Ταξίδεψα (μαζί με 70 περίπου εκδρομείς) για πρώτη φορά στην Κύπρο από 1-5 Νοεμ. 2016. Προσκυνηματικό και συγχρόνως ψυχαγωγικό (με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου) ήταν το ταξίδι αυτό.
Είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ και να προσκυνήσω με ευλάβεια και συγκίνηση την ιερή γη της Κύπρου. Τα πολλά και ενεργά Μοναστήρια της, τεμάχιο από τον Σταυρό του Χριστού που η Αγία Ελένη δώρισε στην Κύπρο, τον δεύτερο τάφο του Αγίου Λαζάρου του τετραημέρου Επισκόπου Κιτίου (σημερινή Λάρνακα), τα άφθονα λείψανα των Αγίων (Μαρτύρων και Οσίων), τον τάφο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ’ ψηλά από το Μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου και μαζί με όλα αυτά και πολλά άλλα, είχα την ευκαιρία να προσκυνήσω τα ιερά χώματα στα ‘’Φυλακισμένα Μνήματα’’ στη Λευκωσία του Γρηγόρη Αυξεντίου, του Ευαγόρα Παλληκαρίδη και των άλλων εθνομαρτύρων, που απαγχονίστηκαν από τους Άγγλους κατακτητές, το χώρο της θυσίας του μοτοσικλετιστή Τάσου Ισαάκ και του Σολωμού Σολωμού, που δολοφονήθηκαν από τους ‘’γκρίζους λύκους’’ του τουρκικού κράτους.
Περπατώντας στην ιερή γη της Κύπρου ξυπνάς από το λήθαργο και διαπιστώνεις έκπληκτος την ύπαρξη του τραυματισμένου (αγνοημένου) μέλους του συλλογικού μας σώματος. Νιώθεις τον πόνο να διαπερνά ασταμάτητα και οδυνηρά ολόκληρο το σώμα. Τρομάζεις στη σκέψη ότι το τραύμα του μέλους μπορεί να προχωρήσει, να μετατραπεί σε γάγγραινα και να απειλήσει το όλο σώμα. Ντρέπεσαι που το τραύμα χαίνει δεκαετίες τώρα στην Κύπρο κι εσύ μεγαλώνεις αδιαφορώντας γι’ αυτό. ‘’Το άδειο μας πρόσωπο η Κύπρος το πληρώνει’’, είπε ο Δ. Σαββόπουλος.
Συνάντησα δασκάλους με τους μαθητές τους (με τα μολύβια και τα τετράδια στα χέρια τους) να κάνουν το μάθημά τους μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους.
Στα πρόσωπα και στο λόγο Επισκόπων (των Μητροπολιτών Πάφου κ. Γεωργίου και Λεμεσού κ. Αθανασίου που επισκεφτήκαμε, φορείς και οι δύο σταυροαναστάσιμου φορτίου), μοναχών, φοιτητών και των απλών ανθρώπων του καθημερινού μόχθου είδα ταυτόσημα την προσήλωσή τους στην Παναγία και τους Αγίους, τον καημό, την ελπίδα και την αποφασιστικότητά τους για την ελευθερία της Κύπρου. Όμως δίκαιη λύση με Κατοχικό στρατό στην Κύπρο δεν μπορεί να υπάρξει. Ας όψονται η χούντα των Αθηνών και οι εκπρόσωποί τους στην Κύπρο, όταν τον Ιούλιο του 1974 έκαναν το πραξικόπημα στην Κύπρο και την (αποτυχημένη) απόπειρα δολοφονίας κατά του Αρχιεπισκόπου και Προέδρου της Κύπρου Μακαρίου του Γ’. Βρήκε έτσι την ευκαιρία η Τουρκία να εισβάλλει με στρατό στην Κύπρο (με το πρόσχημα της αποτροπής των συνεπειών του πραξικοπήματος της χούντας) κατ’ ουσίαν όμως για να κατακτήσει τη μισή σχεδόν Κύπρο, που από τότε μέχρι και σήμερα παραμένει σκλαβωμένη και ματωμένη και στενάζει κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Επιτακτικό αίτημα όλων των ελεύθερων ανθρώπων όπου γης πρέπει να είναι η άμεση και πλήρης αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων Κατοχής από την Κύπρο.
Στην Κύπρο η αγγλική Κατοχή δεν τερματίστηκε στη δεκαετία του 60, ούτε φαίνεται μόνο στις αγγλικές βάσεις, στα οικόπεδα, στις επαύλεις, στον πλούτο και τη χλιδή. Φαίνεται και στον επηρεασμό και στην αλλοίωση (στο βαθμό και στο βάθος που συντελούνται) μέσα από πολιτιστικά πρότυπα, με την άκριτη υιοθέτηση και τον μιμητισμό του αγγλικού φρονήματος. Η περιχαράκωση και η κλειστότητα δεν είναι λύσεις. Ο διάλογος με την οργανική πρόσληψη και αφομοίωση στοιχείων από άλλους πολιτισμούς (όχι αποκλειστικά από έναν) συνιστά την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού.
Είδα την Κύπρο να διαπλέει την ιστορία με δυο μαχαίρια καρφωμένα στην πλάτη της: το ένα αγγλικό και το άλλο τουρκικό.
