Στις 9 Απριλίου 2022 διεξήχθη η ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με θέμα “Απολιγνιτοποίηση! πότε ξεκινά η δίκαιη μετάβαση”, στο πλαίσιο του DELPHI ECONOMIC FORUM 2022, με τη συμμετοχή του Κωστή Μουσουρούλη, Προέδρου της Συντονιστικής Επιτροπής του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Το πάνελ, στο οποίο συμμετείχαν ο κ. Μανιάτης, πρ.υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ο κ. Μαλούτας, δήμαρχος Κοζάνης και ο κ. Θεοδουλίδης, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, συντόνισε η κα Διαμαντοπούλου,Πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση, πρ.Επίτροπος , πρ.υπουργός.
Η κα Διαμαντοπούλου έθεσε ένα γενικό ερώτημα στους συμμετέχοντες, καλώντας τους να τοποθετηθούν σχετικά με το άν θα έπρεπε να επιταχυνθεί ή να επιβραδυνθεί η μετάβαση, σε συνάρτηση με τη σημερινή διεθνή ενεργειακή και πολιτική συγκυρία.
Ακολουθεί η τοποθέτηση του Κωστή Μουσουρούλη.
” Ας ξεκινήσουμε από την παγκόσμια εικόνα. «Η ανθρωπότητα αλλάζει ιστορική εποχή», έγραψε η κα Διαμαντοπούλου στο αφιέρωμα για τη σημερινή μας συζήτηση. Αλλάζει διαρκώς κινούμενη προς τα εμπρός, με όχημα τη γνώση και την τεχνολογία και με στόχο το πανανθρώπινο συμφέρον. Κι όπως ισχύει για κάθε δυναμικό σύστημα, η αλλαγή δεν αναβάλλεται. Αντίθετα, επιταχύνεται, όταν απρόβλεπτα γεγονότα διαταράσσουν τις συνθήκες ισορροπίας του. Αυτόματα, κάθε σχεδιασμός σαρώνεται και αναθεωρείται.
Είναι το γνωστό φαινόμενο της πεταλούδας, με τις αλυσιδωτές και πολύ-επίπεδες επιπτώσεις που επιφέρει ένα πέταγμά της, σύμφωνα με τη μαθηματική θεωρία του χάους. Σε μία πόλη της Κίνας εμφανίστηκε το πρώτο κρούσμα covid και σε ένα μικρό χωριό του Κιέβου έπεσε ο πρώτος νεκρός της πολεμικής επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία. Έκτοτε αναθεωρούνται όλοι οι σχεδιασμοί για την υγεία, την οικονομία, την άμυνα, την ενεργειακή ασφάλεια, ακόμα και τον επισιτισμό. Και είναι πολλές και άγνωστες ακόμα οι παγίδες που μας επιφυλάσσουν αυτά τα δυο απρόβλεπτα γεγονότα, πέραν της ύφεσης, του πληθωρισμού, των πιθανών black-out, της έλλειψης τροφίμων, αλλά και της λαϊκής αποπλάνησης από επιτήδειους πολιτικούς.
Στο πλαίσιο αυτό, η ενεργειακή μετάβαση έλαβε παγκόσμια διάσταση. Τρία τα κορυφαία ζητήματα: ασφάλεια εφοδιασμού, απεξάρτηση από τον άνθρακα και ανταγωνιστικότητα. Είναι ζητήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν ούτε σύντομα ούτε ταυτόχρονα.
Στην Ευρώπη επανεξετάζουμε την μετάβαση υπό συνθήκες απελευθέρωσης από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας. Πώς θα γίνει αυτό το θαύμα με τέτοια εξάρτηση; Το 1/3 του φυσικού αερίου που καταναλώνουμε έρχεται από τη Ρωσία, ενώ ορισμένα κράτη-μέλη έχουν εξάρτηση άνω του 50%, όπως η Γερμανία, ενώ άλλα φθάνουν ως και το 90%, όπως η Φινλανδία. Υπό τα νέα δεδομένα, αυτομάτως, πάμε σε αναθεώρηση των σχεδιασμών προς τρεις κατευθύνσεις: τη μετάβαση στο LNG, επειδή παράγεται από πολλούς προμηθευτές και αποθηκεύεται, την πράσινη μετάβαση σε μεγάλη κλίμακα και με ταχύτερους ρυθμούς, με αποθήκευση και πράσινο υδρογόνο, και, τη βελτίωση της διαχείρισης της ζήτησης με αυτοπαραγωγή, ενεργειακή αποδοτικότητα, έξυπνα δίκτυα.
