Σε ποιον ανήκει τελικά ο ναός της Αγιάς Σοφιάς- Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς; Tης Κορίνας Χατζηπαναγιωτίδου

4 Min Read

Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη πως η «Αγιά Σοφιά» ή αλλιώς η «Μεγάλη Εκκλησία», αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ναούς παγκοσμίως. Ένα εξαιρετικό θαύμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής, το οποίο θεμελιώθηκε το 330 μ.Χ από τον Μέγα Κωνσταντίνο και ανακατασκευάστηκε από τον Ιουστινιανό το 532 μ.Χ, με την σημερινή του μορφή. Ο ναός, ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό ρυθμό της βασιλικής με τρούλο και συνδυάζει στοιχεία της πρώιμης βυζαντινής ναοδομίας, σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Εκτός από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της, η Αγιά Σοφιά ξεχωρίζει επίσης για τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμό της.
Σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αποτέλεσε έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης καθώς υπήρξε ο σημαντικότερος ναός της Ορθόδοξης εκκλησίας.
Παρά τις ζημίες που υπέστη κατά την περίοδο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, αλλά και από  φυσικές καταστροφές, ο ναός μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, το 1453, το οποίο σηματοδοτούσε και το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σημειώθηκαν σημαντικές καταστροφές στις τοιχογραφίες του ναού καθώς ασβεστώθηκαν, εφόσον η απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος θεωρείται βλασφημία για το Ισλάμ. Ο ναός με την σπουδαία αρχιτεκτονική του αποτέλεσε πρότυπο για την κατασκευή και άλλων τεμενών, όπως το Μπλε Τζαμί.

Στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, τo 1934 o Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ μετέτρεψε το τέμενος σε μουσείο, όπου πραγματοποιήθηκαν αρκετές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αυτό οδήγησε στην ανάδειξη της Αγιάς Σοφιάς ως Παγκόσμιο Μνημείο και  στην εγγραφή του στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO,το 1985.

Βασικός στόχος της εγγραφής των μνημείων στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς αποτελεί η συμβολή της ειρήνης και της ασφάλειας των χωρών, μέσω της συνεργασίας, της εκπαίδευσης, της επιστήμης και του πολιτισμού. Επίσης, σκοπός της είναι να διατηρηθεί ο σεβασμός της ιδιαιτερότητας του κάθε πολιτισμού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως και των θεμελιωδών ελευθεριών των λαών.
Είναι αξιοσημείωτο πως ο ναός, ακόμη και στις μέρες μας, αποτελεί τόπο λατρείας όχι μόνο για τους Χριστιανούς Ορθόδοξους, αλλά και για τους Καθολικούς και τους Μουσουλμάνους.
Η παραπάνω εικόνα άλλαξε όταν την Παρασκευή 10 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας αποφάσισε πως η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε μουσείο, το 1934 ήταν παράνομη, με αποτέλεσμα να ανακηρύξουν την δεύτερη μετατροπή του σε τζαμί.

Όμως στη διαμόρφωση αυτής της απόφασης, σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει ο ίδιος οργανισμός της UNESCO.

Η αλλαγή της χρήσης του μνημείου, που λειτουργεί ως μουσείο από το 1935, δεν συνάδει με τα κριτήρια της Σύμβασης. Αντίθετα, προσβάλλει την έννοια του Παγκόσμιου Μνημείου και  αλλοιώνει την αυθεντικότητά του ως προς στις άυλες αξίες, τη χρήση και τη λειτουργία του.

Παρόλο αυτά, φαίνεται πως από την μια πλευρά, παραβιάζεται η Σύμβαση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας και από την άλλη, η UNESCO δεν έχει προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για την προστασία του.

Τελικά ποιος είναι ο ρόλος της UNESCO;

Τα συμφέροντα που εξυπηρετούνται είναι υπέρ της ειρήνης, του δημόσιου διαλόγου και της ίσης αξιοπρέπειας των πολιτισμών όπως η ίδια υποστηρίζει ή άλλων βαθύτερων παραγόντων;

Επομένως, οι αρμόδιοι του οργανισμού θα πρέπει να εξετάσουν  αυστηρά τις περιπτώσεις των Κρατών- Μελών που αλλοιώνουν άμεσα ή έμμεσα ένα παγκόσμιο μνημείο στα πλαίσιο του καταστατικού της, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη θρησκευτικές, πολιτικές ή άλλες παραμέτρους.

Κορίνα Χατζηπαναγιωτίδου
Πολιτιστική Διαχειρίστρια,
MSc, Πολιτιστικό Managment

Μοιραστείτε την είδηση