Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις των αρμόδιων φορέων στην ερώτηση των βουλευτών της Ελληνικής Λύσης Κυριάκου Βελόπουλου και Απόστολου Αβδελά σχετικά με τη δημιουργία ΧΥΤΑΜ στα ΜΑΒΕ αλλά την παρουσία αμιάντου στη λίμνη Πολυφύτου.
Διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στα ΜΑΒΕ
Αναφορικά με τη δημιουργία ΧΥΤΑΜ, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος διευκρινίζει πως στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων για την περίοδο 2020 – 2030 γίνεται διακριτή αναφορά στη διαχείριση αποβλήτων αμιάντου και πως «η οργάνωση/διαχείριση ΧΥΤΕΑ για την διάθεση αμιαντούχων αποβλήτων που θα καλύπτουν το σύνολο των αναγκών της χώρας δεν έχει προχωρήσει έως σήμερα και υφίστανται μόνο ιδιωτικές εγκαταστάσεις που έχουν κατασκευαστεί για τις ανάγκες των αντίστοιχων εταιρειών (ΔΕΗ, ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ)».
Επισημαίνεται επίσης ότι στον Χώρο Διαχείρισης Βιομηχανικών Αποβλήτων (ΧΔΒΑ) στο ορυχείο Καρδιάς έχουν διατεθεί ποσότητες αποβλήτων αμιαντοτσιμέντου της ΔΕΗ και από το 2008 ο ΧΔΒΑ δε δέχεται άλλες ποσότητες και έχει αποκατασταθεί.
Η συνήθης πρακτική για τα απόβλητα αμιάντου μέχρι σήμερα είναι η εξαγωγή προς διάθεση σε εγκαταστάσεις του εξωτερικού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της υπηρεσίας, το έτος 2019 εξήχθησαν 2.500 τόνοι αποβλήτων αμιάντου.
Όπως αναφέρει το Υπουργείο στο ΕΣΔΑ προτείνονται μέτρα και δράσεις για τα απόβλητα αμιάντου καθώς και για τη διαμόρφωση δικτύου διάθεσης των εν λόγω αποβλήτων με την εξέταση δυνατότητας αξιοποίησης υφιστάμενων ΧΥΤΕΑ ή/ και δημιουργίας νέων ΧΥΤΕΑ, με διερεύνηση – μεταξύ άλλων – ευρύτερης αξιοποίησης και του ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στη Δυτική Μακεδονία ΜΑΒΕ (Ζιδάνι).
Κώστας Σκρέκας: Eνδελεχής εκτίμηση επιπτώσεων όλων των έργων
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ πως σε ξεχωριστή του απάντηση ο Υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Σκρέκας διευκρινίζει πως δεν συντρέχει περιβαλλοντικός κίνδυνος καθώς «τα έργα και οι δραστηριότητες, επομένως και τα έργα που αφορούν στη διαχείριση αποβλήτων, υπόκεινται στη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, κατά την οποία γίνεται ενδελεχής εκτίμηση των επιπτώσεών τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και τίθενται οι κατάλληλοι όροι για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και για την υγεία και ασφάλεια του πληθυσμού της περιοχής η οποία επηρεάζεται από αυτά.
Η θέση της Περιφέρειας
Από την πλευρά της Περιφέρειας γίνεται σαφές πως έχει συγκροτηθεί ομάδα εργασίας με αντικείμενο τη συλλογή στοιχείων, προκειμένου να εξεταστεί η δυνατότητα υλοποίησης ΧΥΤΑΜ στο χώρο των ΜΑΒΕ.
Το ιστορικό
Ο χώρος των πρώην Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ) βρίσκεται στην περιοχή Ζιδάνι, της κτηματικής περιοχής της Τ.Κ. Μικροβάλτου, του Δήμου Σερβίων της ΠΕ Κοζάνης, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και εκτείνεται σε έκταση 4.144,00 στρεμμάτων, σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 672μ έως 720 μ.
Η παρουσία αμιάντου στην περιοχή εντοπίστηκε για πρώτη φορά από ιδιώτες το 1935. Η συστηματική έρευνα όμως ξεκίνησε το 1955 και η εκμετάλλευση ξεκίνησε το 1979 με την κατασκευή του εργοστασίου επεξεργασίας των ινών αμιάντου. Η εξόρυξη και επεξεργασία αμιάντου στα ΜΑΒΕ σταματάει οριστικά το Μάρτιο του 2000, μετά την απαξίωση του υλικού ως επικινδύνου για την υγεία.