Σκέφτομαι: Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα, αν όλοι οι Έλληνες του κόσμου (έστω για μια φορά στη ζωή τους) έκαναν ένα προσκυνηματικό ταξίδι στην Κύπρο. Αν όλοι οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων (μέσα από προγράμματα και ενίσχυση του Υπουργείου Παιδείας) έκαναν αυτό το ταξίδι (αυτό το προσκύνημα) μια φορά στην εκπαιδευτική τους διαδρομή. Αν οι εκπαιδευτικές εκδρομές των μαθητών του Λυκείου (με υπόδειξη των συλλόγων των διδασκόντων και των γονέων και κηδεμόνων) είχαν ως προορισμό και την Κύπρο και όχι κατ’ αποκλειστικότητα (σχεδόν) τις λαμπερές πρωτεύουσες της δυτικής Ευρώπης. Πόσο διαφορετικά θα ήταν όλα. Τα εδώ και τα εκεί. Και κυρίως η ψυχή μας.
Ένα ποίημα: Ο Φώτης Βαρέλης, φιλόλογος και καθηγητής (το 1957) σε Γυμνάσιο της Ρόδου συγκλονίστηκε, όταν έμαθε για τον απαγχονισμό στις 14 Μαρτίου του 1957 (από τους Άγγλους) του Κύπριου μαθητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη στην Κύπρο. Πήγε πρωί στο σχολείο του, μπήκε στην τάξη κι έγραψε στον πίνακα: ‘’Ευαγόρας Παλληκαρίδης’’. Ήταν το θέμα της Έκθεσης για τους μαθητές του. ‘’Σήμερα, παιδιά, θα γράψω κι εγώ μαζί σας’’, είπε κι άρχισε να γράφει την έκθεσή του ο καθηγητής. Στο τέλος, τους διάβασε την έκθεσή του. Είναι το ποίημα που ακολουθεί. Το ποίημα αυτό το διάβασα μέσα στα ‘’Φυλακισμένα Μνήματα’’ στη Λευκωσία μπροστά στον τάφο του Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης. (του Φώτη Βαρέλη).
Εψές πουρνό μεσάνυχτα, στης φυλακής την μάντρα,
μες στης Κρεμάλας την θελιά σπαρτάραγε ο Βαγόρας.
Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας.
Η μάννα του ήταν μακριά, ο κύρης του δεμένος,
οι νιοι συμμαθητάδες του μαύρ’ όνειρο δεν είδαν,
κι η νια που τον ορμήνευε δεν άκ’σε νυχτοπούλι.
Εχθές πουρνό, μεσάνυχτα, θάψαν τον Ευαγόρα.
Σήμερα Σάββατο ταχιά όλ’ η ζωή σαν πρώτα.
Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο,
ψηλώνει ο κτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης,
και στο σκολειό ο μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.
Μπαίνουν η Πρώτη η άτακτη κι η Τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η Πέμπτη, αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.
-Παρόντες όλοι; – Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.
-Παρόντες!!! λέει ο δάσκαλος, και με φωνή που τρέμει:
-Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.
Ο δίπλα, ο πίσω κι ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,
αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει,
να πέσουν μ’ αναφιλητό ετούτοι κι όλη η τάξη.
-Παλληκαρίδη, άριστα! Βαγόρα, πάντα πρώτος!
Στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,
και στου σκολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.
Τόπε κι απλώθηκε σιωπή, πα στα κλαμένα νιάτα,
που μπρούμυτα σκεπάζανε της τάξης τα θρανία. (Φώτης Βαρέλης, Ρόδος 1957).
Το ποίημα αυτό υπήρχε ως διδακτέα ύλη στο βιβλίο ‘’Η Γλώσσα μου’’ της ΣΤ’ Δημοτικού. Το έχω διδάξει πολλές φορές. Τώρα δεν υπάρχει. Το έχουν βγάλει.
Ένα τραγούδι: Διασχίζοντας την πολύπαθη Κύπρο, διάβασα μέσα στο λεωφορείο τους στίχους του γνωστού τραγουδιού-ποιήματος ‘’Για την Κύπρο’’ του Διονύση Σαββόπουλου.
Για την Κύπρο. (Διονύσης Σαββόπουλος, ‘’Ρεζέρβα’’, 1979).
Σ’ αυτό το σχήμα που ξεβάφει αίμα και δάκρυ,
δεν έχεις τίποτ’ ακριβό να παραδώσεις,
μον’ τη φλογίτσα που τσιρίζει στις κλειδώσεις,
και κάνα φράγκο στο κουτί που ‘ναι στην άκρη.
Δεν είν’ οικόπεδο που το καταπατούνε,
ούτε και μούρλα εθνική που επιστρέφει,
είναι η Κύπρος που οι εμπόροι τη μισούνε,
και η ανάγκη μας που όνομα δεν έχει.
Κι αν λέω ψέματα κι αν λέω παραμύθια,
κι η ζητιανιά τα δυο χεράκια μου στραβώνει,
μην με μαλώνεις μόνο δώσε μια βοήθεια,
το άδειο μας πρόσωπο η Κύπρος το πληρώνει. (Διονύσης Σαββόπουλος, 1979).
Σαν επίλογος: Κι αν ο ήλιος ανατείλει απ’ τη δύση για να βγει,
πάλι εσένανε θα στείλει, να’ ρθεις φως μου να με βρεις.
Υστερόγραφο: Είμαι ευγνώμων γι’ αυτό το ταξίδι – προσκύνημα στην Κύπρο στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλο και στον Αρχιμανδρίτη π. Στέφανο, Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης).
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
8-11-2016