Η ουσία πάντως είναι ότι ενώ η ενεργειακή μετάβαση είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα, οι θέσεις εργασίας χάνονται στην περιφέρεια. Γι’ αυτό γεννήθηκε η ιδέα της δίκαιης μετάβασης, δηλαδή της ένταξης στον σχεδιασμό των αρχών της δικαιοσύνης. Ο όρος αυτός εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο προοίμιο της συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, το 2015. Η δίκαιη μετάβαση μπορεί να γίνει πράξη, μόνο όταν δημιουργούνται ποιοτικές θέσεις εργασίας.
Αν και το πρόβλημα της ανεργίας στις περιοχές μετάβασης άρχισε να εμφανίζεται ήδη από το 2010, παρατηρείται μία αδράνεια τόσο ως προς την κατανόησή του -δηλαδή τι συμβαίνει και γιατί συμβαίνει, όσο και ως προς την προσπάθεια επίλυσής του -δηλαδή προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθούμε και με ποιο τρόπο. Το γράφημα που σας δείχνω αυτό ακριβώς απεικονίζει. Στα αριστερά μας βλέπουμε την εξέλιξη της λιγνιτικής παραγωγής από το 2004 μέχρι σήμερα, και στα δεξιά μας το μερίδιο του λιγνίτη στην κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρισμού. Από τις 19 λιγνιτικές μονάδες που λειτουργούσαν έκλεισαν οι 12 για καθαρά συστημικούς λόγους. Κανένας ωστόσο μηχανισμός δεν ενεργοποιήθηκε προκειμένου να καταρτιστεί ένα σχέδιο αντιμετώπισης της ανεργίας που προκλήθηκε. Αυτό το σχέδιο τώρα και υπάρχει και εφαρμόζεται.
Σήμερα 7 λιγνιτικές μονάδες παραμένουν σε λειτουργία. Ακόμα κι’ αν μπορούσαν να παραμείνουν επ’ αόριστον ενεργές, η επαναλιγνιτοποίηση του μίγματος είναι αδύνατη. Η εξόρυξη επιπλέον ποσοτήτων λιγνίτη η οποία ανακοινώθηκε πρόσφατα καθίσταται αναγκαία για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα φορτία βάσης, εάν και εφόσον διακοπούν οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Μην ξεχνάμε ωστόσο, ότι η έστω και περιστασιακή αύξηση της χρήσης λιγνίτη, θα αυξήσει τις εκπομπές ρύπων και μαζί με αυτές θα αυξήσει και το κόστος αγοράς δικαιωμάτων.
Τόσο η αναπτυξιακή πτυχή της μετάβασης, όσο και η ενεργειακή θέτουν τρεις αλληλένδετους στόχους: την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, την ενεργειακή εξοικονόμηση και αυτοπαραγωγή, και τη στήριξη της επιχειρηματικότητας υψηλής ανάπτυξης. Οι τομείς αυτοί δημιουργούν ποιοτικές θέσεις εργασίας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλουν στην σταθεροποίηση των ενεργειακών τιμολογίων.
