Η επίσημη ανακοίνωση της 12ης Μαρτίου του Υπουργείου Εσωτερικών περί διεξαγωγής δημοτικών – περιφερειακών εκλογών καθώς και ευρωεκλογών για τις 26 Μαΐου 2019, βρίσκει ήδη τη χώρα και τις τοπικές κοινωνίες σε προεκλογική περίοδο εδώ και καιρό. Φυσικά μπορούμε να πούμε, έστω και καθ’ υπερβολήν, ότι στην Ελλάδα η προεκλογική περίοδος ξεκινά την επομένη μέρα της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων της προηγούμενης εκλογικής αναμέτρησης!
Εκλογές λοιπόν στην τοπική αυτοδιοίκηση και οσονούπω βουλευτικές και όλα τα θέματα στο τραπέζι! Από την πλατεία του χωριού που χρειάζεται για πολλοστή φορά ανακαίνιση και τις λακκούβες που δεν έκλεισαν μέχρι τα σοβαρότερα που είναι η ανεργία και οι δουλειές που πρέπει να ανοίξουν για να μην ερημώσει η περιοχή. Φυσικά και τα εθνικά θέματα στην ατζέντα κι όλα μαζί ένα σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες που ως εκ θαύματος σε κάθε προεκλογική αναμέτρηση βρίσκει άπειρους πρόθυμους λύτες, όσοι είναι και οι υποψήφιοι! Τώρα πώς γίνεται μετά τις εκλογές τα περισσότερα των προβλημάτων κατά κανόνα να παραμένουν και μάλιστα εντεινόμενα και οι λύσεις να πάνε περίπατο είναι ένα ερώτημα!
Ας σοβαρευτούμε λοιπόν! Όχι προγράμματα και ιδέες επί παντός επιστητού, που τις περισσότερες φορές είναι αβάσιμες στερούμενες στοιχειώδους τεκμηρίωσης.
Για την περιοχή μας επιβάλλεται η σκέψη να κατευθυνθεί σε ρεαλιστικές προτάσεις που να δίνουν λύσεις στα βασικά της προβλήματα και μια νότα αισιοδοξίας για την επόμενη μέρα. Ότι δεν θα είναι μια ακόμη χαμένη τετραετία – πενταετία κι ότι θα κάνουμε βήματα μπροστά.
Κι ας επικεντρωθούμε στο δάσος, στα μεγάλα ζητήματα:
Ζήτημα Νο1: Ανεργία
Θλιβερό προνόμιο για τη Δυτική Μακεδονία το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας μεταξύ των Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2017 που σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) ανήλθε στο 29,1%. Ακόμη πιο δυσάρεστο είναι το γεγονός της μακροχρόνιας ανεργίας (ανεργία άνω των 12 μηνών) που επίσης η Δυτική Μακεδονία πρωτοστατεί με ποσοστό 20,7%, γεγονός που της προσδίδει μόνιμα χαρακτηριστικά. Και φυσικά η ανεργία των νέων που έχει ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις με την φυγή του ανθρώπινου – με πολλά προσόντα και σπουδές – δυναμικού (brain drain) και η συρρίκνωση του πληθυσμού.
Ανεργία λοιπόν ανεπαρκούς ζήτησης, με άλλα λόγια μια ανεργία που είναι αποτέλεσμα πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας, επιβράδυνσης της ανάπτυξης και αδυναμίας της συνολικής ζήτησης της οικονομίας να απορροφήσει τη συνολική προσφορά του εργατικού δυναμικού. Η κυριαρχία εδώ και δεκαετίες του τομέα εξόρυξη – παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή δημιούργησε συνθήκες μονοδιάστατης ανάπτυξης κυρίως κατά μήκος του άξονα Κοζάνη – Πτολεμαΐδα – Αμύνταιο – Φλώρινα. Η εισοδηματική ευημερία που προσέφερε στην περιοχή η δραστηριότητα αυτή (σταθερότητα εργασίας, υψηλές αμοιβές) ουσιαστικά ευνούχισε σε μεγάλο βαθμό οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική παραγωγική προσπάθεια στο μεγαλύτερο μέρος της Περιφέρειας. Φυσικό επακόλουθο της επιλογής αυτής ήταν κατά το τέλος της ανόδου του οικονομικού κύκλου (η επονομαζόμενη έλευση της μεταλιγνιτικής περιόδου) να εκδηλωθεί η κρίση και η κάθοδος, με κύριο αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας και την περιοχή να επείγεται πλέον στη λήψη πρωτοβουλιών και μέτρων για να την αντιμετωπίσει. Η λαίλαπα της οικονομικής κρίσης ήρθε απλά και επιδείνωσε δραματικά την κατάσταση.
Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Οι βιώσιμες νέες θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν μόνο μέσα από την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και την αντιστροφή του αρνητικού επενδυτικού κλίματος που υπάρχει.
Οι λύσεις φυσικά χιλιοειπωμένες και βασικά δεν αφορούν άμεσα την τοπική αυτοδιοίκηση. Είναι λύσεις που αφορούν την γενικότερη οικονομική πολιτική της χώρας και κατά πόσο το υπάρχον θεσμικό, επενδυτικό και φορολογικό πλαίσιο ευνοεί την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας ή αποτελεί τροχοπέδη.
Από την πλευρά της όμως η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή βάζοντας στο σχεδιασμό της εκείνες τις ενέργειες που να διευκολύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα είτε μέσα από τη διευκόλυνση των γραφειοκρατικών διαδικασιών αρμοδιότητάς τους, είτε με την αξιοποίηση χώρων ιδιοκτησίας τους προς όφελος των τοπικών επιχειρήσεων είτε ακόμη με τη υποστήριξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μέσω της οποίας μπορούν να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.
Εμπνευσμένες λοιπόν τοπικές αυτοδιοικήσεις που να βλέπουν έξω από τον κύκλο, όμως ούτε προεκλογικές εξαγγελίες χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο για λόγους εντυπωσιασμού.
Ζήτημα Νο2: Μείωση παραγωγής πλούτου
Η Δυτική Μακεδονία ενώ πριν το 2009 θεωρούνταν σχετικά πλούσια περιφέρεια με κριτήριο το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ[1]), μετά την εμφάνιση της κρίσης ο δείκτης καταποντίζεται ακολουθώντας τους ρυθμούς του εθνικού μέσου όρου για να φτάσει το 2017 μόλις στο 59% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Από λάθος της η Eurostat σε ανακοίνωση της 26ης Φεβρουαρίου την κατέταξε στις τελευταίες 10 της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγχέοντάς την με την Δυτική Ελλάδα, ενώ στην πραγματικότητα κατατάσσεται στις τελευταίες 20! Φυσικά λεπτομέρεια που δεν αναιρεί την πραγματικά αρνητική εικόνα.
Και την πορεία αυτή δεν κατάφερε να τη συγκρατήσει ο κυρίαρχος ενεργειακός τομέας, ο οποίος την ίδια περίοδο αναδεικνύεται στον μεγάλο ασθενή της τοπικής οικονομίας επηρεάζοντας με αρνητικό πρόσημο τον οικονομικό-κοινωνικό περιβάλλον της περιοχής.
[1] Το ΑΕΠ σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ) λαμβάνει υπ’ όψη τα διαφορετικά επίπεδα τιμών των χωρών και επιτρέπει την ουσιαστική σύγκριση της πραγματικής αγοραστικής δύναμης των πολιτών.
Η ραγδαία συρρίκνωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι αλληλένδετη με την αύξηση της ανεργίας και οφείλεται εν πολλοίς στην οικονομική κρίση κατά τη διάρκεια της οποίας όλοι οι τομείς οικονομικής δραστηριότητας της περιοχής υπέστησαν καθίζηση.
Ο ενεργειακός τομέας που εξακολουθεί να συμμετέχει με πολύ υψηλό ποσοστό στην παραγωγή του τοπικού εισοδήματος (περίπου 45%) και επηρεάζει πολλαπλασιαστικά το σύνολο της τοπικής οικονομίας, δεν κατόρθωσε να συγκρατήσει την οικονομική καθίζηση της περιοχής παρουσιάζοντας ο ίδιος εγγενείς αδυναμίες και ευρισκόμενος σε κρίσιμο σταυροδρόμι μετασχηματισμού του εξαιτίας ενδογενών αλλά κυρίως εξωγενών παραγόντων (εθνικός και διεθνής ενεργειακός σχεδιασμός, κλιματική αλλαγή, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ.).
Και στην περίπτωση αυτή οι λύσεις βρίσκονται στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και στην δημιουργία κρίσιμης μάζας επιχειρήσεων σε τομείς που η περιοχή έχει δυνατότητες, όπως ο πρωτογενής τομέας και η αγροδιατροφή με ότι αυτό συνεπάγεται, ο εναλλακτικός τουρισμός, η διαχείριση απορριμμάτων, οι διάφορες ενεργειακές τεχνολογίες με την αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρίας και την επιστημονική στήριξη εκ μέρους των υπαρχόντων πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Η προσπάθεια αυτή συντείνει στην επιθυμητή διαφοροποίηση του παραγωγικού προφίλ της περιοχής και στην αύξηση της ανθεκτικότητάς της σε περιόδους κρίσης συγκεκριμένων κλάδων, όπως συμβαίνει σήμερα με την ενέργεια.
