Σε ένα ήσυχο προάστιο της Θεσσαλονίκης, ο 23χρονος Γιώργος βρέθηκε να συνδέεται για πρώτη φορά σε ένα ψηφιακό καζίνο στις αρχές του 2021. Η πόλη βρισκόταν σε lockdown και, όπως εκατομμύρια άλλοι σε όλη την Ευρώπη, στράφηκε στην online ψυχαγωγία για να γεμίσει το κενό. «Ξεκίνησα με 10 ευρώ», θυμάται. «Στην αρχή ήταν αβλαβές, αλλά σύντομα συνειδητοποίησα ότι περνούσα ώρες κάθε βράδυ προσπαθώντας να κερδίσω πίσω όσα είχα χάσει την προηγούμενη μέρα».
Η ιστορία του Γιώργου είναι όλο και πιο συνηθισμένη. Σε όλη την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια έχουν εξελιχθεί από μια μικρή αγορά σε μια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη συνοδεύεται από την επείγουσα ανάγκη για έξυπνη, ενσυναίσθητη και συνεπή ρύθμιση — ένα έργο με το οποίο η Ελλάδα εξακολουθεί να αγωνίζεται.
Από τα αρχαία παιχνίδια στη ψηφιακή ρουλέτα
Η Ελλάδα δεν είναι ξένη στα τυχερά παιχνίδια. Στην πραγματικότητα, ο τζόγος είναι συνυφασμένος με τον πολιτισμό και την ιστορία της. Οι αρχαίοι Έλληνες έπαιζαν με ζάρια, και τα τυχερά παιχνίδια ήταν από παλιά βασικό στοιχείο των πανηγυριών και των ονομασίων. Μεταφερόμενοι στον 20ό αιώνα, το τοπίο του τζόγου στην Ελλάδα κυριαρχούσε σε μεγάλο βαθμό από την OPAP, τον κρατικό γίγαντα των στοιχημάτων.
Ωστόσο, η ψηφιακή εποχή έχει ξαναγράψει τους κανόνες.
Με την έλευση των smartphone, του γρήγορου internet και των διεθνών παρόχων, ο τζόγος έχει γίνει παγκόσμιος και βαθιά προσωπικός. Το κάποτε κοινοτικό χόμπι είναι πλέον μια μοναχική κίνηση σε μια οθόνη. Αυτή η αλλαγή έχει αναγκάσει τους Έλληνες νομοθέτες να εκσυγχρονίσουν τη νομοθεσία με γρήγορους ρυθμούς.
Το στοίχημα της Ελλάδας για τη νομιμοποίηση
Το 2021, η Ελλάδα θέσπισε μια ριζική μεταρρύθμιση, απελευθερώνοντας την αγορά των διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών και τερματίζοντας το de facto μονοπώλιο της ΟΠΑΠ. Σήμερα, η Ελληνική Επιτροπή Τυχερών Παιχνιδιών (ΕΤΤΠ) εποπτεύει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που χορηγεί δύο τύπους αδειών: μία για διαδικτυακά στοιχήματα και μία για παιχνίδια τύπου καζίνο.
Για να λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα, οι εταιρείες πρέπει να καταβάλλουν τέλη ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ, να διατηρούν φυσικά γραφεία στη χώρα και να εφαρμόζουν αυστηρούς ελέγχους ταυτότητας και ηλικίας. Οι παίκτες πρέπει να είναι τουλάχιστον 21 ετών.
«Αυτή η μεταρρύθμιση έφερε διαφάνεια και προστασία των καταναλωτών», λέει η Μαρία Κ., σύμβουλος ρυθμιστικών θεμάτων στην Αθήνα. «Ωστόσο, το υψηλό κόστος αδειοδότησης και η φορολογική επιβάρυνση είναι σημαντικά — ορισμένοι φορείς εκμετάλλευσης λένε ότι αποθαρρύνει την καινοτομία».
Πράγματι, τα κέρδη των παικτών άνω των 100 ευρώ φορολογούνται μεταξύ 15% και 20%, μια πολιτική που, σύμφωνα με τους επικριτές, μπορεί να ωθήσει ακούσια ορισμένους παίκτες σε μη ρυθμιζόμενους, υπεράκτιους ιστότοπους όπου δεν ισχύουν φόροι — ούτε προστασία.
