Γράφουν οι Κωνσταντίνος και Χαρίσιος Μπουντούλας*
«Κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν» – Ιπποκράτης
Παρά το γεγονός ότι η καρδιολογία έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο της τελευταίες δεκαετίες, τα καρδιαγγειακά νοσήματα ακόμα και σήμερα, αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Σύμφωνα με άρθρο που έχει δημοσιευθεί στο Journal American College of Caediology (Σεπτέμβριος, 2025), 19,2 εκατομμύρια θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα έχουν σημειωθεί παγκοσμίως το 2023 (το ένα τρίτο του συνόλου των θανάτων), σε σύγκριση με 12,1 εκατομμύρια που είχαν σημειωθεί το 1990.
Το σύνολο των ανθρώπων με καρδιαγγειακό νόσημα στον πλανήτη το 1990 ήταν 311 εκατομμύρια και το 2023 ήταν 626 εκατομμύρια. Η αύξηση του πληθυσμού (5 δισεκατομμύρια και 299 εκατομμύρια το 1990, 8 δισεκατομμύρια και 65 εκατομμύρια το 2023), και η αύξηση των ηλικιωμένων (12.5% άνω των 65 ετών το 1990, 17.7% το 2023), είναι οι κύριες αίτιες για την αύξηση των καρδιαγγειακών νόσων το 2023 σε σχέση με το 1990.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το 79.6% αυτών των θανάτων οφείλεται σε παράγοντες κινδύνου που συμβάλουν στην ανάπτυξη αυτών των νόσων. Αρτηριακή υπέρταση (πίεση), ανθυγιεινή διατροφή, έλλειψη άσκησης, παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης και κάπνισμα, μεταξύ άλλων, έχουν συμβάλλει στη μεγάλη συχνότητα των καρδιαγγειακών νόσων.
Από το 1990 μέχρι το 2023, η συχνότητα της παχυσαρκίας, του σακχαρώδη διαβήτη, και η έλλειψη σωματικής άσκησης έχουν αυξηθεί παγκοσμίως, ενώ η συχνότητα του καπνίσματος έχει ελαττωθεί. Η ευεργετική όμως επίδραση που αναμενόταν από την ελάττωση του καπνίσματος έχει εξουδετερωθεί από την αύξηση των άλλων παραγόντων κινδύνου.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι με υγιεινό τρόπο ζωής, όπως έχει καθιερωθεί από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία και άλλους φορείς (υγιεινή διατροφή, επαρκής διάρκεια ύπνου, όχι κάπνισμα, σωματική άσκηση, διατήρηση σωματικού βάρους, σακχάρου, χοληστερίνης και πίεσης εντός των φυσιολογικών ορίων και αποφυγή στρες), η συχνότητα των καρδιαγγειακών νόσων δυνατόν να ελαττωθεί σημαντικά. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ακόμα και μικρή ποσότητα αλκοόλ δυνατόν να αυξήσει την πιθανότητα άνοιας και καρκίνου, ενώ η χρήση αυτού δεν έχει προστατευτική επίδραση στην καρδιά..
Επιπλέον, υγιεινός τρόπος ζωής θα συμβάλλει στην επιβράδυνση της βιολογικής ηλικίας (δηλαδή την επίδραση που έχει η χρονολογική ηλικία στα διάφορα όργανα του ανθρωπίνου οργανισμού), με αποτέλεσμα την καθυστέρηση της εμφάνισης της γήρανσης και των ασθενειών που τη συνοδεύουν. Η γήρανση, χαρακτηρίζεται από προοδευτική ελάττωση της φυσιολογικής λειτουργίας των διαφόρων οργάνων και συστημάτων του ανθρωπίνου οργανισμού.
Σ ’αυτή τη δυσλειτουργία οφείλονται πολλά νοσήματα φθοράς, όπως π. χ. είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο καρκίνος, η άνοια και η νόσος του Alzheimer, μεταξύ άλλων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πολυνοσηρότητα που υπάρχει στους ηλικιωμένους (δυο ή περισσότερα χρόνια νοσήματα στο ίδιο άτομο).
Υπολογίζεται ότι το 30% των ατόμων παγκοσμίως, ηλικίας από 45 έως 64 ετών υποφέρει από δυο ή περισσότερα χρόνια νοσήματα. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 65% σε ηλικίες από 65 έως 84 ετών, και στο 82% σε άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών. Έτσι σε ορισμένες περιπτώσεις πριν από το θάνατο, μερικά άτομα διέρχονται μια περίοδο σημαντικής αναπηρίας που ενίοτε μοιάζει με αργό θάνατο.
Αν και ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα θεωρούνται διαφορετικές κλινικές οντότητες, δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει μια αλληλοεπίδραση μεταξύ των δυο νόσων και ότι οι ίδιοι παράγοντες κινδύνου συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτών. Το κάπνισμα, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η έλλειψη σωματικής άσκησης, συστηματική φλεγμονώδης αντίδραση, και η ηλικία αποτελούν παράγοντες κινδύνου και για τις δυο αρρώστιες. Κατά συνέπεια υγιεινός τρόπος ζωής θα έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση της συχνότητας και των δυο νόσων οι οποίες συναγωνίζονται ποια από τις δυο θα σκοτώσει πιο πολλούς ανθρώπους.
Υγιεινός τρόπος ζωής θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία άσχετα από το πότε αυτός θα αρχίσει να εφαρμόζεται. Όσο όμως πιο νωρίς αρχίσει, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επίδραση αυτού στη διατήρηση της υγείας. Άρα υγιεινός τρόπος ζωής πρέπει να αρχίζει από τα πρώτα παιδικά χρόνια του ανθρώπου, στο σπίτι από τους γονείς, και να συνεχίζεται μέχρι το τέλος της ζωής αυτού.
Εκτός από τον υγιεινό τρόπο ζωής, τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εντοπιστεί και μοριακοί μηχανισμοί που συμβάλουν στη γήρανση. Αναστολή αυτών των μηχανισμών σε ζωικά πειραματικά μοντέλα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση όχι μόνο του χρόνου ζωής, αλλά και του χρόνου υγιούς ζωής στα πειραματόζωα. Εφαρμογή αυτών των μέτρων σε ανθρώπους μελλοντικά, πιθανόν θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα που είχε και στα πειραματόζωα. Προσέτι, ευρεία εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην ιατρική στο προσεχές μέλλον, θα συμβάλλει στην πρόληψη πολλών νόσων και στην καλύτερη αντιμετώπιση αυτών. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι σημαντική ελάττωση της νοσηρότητας και της θνητότητας, αύξηση του χρόνου υγιούς ζωής, και μικρότερη οικονομική επιβάρυνση για την υγεία.
*Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA.
*Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA, Honorary Professor, Academician (an. mem.)