Στο πλαίσιο αυτό η τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου και δευτέρου βαθμού μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά δίνοντας όλο το βάρος του σχεδιασμού της κυρίως μέσω του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος στην ανάπτυξη της λεγόμενης Έξυπνης Εξειδίκευσης και της Καινοτομίας σε τομείς και κλάδους που έχει η περιοχή παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα.
Χρυσή ευκαιρία αποτελεί η ένταξη της Δυτικής Μακεδονίας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Coal Regions in Transition Platform» στις πιλοτικές περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των οποίων η οικονομία τους εξαρτάται από τον άνθρακα, με σκοπό την τεχνική στήριξη για τη διαμόρφωση οδικού χάρτη μετάβασης του παραγωγικού τους προτύπου σε ένα άλλο βιώσιμο μοντέλο.
Η πρωτοβουλία αυτή ήταν της τοπικής αυτοδιοίκησης και θα πρέπει να συνεχιστεί, δεδομένου ότι μπορεί να δώσει λύσεις τόσο στην ανάπτυξη χαρτοφυλακίου επενδυτικών πρωτοβουλιών για προσέλκυση κεφαλαίων όσο και στην παραγωγική αξιοποίηση των εξοφλημένων εκτάσεων της ΔΕΗ.
Ζήτημα Νο3: Ποιότητα Ζωής
Ένας κατ’ εξοχήν χώρος που η τοπική αυτοδιοίκηση έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων, από την καθημερινή εξυπηρέτηση του πολίτη μέχρι την αισθητική αναβάθμιση των αστικών και περιαστικών περιοχών.
Ουσιαστικά μετά τα ζητήματα της αντιμετώπισης της ανεργίας και της παραγωγής πλούτου που συνθέτουν το «ζειν», μιλούμε πλέον για το «ευ ζειν».
Η αλήθεια είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση ισχύει το «οι ανάγκες πολλές και τα χρήματα λίγα». Συνεπώς αυτό το οποίο απαιτείται εκ μέρους των τοπικών αυτοδιοικήσεων είναι η ορθολογική ιεράρχηση των έργων βελτίωσης της ποιότητας ζωής με κριτήρια την μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα και τη θετική επίπτωση στο χώρο και τους πολίτες.
Όλες οι πόλεις έχουν εκπονήσει Επιχειρησιακά Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, τα γνωστά ΕΣΣΒΑΑ, όπου προβλέπονται μια σειρά από παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση βελτίωσης της ποιότητας ζωής και στήριξης της επιχειρηματικότητας, όπως αισθητικές παρεμβάσεις σε χώρους, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, αξιοποίηση περιουσίας, ανάδειξη πολιτιστικών στοιχείων, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών προς όφελος των πολιτών, διαμόρφωση ζωνών ανάπτυξης επιχειρηματικότητας κ.λπ. Ζητούμενο είναι η υλοποίησή τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό έτσι ώστε οι πόλεις να καταστούν ελκυστικότερες.
Πέραν τούτων, η αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν στην εκπαίδευση και την υγεία που όμως δεν αποτελούν αμιγώς αρμοδιότητα των τοπικών αυτοδιοικήσεων, απαιτούν την ενεργό συμμετοχή τους ως επισπευδόντων στην επίλυση τεχνικών ή λειτουργικών προβλημάτων που προκύπτουν.
Τέλος, υπάρχουν και εκείνες οι εμπνευσμένες πρωτοβουλίες που δεν απαιτούν χρήματα, εκείνες που ευαισθητοποιούν τους πολίτες στον εθελοντισμό, για συμμετοχή και συνευθύνη στα δημοτικά πράγματα, που κάνουν τους πολίτες να αγαπούν την πόλη, τη δική τους πόλη.
Πεδίο δόξης λαμπρό λοιπόν για υποψήφιες και υποψήφιους πολίτες στις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές.
Διότι όπως είπε και ο Αριστοτέλης «Ο πολίτης ουδενί των άλλων ορίζεται μάλλον ή τω μετέχειν κρίσεως και αρχής» (το κύριο γνώρισμα του πολίτη είναι η συμμετοχή στην απονομή δικαιοσύνης και στην άσκηση εξουσίας).
Το ζητούμενο είναι, ο ενθουσιασμός της προεκλογικής περιόδου να συνεχιστεί και μετά τις εκλογές…