Το ισχύον Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει μερίδιο των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή στο 61% μέχρι το 2030, από 37,2% πέρυσι. Όσο το επιτυγχάνουμε, τόσο θα σταθεροποιούνται τα τιμολόγια. Το στοίχημα κερδίζεται με την αύξηση της χωρητικότητας των δικτύων και την απλούστευση του αδειοδοτικού μηχανισμού, υπό την προϋπόθεση ότι και η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα συμβάλλει ουσιαστικά στην προσπάθεια. Δεν σας κρύβω ότι ως Γενικός Γραμματέας Ενέργειας την περίοδο 2007-2009 αντιμετώπισα περιπτώσεις προσφυγών Δημάρχων στο ΣτΕ, εναντίον της κατασκευής ΚΥΤ, γραμμών μεταφοράς, ακόμα και υποβρύχιων διασυνδέσεων, όπως η προσφυγή της Νέας Μάκρης, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να «πάρουμε» ανανεώσιμη ενέργεια από έτοιμα αιολικά πάρκα στη Νότια Εύβοια.
Θα μου επιτρέψετε δυο λόγια για την ενεργειακή εξοικονόμηση. Αισθάνομαι υπερήφανος γιατί ως Γενικός Γραμματέας Ενέργειας υλοποίησα το πρώτο πρόγραμμα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στις στέγες και το πρώτο πρόγραμμα απόσυρσης ενεργοβόρων συσκευών αλλά και γιατί σχεδίασα το πρώτο πρόγραμμα «Εξοικονομώ» το οποίο συνέχισε επάξια ο Γιάννης ο Μανιάτης.
Το σχέδιό μας είναι ο χάρτης πορείας για να μην χαθούμε μέσα σε όλα αυτά. Ένα υπόδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους περιορίζοντας τις καταστροφές, και, κυρίως, για να επωφεληθούμε από τις προκλήσεις πραγματοποιώντας θριάμβους.
Στην αλλαγή ιστορικής εποχής στην οποία βρισκόμαστε, δυο πράγματα θα πρέπει να προσέξουμε: να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους έτσι ώστε να αποφύγουμε καταστροφές, και να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες έτσι ώστε να δημιουργήσουμε θριάμβους. Ευχαριστώ.
2ος γύρος ερωτήσεων
κα. Διαμαντοπούλου: Κύριε Μουσουρούλη, εγώ θα ήθελα να μας πείτε την επόμενη διετία, ποιά είναι αυτά τα έργα που μπορεί να δουν οι πολίτες της περιοχής και να καταλάβουν ότι κάτι αλλάζει;
Κωστής Μουσουρούλης:
” Θα αναφερθώ επιγραμματικά σε αυτά που ήδη βλέπουν.
Το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου επεκτείνεται προς την Δυτική Μακεδονία με ένα νέο αγωγό μήκους 122 χλμ. Επένδυση 110 εκατ. Ευρώ. Χωρίς την εκτιμώμενη αύξηση των καταναλώσεων από την εφαρμογή του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης, το σύστημα θα σταματούσε εκτός Δυτικής Μακεδονίας. Η δε Ήπειρος δε θα είχε καμία προοπτική. Ο όμιλος ΕΛΠΕ κατασκεύασε ήδη ένα από τα μεγαλύτερα φωτοβολταϊκά πάρκα στην Ευρώπη ισχύος 204ΜW. Επένδυση 130 εκατ. Ευρώ. Το έργο εγκαινιάστηκε την περασμένη Τετάρτη από τον Πρωθυπουργό. Ο όμιλος ΔΕΗ εντείνει την επιχειρηματική του δραστηριότητα στην περιοχή. Έχουν εγκατασταθεί 4 εργοτάξια στην ευρύτερη περιοχή της Πτολεμαΐδας και κατασκευάζουν δύο φωτοβολταϊκούς σταθμούς ισχύος 30 MW, ενώ άλλα 3 εργοτάξια προετοιμάζονται για να κατασκευάσουν έναν ακόμα ισχύος 200 MW. Τέλος, δεκάδες αναπτυξιακά και επενδυτικά σχέδια στον ευρύτερο κλάδο της πράσινης βιομηχανίας, του λογισμικού, της κυκλικής οικονομίας, της ευφυούς γεωργίας έχουν κατατεθεί και αξιολογήθηκαν από την Τεχνική Επιτροπή που έχουμε συστήσει και λειτουργεί ήδη από τον Ιούλιο του 2020. Οι πλέον ώριμες που αναμένεται να κατατεθούν στον Αναπτυξιακό Νόμο που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο, υπερβαίνουν σε ύψος επένδυσης τα 3,5 δισ. Ευρώ.
