Προτείνει στροφή σε διαλογή στην πηγή και κυκλική οικονομία
Το ΤΕΕ/Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας έδωσε στην δημοσιότητα το πόρισμα της Ομάδας Εργασίας για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που προβλέπει τη δημιουργία δικτύου έξι μονάδων καύσης/ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων (Αττική, Κοζάνη, Ροδόπη, Βοιωτία, Ηράκλειο, Πελοπόννησος). Η Ομάδα, εστιάζοντας στη Δυτική Μακεδονία, τάσσεται κατηγορηματικά κατά της χωροθέτησης και της επιλογής της καύσης ως μεθόδου διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ), προτάσσοντας αντ’ αυτής ένα μοντέλο πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Η Ομάδα Εργασίας συγκροτήθηκε στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του ΤΕΕ ως τεχνικού συμβούλου της Πολιτείας. Η τοποθέτηση του ΤΕΕ/ΤΔΜ ειδικά σε ένα τόσο σοβαρό ζήτημα που απασχολεί την κοινωνία της Δυτικής Μακεδονίας, ήταν επιτακτική.
Σύμφωνα με το πόρισμα που δόθηκε στη δημοσιότητα, αξιολογήθηκαν οι ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και η εθνική νομοθεσία, καθώς και οι τεχνικές/περιβαλλοντικές παράμετροι της ΣΜΠΕ, με ειδική έμφαση στα δεδομένα και τις εξελίξεις σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η Ομάδα Εργασίας είναι ότι η καύση δεν μπορεί να αποτελεί κεντρική επιλογή, αλλά θα πρέπει να προταχθεί ένα σχέδιο διαλογής στην πηγή, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, με τοπικά σχέδια, διαφάνεια και ισοκατανομή βαρών.
Όπως επισημαίνεται, η Δυτική Μακεδονία, που ήδη σήκωσε δυσανάλογο βάρος στην ενεργειακή ιστορία της χώρας, θα πρέπει έχει ένα μέλλον πράσινο και να καταστεί επίκεντρο ρυπογόνων δραστηριοτήτων.
Οι κύριες ενστάσεις
Η Ομάδα εντοπίζει «σωρεία τεχνικών αστοχιών και επιστημονικών παραλείψεων» στη ΣΜΠΕ ως προς μεθοδολογία, ορολογία και ενεργειακούς υπολογισμούς. Επιπλέον, επισημαίνει ότι η καύση παράγει επικίνδυνους ρύπους και τοξικά κατάλοιπα «ακόμη και στις πλέον σύγχρονες εγκαταστάσεις», προτάσσοντας την ιεράρχηση διαχείρισης αποβλήτων της ΕΕ: πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, κομποστοποίηση/διαλογή στην πηγή. Κατά το πόρισμα, ανακύκλωση και καύση «δεν συμβαδίζουν», επειδή ένα ώριμο σύστημα ανακύκλωσης μειώνει δραστικά τα σύμμεικτα και το «καύσιμο» υπόλειμμα.
Η ευρωπαϊκή εμπειρία, σημειώνεται, δείχνει ότι η ενέργεια από καύση (Waste-to-Energy) έχει βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα και υψηλό κόστος, ενώ οι ευρωπαϊκές πολιτικές δίνουν προτεραιότητα στην ανακύκλωση έναντι της αποτέφρωσης και της ταφής.
Για τη Δυτική Μακεδονία, που «πλήρωσε βαρύ τίμημα» στη λιγνιτική περίοδο, το ΤΕΕ/ΤΔΜ μιλά για εξάντληση φυσικών και κοινωνικών ορίων αντοχής. Εκφράζεται έντονη αντίθεση στο ενδεχόμενο η περιοχή να υποδεχθεί για καύση απορρίμματα από «έξι Περιφέρειες», μετατρεπόμενη, όπως σημειώνει, σε επίκεντρο ρυπογόνων δραστηριοτήτων.