Ιδιοκτήτης της έκτασης είναι η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, η οποία αποκτήθηκε το 2009 από την τότε ΝΑ Κοζάνης, μέσω αγοράς στο συμβολικό τίμημα του 1,00 ευρώ, από τους εκπροσώπους των εταιρειών ΜΑΒΕ ΑΕ και ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΜΙΑΝΤΟΣ ΑΝΒΕ, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα και την περιβαλλοντική αποκατάσταση του χώρου.
Στο πλαίσιο αυτό η τότε ΝΑ Κοζάνης και μετέπειτα η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας εκτέλεσε τέσσερα έργα για την περιβαλλοντική αποκατάσταση του χώρου.
1°Έργο: Χρησιμοποίηση του μεταλλείου αμιάντου ΜΑΒΕ ως περιοχή διάθεσης αμιάντου.
2 Έργο: Αποκατάσταση των αποθέσεων των MABE (Α1 φάση).
3° Έργο: Ολοκλήρωση έργου αποκατάστασης αποθέσεων και μεταλλείου των ΜΑΒΕ (Β’ φάση).
4° Έργο: Εξυγίανση – αποκατάσταση κτιριακών εγκαταστάσεων και περιβάλλοντος χώρου των ΜΑΒΕ -Κατασκευή ΧΥΤΑΜ.
«Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό για την ολοκλήρωση της αποκατάστασης των ΜΑΒΕ, υπολείπετε «η καθαίρεση- κατεδάφιση των εξυγιασθέντων κτιριακών εγκαταστάσεων χωρίς την χρήση εκρηκτικών», με προεκτιμώμενο προϋπολογισμό 8,0 εκ. ευρώ περίπου.
Υποχρέωση της Περιφέρειας είναι η συντήρηση των κατασκευασμένων έργων, καθώς και η φύλαξη και η περιβαλλοντική παρακολούθηση της περιοχής για τα επόμενα 25-30 έτη, με προεκτιμώμενη ετήσια δαπάνη 100.000,00 ευρώ περίπου.
Ο σχεδιασμός
Στο ΠΕΣΔΑ Δυτικής Μακεδονίας το οποίο εγκρίθηκε με την υπαρίθμ. 286/28-11-2016 (ΑΔΑ:ΩΖΘΝ7ΛΨ-ΘΓΤ) απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου δυτικής Μακεδονίας, μετά από διαβουλεύσεις και γνωμοδοτήσεις συναρμόδιων υπηρεσιών, αναφέρει μεταξύ των άλλων, για την ορθή Διαχείριση των αποβλήτων που περιέχουν αμίαντο στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ότι, «Τα λοιπά απόβλητα αμιάντου που θα παραχθούν στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, δύναται να διατίθενται στην περιοχή της πρώην ΜΑΒΕ (υπό την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ως ιδιοκτήτη της έκτασης), Σε νέο κύτταρο εντός του χώρου» και συνεχίζει επισημαίνοντας ότι «Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει εκτός της διασφάλισης των απαιτούμενών αδειοδοτήσεων και της χρηματοδότησης των υποδομών, να διασφαλίζεται επιπλέον και η βιώσιμη λειτουργία τους, με τα πλέον αυστηρά κριτήρια προστασίας της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής»,
Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχ/σης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που εγκρίθηκε με την ΚΥΑ 51373/4684/25-11-2015 (ΦΕΚ 2706/8) -ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΥΡΙΖΑ-και τέθηκε σε ισχύ με την ΠΥΣ 49/2015 (ΦΕΚ 174/Α) για τη διαχείριση των Αποβλήτων Αμιάντου προβλέπει στην παρ. 3.4.3.2Β «η διαμόρφωση δικτύου διάθεσης των αμιαντούχων αποβλήτων κατά προτεραιότητα μέσω αξιοποίησης των υφιστάμενων και σχεδιαζόμενων ιδιωτικών ΧΥΤΕΑ», μεταξύ των οποίων είναι και ο ΧΔΒΑ στο ορυχείο καρδιάς του ΛΚΔΜ (ο οποίος με αριθμό 37244/5-6-15 υπογεγραμμένο συμβόλαιο με την ΔΕΗ ανήκει κατά κυριότητα στη ΔΙΑΔΥΜΑ) και τα πρώην μεταλλεία ΜΑΒΕ.
Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχ/σης Επικινδύνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ) ο οποίος εγκρίθηκε με την ΥΑ 62952/5384/30-12-2016 (ΦΕΚ 4326/Β]—ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΥΡΙΖΑ— για τη διαχείριση των Αποβλήτων Αμιάντου προβλέπεται στην παρ. 4.9.4.2 άτι «η διαχείριση των αποβλήτων που περιέχουν αμίαντο ϋα γίνεται μόνο με υγειονομική ταφή σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους. Το έως τώρα διαμορφωμένο δίκτυο περιλαμβάνει ΧΥΤτου εξωτερικού, ενώ οι χώροι που είναι κατάλληλοι στην Ελλάδα είναι ο ΧΥΤΈΑ ΔΕΕΙ (ΧΔΒΑ Καρδιάς), ο ΧΥΤΕΑ Αλουμίνιου, ο ΧΔΒΑ Μεγαλόπολης και ο ΧΥΤ Αμιάντου ΜΑΒΕ».
Ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχ/σης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που τέθηκε σε ισχύ με την ΠΥΣ 39/2020 (ΦΕΚ 185/Α) στα ενδεικτικά προτεινόμενα μέτρα και δράσεις για τα απόβλητα που περιέχουν αμίαντο αναφέρει άτι για την διαμόρφωση δικτύου διάθεσης Αποβλήτων Αμιάντου να εξεταστεί η δυνατότητα αξιοποίησης υφιστάμενων ΧΥΤΕΑ ή και η δημιουργία νέων ΧΥΤΕΑ με δίερεύνηση – μεταξύ των άλλων- ευρύτερης αξιοποίησης και του ΧΥΤΕΑ αμιαντούχων αποβλήτων στη Δυτική Μακεδονία ΜΑΒΕ (Ζιδάνι).
Η Περιφερειακή Αρχή γνωρίζοντας όλα τα ανωτέρω και με μοναδικό γνώμονα την ασφαλή ανάπτυξη και ευημερία της περιοχής, στην μόνη ενέργεια που προχώρησε, μέχρι σήμερα, ήταν να συγκροτήσει ομάδα εργασίας με αντικείμενο τη συλλογή στοιχείων, σχετικά με το εάν οι εφαρμοζόμενες τεχνικές εξασφαλίζουν πλήρως την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος και την εξέταση της δυνατότητας υλοποίησης μέσω ΣΔΙΤ, της κατασκευής και λειτουργίας ΧΥΤΑΜ στον χώρο των ΜΑΒΕ.
Η ομάδα εργασίας δηλαδή, θα συγκεντρώσει στοιχεία για την βιωσιμότητα μίας τέτοιας επένδυσης και έγκριτες επιστημονικές απόψεις και μελέτες από ειδικούς τόσο για τις επυττώσεις στην δημόσια υγεία και το περιβάλλον, όσο και για τις εφαρμοζόμενες τεχνικές στην κατασκευή τέτοιων έργων.
Ότι ακριβώς δηλαδή προβλέπεται από το εγκεκριμένο ΠΕΣΔΑ Δυτικής Μακεδονίας.
Τα στοιχεία που θα συλλεχτούν από την ομάδα εργασίας, θα παρουσιαστούν στην τοπική κοινωνία και τα αρμόδια συλλογικά της όργανα, για να τα αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το τι θέλουν να γίνει.
Σε περίπτωση που τα επιστημονικά δεδομένα και οι εφαρμοζόμενες τεχνικές εξασφαλίζουν πλήρως την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, τότε η Περιφερειακή Αρχή, μέσω του Περιφερειακού της Συμβουλίου, θα πράξει ανάλογα με τις αποφάσεις των τοπικών κοινωνιών.
Β) Οσον αφορά την μεταφροντίδα του ΧΥΤΑΜ που υλοποιήθηκε στα πρώην ΜΑΒΕ
Στις 03-03-2020 υπογράφηκε σύμβαση διάρκειας ενός έτους μεταξύ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και του Κέντρου Περιβάλλοντος με σκοπό την παροχή υπηρεσιών μεταφροντίδας του ΧΥΤΑΜ Αμιάντου των πρώην ΜΑΒΕ στην περιοχή Ζιδανίου της ΠΕ Κοζάνης.
Αντικείμενο της σύμβασης ήταν η παρακολούθηση από το Κέντρο Περιβάλλοντος των παρακάτω παραμέτρων:
- Αναλύσεις αμιάντου σε δείγματα αέρα
Συνολικά 4 μετρήσεις ανά εξάμηνο, 1 στο χώρο ταφής, 2 στο γήπεδο εγκαταστάσεων και 1 στους γύρω οικισμούς.
