Το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε την εγγραφή είκοσι ενός νέων στοιχείων, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, καθώς και την επικαιροποίηση δύο εγγεγραμμένων στοιχείων από το 2013, ενώ αναμένουμε την ΑΔΑ της απόφασης. Ανάμεσα τους βρίσκονται το έθιμο των Κοζανίτικων φανών και οι Λαζαρίνες.
Η κα. Φανή Φτάκα – Τσικριτζή, συνταξιούχος εκπαιδευτικός και πρώην πρόεδρος του ΟΑΠΝ Κοζάνης, μιλώντας στον «Χ» ανέφερε πως είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα αυτό που έγινε, αλλά είναι το πρώτο βήμα καθώς ακολουθούν άλλα δύο, εξίσου σημαντικά. Αυτό της ένταξης στον εθνικό κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και στη συνέχεια της ένταξης στον παγκόσμιο κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Ανέφερε πως ουσιαστικά πρόκειται για την καταχώρηση όλων των λαϊκών δρώμενων και των αξιόλογων θεμάτων ή στοιχείων που άπτονται της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και καταγράφονται. «Υπάρχουν και άλλα βήματα για να αναδειχθεί ένα δρώμενο και να φτάσει σε ένα τοπ επίπεδο» τόνισε.
Οι Λαζαρίνες και οι Φανοί είναι τα δύο επόμενα στοιχεία της Κοζάνης, που ενσωματώθηκαν στον Εθνικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς την αρχή είχε κάνει το έθιμο των «μωμόγερων», το οποίο είναι και στον παγκόσμιο κατάλογο πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας της UNESCO.
«Κάθε χρόνο η κάθε χώρα υποβάλλει μια με δύο προτάσεις, αλλά ένα στοιχείο αναγνωρίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο από κάθε χώρα, οπότε αντιλαμβανόμαστε όλοι το πόσο μεγάλος ανταγωνισμός υπάρχει» τόνισε η κα. Φτάκα.
Το να ενταχθούν τα δύο στοιχεία στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με τελικό στόχο τον Παγκόσμιο κατάλογο της UNESCO, ήταν όραμα πολλών χρόνων της κας Φτάκα και ξεκίνησε με δική της πρωτοβουλία το 2014 όταν εκτελούσε χρέη Προέδρου του ΟΑΠΝ Κοζάνης. «Με αφορμή την ένταξη των “μωμόγερων” στην UNESCO, ήξερα πως ο τόπος μας είναι πλούσιος σε πολιτιστικά δρώμενα και σκέφτηκα πως θα μπορούσαν να ενταχθούν και να αναγνωριστούν αυτά τα δύο λαϊκά δρώμενα, το οποία είναι πολύ ζωντανά ακόμα», τόνισε η κα Φτάκα και στη συνέχεια ανέφερε πως ένα από τα στοιχεία που λαμβάνει υπόψη του το Τμήμα της Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, είναι το κάθε δρώμενο να είναι ζωντανό και να μπορεί να έχει συνέχεια και μέλλον, όπως και το ότι είναι πολύ σημαντικό αυτά τα στοιχεία να κρατήσουν την αυθεντικότητα τους.
«Λαζαρίνες υπάρχουν και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, αλλά στην περιοχή μας το ξεχωριστό και διαφορετικό είναι πως αποτελούν μια γεωγραφική ενότητα, η οποία έχει τοπικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά».
Η κα. Φτάκα, όπως η ίδια επεσήμανε, θέλησε να αναδείξει και να προβάλει τα συγκεκριμένα έθιμα, καθώς όπως τα περισσότερα έθιμα, τελούνται στο στενό κύκλο του κάθε χωριού. Η συγκεκριμένη απόφαση είναι σημαντική για την Κοζάνη, καθώς ο πολιτισμός και τα δρώμενα της, θα αποκτήσουν πανελλήνια εμβέλεια και θα προβληθούν σε μεγαλύτερο κοινό κάτι το οποίο θα βοηθήσει στον τουρισμό της περιοχής, καθώς θα δημιουργηθούν δύο πόλοι έλξης σε διαφορετική χρονική στιγμή.
Τέλος, ανέφερε πως νιώθει μεγάλη υπερηφάνεια, ικανοποίηση και συγκίνηση αλλά ταυτόχρονα και ευθύνη. «Όταν είσαι υπεύθυνη σε κάποια θέση, αντιλαμβάνεσαι πως δεν πρέπει απλά να διαχειριστείς κάποια πράγματα αλλά να δημιουργήσεις ένα όραμα και να μυήσεις και άλλους ανθρώπους» τόνισε η ίδια.