Ειδική αναφορά γίνεται στο σχέδιο «Waste to Energy» στον χώρο της αυλής λιγνίτη της Πτολεμαΐδας 5, με χρονοδιάγραμμα θεσμικών παρεμβάσεων εντός 2025 και προκήρυξη έργων από το 2026 έως την έναρξη εργασιών ως το 2030. Η θέση της Ομάδας είναι ότι ο σταθμός Πτολεμαΐδα 5 και ο περιβάλλων χώρος του πρέπει να διαφυλαχθούν «ακέραιοι» για μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες.
Σύμφωνα, πάντα, με το πόρισμα, το κυβερνητικό σχέδιο για δίκτυο μονάδων καύσης:
· δεν επιλύει, αλλά «δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα» στη διαχείριση,
· αντιβαίνει, κατά την εκτίμηση της Ομάδας, σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο,
· υπονομεύει τους στόχους της κυκλικής οικονομίας και την επίτευξη υψηλών ποσοστών ανακύκλωσης.
Παράλληλα, ασκείται κριτική στη διαχρονική απαξίωση της ανακύκλωσης και στην επιλογή ΣΔΙΤ/ιδιωτικοποίησης κρίσιμων σταδίων της διαχείρισης αποβλήτων, που κατά την Ομάδα «προετοίμασαν το έδαφος» για την καύση.
Οι προτάσεις του ΤΕΕ
Το ΤΕΕ/ΤΔΜ εισηγείται άμεση επιτάχυνση ενός εναλλακτικού σχεδίου με στόχο 65% Διαλογή στην Πηγή και σχεδόν μηδενική ταφή έως το 2035, χωρίς καύση. Ο «οδικός χάρτης» περιλαμβάνει:
· Πρόληψη αποβλήτων και ενίσχυση περιβαλλοντικής παιδείας.
· Διαλογή στην πηγή με ανάπτυξη πράσινων σημείων και ΚΔΕΥ.
· Κομποστοποίηση/αναερόβια χώνευση οργανικών με πλήρη ανάπτυξη «καφέ κάδου».
· Βελτιστοποίηση υφιστάμενων ΜΕΑ και ΚΔΑΥ με βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες.
· Ενίσχυση ΣΕΔ και δημιουργία νέων για ειδικά ρεύματα (πλαστικά, αγροτικά, κλωστοϋφαντουργικά, έπιπλα, τρόφιμα κ.ά.).
· Πρόγραμμα διαχείρισης κενών συσκευασιών αγροτικών σκευασμάτων.
· Ψηφιακή πλατφόρμα «Πληρώνω Όσο Πετάω» για κίνητρα προς ΟΤΑ και πολίτες.
· Αξιοποίηση Τέλους Ταφής αποκλειστικά για δράσεις πρόληψης/ενημέρωσης.
Πέρα από τον τεχνικό άξονα, ζητείται ουσιαστικός διάλογος με δήμους, πολίτες, φορείς και επιστημονική κοινότητα, ενίσχυση της αυτοδιοικητικής αρμοδιότητας και των τοπικών σχεδίων με χρηματοδότηση/τεχνική υποστήριξη, καθώς και διαφάνεια και δημόσιος έλεγχος σε κάθε στάδιο.
Κεντρική αρχή, το «ο ρυπαίνων πληρώνει», ώστε να ενθαρρύνονται η πρόληψη και η ανακύκλωση και να αποφεύγεται η μεταβίβαση περιβαλλοντικών βαρών στις επόμενες γενιές.
Με το ζήτημα στη δημόσια διαβούλευση και επιμέρους διαγωνιστικές διαδικασίες να τρέχουν σε ορισμένες περιοχές, το ΤΕΕ/ΤΔΜ ζητά να παγώσει ο σχεδιασμός καύσης και να προκριθεί ένα συνεκτικό, ρεαλιστικό και κοινωνικά αποδεκτό μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων, που θα κάνει πράξη την κυκλική οικονομία, θα μειώσει τα πρόστιμα για πλημμελή διαχείριση και θα υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