Ως προς τις δημόσιες επενδύσεις. Εκτελούνται έργα τηλεθέρμανσης προϋπολογισμού 157 εκατ. Ευρώ για την Κοζάνη, την Πτολεμαΐδα και το Αμύνταιο. Είναι το πρώτο έργο που σχεδιάστηκε αμέσως μόλις αναλάβαμε. Αποφασίσαμε εγκαίρως όλοι μαζί, οι τρείς Δήμοι, η ΔΕΗ, ο ΔΕΣΦΑ, η Περιφέρεια και εμείς ως ΣΔΑΜ, να ενοποιήσουμε τα σημεία παραγωγής με ένα hub στην Καρδιά, με τα σημεία κατανάλωσης. Η Φλώρινα, που θερμαινόταν με πετρέλαιο και ξύλα, αποκτά φυσικό αέριο, ενώ χρηματοδοτούνται ακόμα και οι εσωτερικές εγκαταστάσεις. Η Μεγαλόπολη το ίδιο. Κατασκευάζεται ο αυτοκινητόδρομος Ε65 συνολικού μήκους 180 χιλιομέτρων που θα συνδέσει τη Λαμία με το Κηπουρειό Γρεβενών, ενώ μελετάται η ένταξη της Δυτικής Μακεδονίας στον χάρτη σιδηροδρομικών διασυνδέσεων της χώρας. Μέσω του Ενδιάμεσου Φορέα Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ανταγωνιστικότητας και Επιχειρηματικότητας, «τρέχει» το πρώτο Πρόγραμμα στήριξης των επιχειρήσεων με υψηλή εξάρτηση από τις λιγνιτικές δραστηριότητες. Επιχορηγήσεις 15 εκατ. Ευρώ θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις αυτές να στραφούν σε νέες βιώσιμες δραστηριότητες, αξιοποιώντας την εμπειρία και την τεχνογνωσία που διαθέτουν. Μέσω του ΟΑΕΔ «τρέχει» ένα πακέτο κοινωνικών προγραμμάτων ύψους 107 εκατ. Ευρώ για τη δημιουργία 5.400 επιδοτούμενων θέσεων εργασίας. Ήδη απασχολούνται πάνω από 1.000 άτομα.
κα. Διαμαντοπούλου: Μου έλεγε ο Δήμαρχος, […] ότι δεν μπορεί ο ΟΑΕΔ να συμπληρώσει τις θέσεις γιατί δεν υπάρχουν συμμετοχές.
κ. Μουσουρούλης: Αυτή είναι μια άλλη συζήτηση, θα την κάνουμε μετά, και πολύ ενδιαφέρουσα.
Να κλείσω με κάτι τελευταίο σε σχέση με την προηγούμενη συζήτησή μας.
Βρισκόμαστε στους Δελφούς. Όμως δεν λειτουργεί Μαντείο για να προβλέψει τα μελλούμενα. Γι΄ αυτό θα πρέπει να πάρουμε τα μέτρα μας. Οι ΑΠΕ πρέπει να «τρέξουν» γιατί είναι εγχώριες πηγές, φθηνές και σταθεροποιούν τις τιμές του ηλεκτρισμού. Να δούμε εκ νέου τη χρηματιστηριοποίηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Και κάτι ακόμα, αγαπητή κα. Διαμαντοπούλου. Να ανοίξουμε διάπλατα τα μάτια μας για να δούμε τι κάνουν οι άλλοι σε περιόδους κρίσης. Ενώ η Γαλλία έχει 25% εξάρτηση από τη Ρωσία και τεράστια ισχύ πυρηνικής ενέργειας, ο Πρόεδρος Μακρόν, στο πρόγραμμά του -το διάβασα λέξη προς λέξη- ανακοίνωσε ότι θα προωθήσει τους μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες έως 300 MW έκαστος, επειδή είναι ευέλικτοι και απολύτως ασφαλείς.
