Την Πέμπτη 23 Μαΐου επισκέφθηκαν τον Σιδερά Κοζάνης με ένα μεγάλο τουριστικό λεωφορείο περί τους τριανταπέντε Τούρκοι. Παρέμειναν στο χωριό τρεις ώρες και ξεναγήθηκαν στον ναό του Αγίου Γεωργίου και στο κτίριο του πρώην δημοτικού σχολείου (νυν πολιτιστικό κέντρο και έδρα του Συλλόγου «Πρόσφυγες» Σιδερά). Οι λιγοστοί κάτοικοι του Σιδερά συγκεντρώθηκαν κοντά στο πούλμαν, έπιασαν συζήτηση μαζί τους και προσφέρθηκαν να τους κεράσουν καφέ στα σπίτια τους.
Οι Τούρκοι επισκέπτες ανέφεραν ότι οι παππούδες δύο ή τριών ταξιδιωτών κατοικούσαν πριν την Ανταλλαγή στον Σιδερά Ντεμιρτζιλέρ), λίγο περισσότερων στον ήδη εγκαταλειμμένο οικισμό του Κτενά (Ταραξιλάρ), άλλων στην Πτολεμαΐδα, άλλων στο Αμύνταιο και άλλων σε χωριά της Έδεσσας. Οργάνωσαν εκδρομή με λεωφορείο από την Κωνσταντινούπολη και ήρθαν να επισκεφθούν τα χωριά των προγόνων τους. Ενδιαφέρονταν να βρουν κτίσματα από την εποχή πριν την Ανταλλαγή, το τζαμί που άφησαν οι πρόγονοί τους ή το σχολείο. Ένας μάλιστα είπε ότι ο προ-παππούς του υπήρξε ο Χότζας του Τζαμιού (δες φωτογραφία πιο πάνω). Επειδή το τζαμί, το οποίο εξυπηρέτησε τις θρησκευτικές ανάγκες των κατοίκων του Σιδερά μέχρι τη δεκαετία του 1960[1], δεν υπήρχε πλέον, επισκέφθηκαν τον ναό του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε στον τόπο του τζαμιού.
Μπήκαν όλοι τους στον ναό και φωτογράφησαν τις εικόνες που είχαν φέρει οι πρόσφυγες Έλληνες μαζί τους από τον Πόντο. Ο ιερέας του χωριού, π. Δημοσθένης Τζαλαζίδης τους ξενάγησε στον ναό και τους επέτρεψε να τραβήξουν μερικές φωτογραφίες. Κάποιοι θέλησαν να μπουν και στο ιερό, αλλά αυτό δεν τους το επέτρεψε ο ιερέας. Στη συνέχεια επισκέφθηκαν το δημοτικό σχολείο και ξεναγήθηκαν στο μικρό μουσείο που δημιούργησε ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού. Έφυγαν ενθουσιασμένοι από τη φιλοτιμία και φιλοξενία που τους πρόσφεραν οι κάτοικοι του Σιδερά, μερικοί από τους οποίους (Ζηνοβία Τοπαλίδου, Παρέσσα Παπαδοπούλου) τους έβαλαν στα σπίτια τους και τους πρόσφεραν καφέ. Άλλοι έσκαψαν συγκινημένοι και πήραν χώμα από τον Σιδερά μαζί τους και είπαν ότι θα το ρίξουν στους τάφος των δικών τους, που εγκατέλειψαν το 1923 το χωριό.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτή η επίσκεψη Τούρκων απογόνων ανταλλάξιμων Σιδεριωτών ήταν η τρίτη και πολυανθρωπότερη. Η πρώτη ήταν το 2013 με τον Aziz Aksu[2], έναν ηλεκτροτεχνίτη αυτοκινήτων από την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος συναντήθηκε με τον Συμεών Παπαϊωάννου, γνώστη της τουρκικής γλώσσας, και τον κάλεσε να τον επισκεφθεί στην Πόλη. Πέρυσι ήρθαν Τούρκοι γνωστοί από το Βέλγιο με τους Σοφιδαίους, οι παππούδες των οποίων κατοικούσαν στον Σιδερά πριν την Ανταλλαγή.
Θεωρούμε χρήσιμες τις επισκέψεις αυτές για τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Παρά την πικρή εμπειρία των προγόνων μας με την βάναυση συμπεριφορά των τουρκικών αρχών απέναντί τους, δεν λησμονούμε τις περιπτώσεις φιλότιμων Τούρκων πολιτών, που βοήθησαν και περιέθαλψαν εμπερίστατους Ποντίους και Μικρασιάτες Έλληνες. Τέτοιες εκατέρωθεν επισκέψεις δημιουργούν και καλλιεργούν φιλικό κλίμα στις σχέσεις των λαών και διευκολύνουν τις διακρατικές σχέσεις. Όπως μου είπε ο κ. Θανάσης Τσίμπης, ένας ευγενέστατος κύριος, που προσφέρει αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες του στους προσφυγικούς συλλόγους της Τουρκίας, τα μέλη των οποίων επιθυμούν να επισκεφθούν τους τόπους της Ελλάδος που έζησαν οι πρόγονοί τους: «ήταν ένα προσκύνημα γι αυτούς, όπως είναι προσκύνημα για τους δικούς μας η επίσκεψη των χωριών των προγόνων τους στον Πόντο, την Καππαδοκία και τη Μ. Ασία».
Φωτογραφία: Θανάσης Τσίμπης
[1] Σύγκρ. Δρ Τσακαλίδης Γεώργιος, Αυθεντικές ιστορίες προσφύγων του Σιδερά, 27-40.
[2] Σύγκρ. ό. π. 51
Δρ. Γεώργιος Τσακαλίδης