Τα στοιχεία που εντάχθηκαν φέτος
Οι Λαζαρίνες στις κοινότητες Αγία Παρασκευή, Αιανή, Άνω Κώμη, Καρυδίτσα, Καισάρεια, Κήποι, Κάτω Κώμη, Κρόκο, Κτένι, Λευκοπηγή, Μεταμόρφωση και Ροδιανή Δήμου Κοζάνης
Πρόκειται για τα εθιμικά δρώμενα που επιτελούνται από νεαρά κορίτσια και γυναίκες των συγκεκριμένων δώδεκα τοπικών κοινοτήτων του Δήμου Κοζάνης, με αφορμή την Ανάσταση του Λαζάρου. Το έθιμο ξεκινά το Σάββατο του Ακάθιστου Ύμνου και κορυφώνεται το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων, με τελετουργικούς αγερμούς, χορούς και γλέντια. Αποτελεί εθιμική πρακτική που ενδυναμώνει τόσο τους δεσμούς των κοινοτήτων στις οποίες τελείται, ιδιαίτερα τους δεσμούς μεταξύ των μεγαλύτερων και των μικρότερων σε ηλικία γυναικών, όσο και την αίσθηση της ενιαίας πολιτιστικής κληρονομιάς που συνδέει τις δώδεκα κοινότητες μεταξύ τους.
Φανοί
Πρόκειται για αποκριάτικα εθιμικά ευετηρικά δρώμενα που επιτελούνται στην Κοζάνη, με αποκορύφωμα την τελευταία Κυριακή, αυτή της Τυρινής, όταν ομάδες πανηγυριστών, οι φανικές ομάδες, ανάβουν εθιμικές πυρές σε γειτονιές της πόλης, χορεύουν και τραγουδούν σκωπτικά τραγούδια. Οι Φανοί αποτελούν ζωντανή και ιδιαίτερα δημοφιλή εθιμική πρακτική, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη συλλογική ταυτότητα και μνήμη των κατοίκων της Κοζάνης.
Τα υπόλοιπα δεκαεννιά στοιχεία είναι η Γιαννιώτικη αργυροχοΐα-αργυροτεχνία, το Καραμπάσι: η τεχνογνωσία της παρασκευής του, στον Αποκόρωνα Χανίων, το κουρμπάνι Αγίου Αθανασίου στο Καλαμπάκι Δράμας, οι καμήλες και οι ντιβιτζίδες στη Φιλιππούπολη Λάρισας, το παραδοσιακό πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου της Βίτσας Ζαγορίου, η καλογεροδευτέρα στο Καλαμπάκι Δράμας, οι ιπποδρομίες Δοξάτου, ο Καδής στους Σπαθαραίους Σάμου, το έθιμο Κοσί, στους Νέους Επιβάτες Θεσσαλονίκης, η φιστικιά και το φιστίκι στην Αίγινα, ο πολιτισμός του Ξινόμαυρου Οίνου Νάουσας, η αγγειοπλαστική παράδοση του Θραψανού Ηρακλείου Κρήτης, το καγκελάρι, χορευτικό δρώμενο στην Άρτα, το μόστρα Θυμιανών της Χίου, η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας στην Ελευσίνα, το παραδοσιακό Πανηγύρι Σκοτούσσας Σερρών, η κεραμική παράδοση της οικογένειας Ρόδιου στη Σκόπελο, το Αγιασώτικο Καρναβάλι Λέσβου και η τέχνη του κεντημένου ψωμιού στον Βαρνάβα της Αττικής.
Ενώ επικαιροποιήθηκαν οι εγγραφές της Τηνιακής Μαρμαροτεχνίας και της τεχνογνωσίας της παραδοσιακής μαστιχοκαλλιέργειας στη Χίο. Πρόκειται για δύο από τα πρώτα στοιχεία που εγγράφηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. το 2013, τα οποία οι κοινότητες εξακολουθούν να διαφυλάττουν και να αναδεικνύουν τη σημασία τους σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Ενώ φέτος πρέπει να ολοκληρωθεί η διαδικασία επικαιροποίησης και των υπόλοιπων εγγραφών που είχαν γίνει πριν δέκα χρόνια.
Θένια Βασιλειάδου – www.xronos-kozanis.gr