Σύμφωνα με την Ελληνική Επιτροπή Τυχερών Παιχνιδιών, η ρυθμιζόμενη αγορά διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών στην Ελλάδα απέφερε περισσότερα από 540 εκατομμύρια ευρώ σε ακαθάριστα έσοδα από τυχερά παιχνίδια το 2023, με πάνω από 730.000 ενεργούς λογαριασμούς παικτών. Αυτοί οι αριθμοί αντικατοπτρίζουν μια σταθερή ετήσια αύξηση, καθώς όλο και περισσότεροι παίκτες μεταβαίνουν σε αδειοδοτημένες ψηφιακές πλατφόρμες.
Παράλληλα με αυτές τις ρυθμιστικές εξελίξεις, έχει εξελιχθεί και η συμπεριφορά των παικτών. Πολλοί λαμβάνουν πλέον επιπλέον μέτρα για να επαληθεύσουν πού παίζουν, βασιζόμενοι σε ανεξάρτητες πλατφόρμες για να ελέγχουν αξιόπιστες πηγές για κριτικές καζίνο και να διασφαλίζουν ότι οι ιστότοποι που χρησιμοποιούν είναι ασφαλείς, διαφανείς και πλήρως αδειοδοτημένοι.
Ένα μωσαϊκό σε όλη την Ευρώπη
Ενώ η Ελλάδα έχει λάβει σταθερά μέτρα προς την κατεύθυνση της ρύθμισης, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει κατακερματισμένη στην προσέγγισή της.
Σε αντίθεση με τομείς όπως η χρηματοπιστωτική ή η ασφάλεια των τροφίμων, η ΕΕ δεν διαθέτει κεντρικό νόμο για τα τυχερά παιχνίδια. Αντ’ αυτού, κάθε κράτος μέλος θεσπίζει τους δικούς του κανόνες, οι οποίοι συχνά διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους.
- Η Γερμανία περιορίζει αυστηρά τα διαδικτυακά καζίνο, επιβάλλοντας μηνιαία όρια δαπανών και απαγορεύοντας τα τραπέζια με ζωντανούς ντίλερ.
- Η Μάλτα, αντίθετα, προσφέρει ένα ιδιαίτερα επιεικές καθεστώς, εκδίδοντας εκατοντάδες άδειες στο πλαίσιο της MGA.
- Η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο δίνουν προτεραιότητα στην προστασία των καταναλωτών, απαιτώντας ελέγχους οικονομικής προσιτότητας και ακόμη και περιόδους αναστολής.
Αυτή η έλλειψη εναρμόνισης δημιουργεί προκλήσεις: η διασυνοριακή επιβολή είναι σχεδόν αδύνατη, η προστασία των καταναλωτών ποικίλλει σημαντικά και η διαφήμιση μπορεί να διαφύγει από τα ρυθμιστικά κενά.
«Οι φορείς εκμετάλλευσης ασχολούνται με το «ψώνισμα αδειών», εγκαθιστώντας την έδρα τους σε χώρες με πιο χαλαρούς κανόνες, ενώ στοχεύουν παίκτες σε όλη την Ευρώπη», λέει ο Δρ Henrik Blom, ερευνητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Lund.
Οι προσπάθειες συντονισμού της πολιτικής σε ολόκληρη την ΕΕ έχουν σε μεγάλο βαθμό αποτύχει. Η Πράσινη Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια του 2011 ξεκίνησε συζητήσεις, αλλά δεν οδήγησε σε κανένα δεσμευτικό πλαίσιο. Ως αποτέλεσμα, η επιβολή της νομοθεσίας γίνεται δύσκολη σε διασυνοριακό επίπεδο — ένας παίκτης στη Γερμανία μπορεί να έχει πρόσβαση σε μια πλατφόρμα με άδεια από τη Μάλτα, παρακάμπτοντας τους εγχώριους περιορισμούς. Αυτή η κανονιστική ασυμφωνία αφήνει τους καταναλωτές ευάλωτους και αποδυναμώνει τις προσπάθειες για τη δημιουργία συνεπών προτύπων σε ολόκληρη την ήπειρο.