- Αναλύσεις σε επιφανειακά ύδατα
Συνολικά 1 μέτρηση ανά εξάμηνο στα επιφανειακά νερά, (θερμοκρασία, ΡΗ, αγωγιμότητα, TOC, ενώσεις αζώτου και φωσφόρου, χλωριόντα, φθοριούχα κυανιούχα, φαινόλες, βαρέα μέταλλα, φθόριο αρσενικό, πετρέλαιο/υδρογονάνθρακες και ίνες αμιάντου)
- Αναλύσεις σε υπόγεια ύδατα
Συνολικά 1 μέτρηση ανά εξάμηνο στα υπόγεια νερά (θερμοκρασία, ΡΗ, αγωγιμότητα, TOC, ενώσεις αζώτου και φωσφόρου, χλωριόντα, φθοριούχα κυανιούχα, φαινόλες, βαρέα μέταλλα, φθόριο αρσενικό, πετρέλαιο/υδρογονάνθρακες και ίνες αμιάντου)
- Αναλύσεις σε στραγγίσμοτα
Συνολικά 1 μέτρηση ανά εξάμηνο στην δεξαμενή στραγγισμάτων (αγωγιμότητα, θερμοκρασία, pH, BODS, COD, ενώσεις αζώτου και φωσφόρου, χλωριόντα, φθοριούχα, TOC, φαινόλες, κυανιούχα, βαρέα μέταλλα και πετρέλαιο / υδρογονάνθρακες και ίνες αμιάντου)
- Επίβλεψη υγειονομικής ταφής
Οπτικός έλεγχος περιοχής ΜΑΒΕ από εταιρία Security
- Έλεγχος καθιζήσεων
Έλεγχος καθιζήσεων με την βοήθεια δικτύου μαρτύρων, μία μέτρηση ανά τρίμηνο.
Αποτελέσματα
Από την παρακολούθηση της σύμβασης και από τα παραδοτέα προκύπτουν τα παρακάτω:
- Αναλύσεις αμιάντου σε δείγματα αέρα:
Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 2 κύκλοι μετρήσεων ινών αμιάντου σε δείγματα αέρα και συνολικά 8 μετρήσεις κατά την διάρκεια του έτους.
Στις μετρήσεις είτε δεν ανιχνεύτηκαν ίνες αμιάντου είτε η συγκέντρωση ήταν μικρότερη του ορίου ανίχνευσης και πολύ πιο κάτω από το όριο της 0,1 ίνας ανά cm3 αέρα ως μέση 8ωρη χρονικά σταθμισμένη έκθεση, σύμφωνα με την οδηγία 83/477/ΕΟΚ του Συμβουλίου, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την οδηγία 91/382/ΕΟΚ του Συμβουλίου και την οδηγία 2003/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου.
- Αναλύσεις αμιάντου σε επιφανειακά, υπόγεια ύδατα και στραγγισματα:
Πραγματοποιήθηκε συνολικά μία μέτρηση στα επιφανειακά ύδατα του χώρου (κατάτην θερινή περίοδο δεν συλλέχθηκαν επιφανειακά ύδατα λόγω ανομβρίας) καθώς επίσης 2 κύκλοι μετρήσεων στα υπόγεια ύδατα (γεώτρηση) ενώ δεν παρατηρήθηκαν στραγγισματα και επομένως δεν πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις καθ ‘όλη την διάρκεια του έτους σε στραγγίσματα. Επιπλέον, και εκτός σύμβασης πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία και ανάλυση ινών αμιάντου στην περιοχή της λίμνης του ορυχείου ΜΑΘΕ καθώς και στην όχθη της γέφυρας του Ρυμνίου (Λίμνη Πολυφύτου).
Από τις μετρήσεις προκύπτει πως οι συγκεντρώσεις των ινών αμιάντου ανά λίτρο σε κάποια δείγματα δεν ανιχνεύανται γιατί είναι κάτω του ορίου ανίχνευσης των 10.000 ινών ανά λίτρο (θεωρείται χαμηλή) και σε κάποια δείγματα ξεπερνούν τις 10.000 ίνες/λτ θεωρούνται όμως χαμηλές (δεν υπάρχουν θεσμοθετημένα όρια για συγκεντρώσεις ινών αμιάντου στα ύδατα, επιβαρυντικές θεωρούνται συγκεντρώσεις της τάξης του εκατομμυρίου ανά λίτρο).
Οι περιπτώσεις που ανιχνεύονται ίνες αμιάντου ανά λίτρο, αφορούν στις θέσεις δειγματοληψίας στην όχθη της γέφυρας του Ρυμνίου (13.235 ίνες / λίτρο), στην λίμνη των ΜΑΘΕ (12.745 ίνες / λίτρο) και στην θερινή μέτρηση του επιφανειακού δείγματος (38.000 ίνες/λίτρο).
- Έλεγχος καθιζήσεων:
Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 4 αποτυπώσεις από μηχανικό για τον έλεγχο των καθιζήσεων με δίκτυο μαρτύρων.
Από τις μετρήσεις του μηχανικού δεν προκύπτει πως υπάρχουν υψομετρικές διαφορές οι οποίες να επηρεάζουν την καθίζηση του εδάφους.