Το κόστος της ευκολίας
Παρά το εισοδηματικό του δυναμικό, το διαδικτυακό τζόγο ενέχει σοβαρούς κοινωνικούς κινδύνους. Στην Ελλάδα, ιστορίες όπως αυτή του Γιώργου δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά.
«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρατηρήσαμε αύξηση 35% στις κλήσεις προς τη γραμμή βοήθειας μας», λέει η Άννα Παπαδοπούλου, σύμβουλος στο ΚΕΘΕΑ, ένα ελληνικό δίκτυο θεραπείας εξαρτήσεων. «Ο διαδικτυακός τζόγος είναι σιωπηλός και αόρατος — συχνά δεν εμφανίζεται μέχρι κάποιος να βυθιστεί στα χρέη ή να υποφέρει από συναισθηματική δυσφορία».
Παρά τις ανησυχίες αυτές, η Ελλάδα εξακολουθεί να μην διαθέτει εθνικό μητρώο αυτοαποκλεισμού. Υπάρχουν επίσης αυξανόμενες εκκλήσεις για την αυστηροποίηση των κανόνων σχετικά με τη διαφήμιση, ιδίως κατά τη διάρκεια αθλητικών μεταδόσεων και σε πλατφόρμες κοινωνικών μέσων που συχνάζουν νεότεροι χρήστες.
Τι θα ακολουθήσει;
Κοιτώντας μπροστά, η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια λεπτή ισορροπία. Από τη μία πλευρά, η κυβέρνηση εισπράττει εκατομμύρια από τα φορολογικά έσοδα των αδειοδοτημένων παρόχων. Από την άλλη, πρέπει να προστατεύσει τους πολίτες από τις σκοτεινές πλευρές του διαδικτυακού τζόγου — τον εθισμό, την απάτη και την οικονομική ζημιά.
Η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει μέρος της λύσης. Σε όλη την Ευρώπη, χρησιμοποιούνται εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για την παρακολούθηση της συμπεριφοράς των παικτών σε πραγματικό χρόνο, επισημαίνοντας μοτίβα που υποδηλώνουν εθισμό στον τζόγο. Ορισμένες πλατφόρμες προσφέρουν πλέον λειτουργίες «ψύξης» και όρια καταθέσεων ως προεπιλογή.
Πέρα από την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, οι πλατφόρμες ενσωματώνουν χρονομετρητές συνεδριών, όρια δαπανών και εργαλεία εθελοντικής αυτοαποκλεισμού. Πρωτοβουλίες όπως η 1114 γραμμή βοήθειας για τον τζόγο στην Ελλάδα και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις όπως η ΚΕΘΕΑ διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην παροχή ψυχολογικής και οικογενειακής υποστήριξης.
Σε επίπεδο ΕΕ, ασκείται αυξανόμενη πίεση για την θέσπιση ενός ενιαίου κανονιστικού κώδικα, ο οποίος θα διαφυλάσσει την εθνική κυριαρχία και θα καθορίζει ελάχιστα πρότυπα για την αδειοδότηση, τη διαφάνεια και την προστασία των παικτών.
Ρύθμιση με υπευθυνότητα
Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη, ο Γιώργος λέει ότι έχει πλέον σταματήσει να παίζει σε διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια με τη βοήθεια ενός συμβούλου. «Μου αρέσουν ακόμα τα παιχνίδια», παραδέχεται, «αλλά δεν θέλω να νιώθω ότι έχω χάσει τον έλεγχο».
Η ιστορία του είναι μια ισχυρή υπενθύμιση ότι πίσω από τις στατιστικές και τη νομοθεσία υπάρχουν πραγματικοί άνθρωποι. Η Ελλάδα — και η ευρύτερη ΕΕ — πρέπει να θεσπίσει νόμους όχι μόνο για να ρυθμίσει τις αγορές, αλλά και για να προστατεύσει τους πολίτες που τις χρησιμοποιούν.
Γιατί στον κόσμο των διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών, τα διακυβεύματα είναι πολύ περισσότερα από χρηματικά — είναι ανθρώπινα.
