Το παρελθόν δεν αλλάζει, ανάλυση όμως των γεγονότων και των δεδομένων του παρελθόντος θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις προκλήσεις του μέλλοντος, η αντιμετώπιση των οποίων εξαρτάται από εμάς. Αυτός ο κανόνας ισχύει για όλες τις περιπτώσεις, και φυσικά και για τον κορωνοϊό. Ας ρίξουμε μια ματιά λοιπόν να δούμε τι συνέβη τα δυόμισι τελευταία χρόνια με τον κορωνοϊό και να προσπαθήσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα από αυτές τις παρατηρήσεις.
Στις αρχές της πανδημίας, οι θάνατοι από τον κορωνοϊό στους ηλικιωμένους ήταν πολύ αυξημένοι σε σύγκριση με αυτούς που υπήρχαν στις μικρότερες ηλικίες. Με την εισαγωγή των εμβολίων και τα μέτρα προστασίας που είχαν ληφθεί, το σύνολο των θανάτων που οφειλόταν στον κορωνοϊό γενικά είχε ελαττωθεί σημαντικά. Παρά ταύτα όμως, η διαφορά στους θανάτους μεταξύ ηλικιωμένων και νέων είχε αυξηθεί και κυρίως σε θανάτους που οφείλονταν στις παραλλαγές όμικρον, δηλαδή στις μεταλλάξεις που επικρατούν σήμερα. Αναλογικά περισσότεροι ηλικιωμένοι πέθαιναν από την παραλλαγή όμικρον σχετικά με την παραλλαγή δέλτα, παρά το γεγονός ότι η δέλτα προκαλεί πιο σοβαρή νόσο. (Σχήμα, τροποποίηση αυτού που είχε δημοσιευθεί στο New York Times στις 31 Μαΐου του 2022, από τους Mueller και Lutz με στοιχεία από το Center for Disease Control and Prevention των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής- ΗΠΑ-). Μεταξύ άλλων, λόγοι που συνέβαλαν σε αυτό, είναι και το γεγονός ότι με την πάροδο του χρόνου η προστασία από τα εμβόλια, ιδιαίτερα για τις όμικρον παραλλαγές του κορωνοϊού είχε εξασθενήσει, καθώς και η μη πιστή εφαρμογή των προστατευτικών μέτρων, λόγω κάματου που είχε επέλθει από τη μακροχρόνια πορεία της πανδημίας. Παρά ταύτα όμως, από τους θανάτους που συνέβησαν στους ηλικιωμένους από την παραλλαγή όμικρον, 156 ανά 100 χιλιάδες πληθυσμού είχαν παρατηρηθεί σε αυτούς που δεν είχαν εμβολιασθεί, 24 ανά 100 χιλιάδες σε αυτούς που είχαν κάνει τα εμβόλια και 7 ανά 100 χιλιάδες σε άτομα που είχαν κάνει την τρίτη ή/και την τέταρτη δόση του εμβολίου.
Αυτή την περίοδο, όμικρον μεταλλάξεις του κορωνοϊού υπάρχoυν σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου και στην πατρίδα μας, μεταδίδονται δε πολύ πιο εύκολα από οποιαδήποτε άλλη προηγούμενη παραλλαγή και έχουν τη δυνατότητα να ξαναμολύνουν άτομα που είχαν νοσήσει από άλλες μεταλλάξεις καθώς και άτομα που είχαν καταφέρει να μη νοσήσουν τα τελευταία δυόμισι χρόνια. Σε αυτό, εκτός των άλλων, συντελεί και η χαλάρωση των προστατευτικών μέτρων που έχει παρατηρηθεί τελευταία, ακόμα και στο Λευκό Οίκο με αποτέλεσμα να αρρωστήσει και ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο κίνδυνος να νοσήσει ένα ηλικιωμένο άτομο σοβαρά από κορωνοϊό είναι μεγαλύτερος όταν υπάρχει υποκείμενη νόσος, πράγμα όχι σπάνιο στις μεγάλες ηλικίες. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και η αρτηριακή υπέρταση χωρίς άλλες επιπλοκές αυξάνει κατά δυόμισι φορές τον κίνδυνο για μόλυνση από κορωνοϊό. Αυτό είναι σημαντικό γιατί αρτηριακή υπέρταση παρατηρείται πολύ συχνά στο γενικό πληθυσμό και κυρίως στους ηλικιωμένους. Επίσης υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να μολυνθούν και να νοσήσουν σοβαρά από τον κορωνοϊό οι καπνιστές (παραδοσιακό κάπνισμα ή και χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου).
Φυσικά σήμερα είμαστε σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουμε τη νόσο του κορωνοϊού από ότι είμασταν πριν από ένα ή δυο χρόνια. Εκτός από τα εμβόλια και τα αποτελεσματικά φάρμακα που υπάρχουν, έχουμε αποκτήσει και αρκετή εμπειρία πάνω σ ’αυτό το θέμα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις ( γύρω στο 5%, χωρίς αυτό να έχει καθοριστεί με ακρίβεια), η νόσος δυνατόν να υποτροπιάσει μέσα σε λίγες μέρες παρά τη θεραπεία, όπως συνέβη και με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Επιπλέον πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που έχει νοσήσει από κορωνοϊό δυνατόν να έχει συμπτώματα για αρκετό χρονικό διάστημα και μετά την πάροδο της οξείας φάσης της νόσου, είναι το λεγόμενο long-COVID. Επίσης, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι κίνδυνοι για καρδιαγγειακά νοσήματα (έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, κολπική μαρμαρυγή, άλλα), είχε αυξηθεί κατά 40% περίπου τον πρώτο χρόνο μετά την οξεία φάση της νόσου σε όλες τις ηλικίες ακόμα και όταν δεν υπήρξε ανάγκη νοσηλείας. Ο κίνδυνος αυτός ήταν ακόμα μεγαλύτερος όταν η νόσος ήταν βαριά και απαιτούσε νοσηλεία σε νοσοκομείο.
Επειδή αυτή την περίοδο υπάρχουν όμικρον παραλλαγές του κορωνοϊού που κυκλοφορούν ανάμεσά μας και μεταδίδονται ευκολότερα από προηγούμενα στελέχη, υπάρχει κίνδυνος να νοσήσουμε ή να ξανανοσήσουμε από κορωνοϊό. Η ζωή όμως συνεχίζεται. Το ερώτημα συνεπώς είναι πως μπορούμε να ελαττώσουμε τον κίνδυνο χωρίς να σταματήσουμε να ζούμε. Τα δεδομένα δείχνουν πως τα εμβόλια προστατεύουν όλους ακόμα και τους ηλικιωμένους τουλάχιστο από βαριά νόσο και θάνατο. Κατά συνέπεια όσα ηλικιωμένα άτομα δεν έχουν κάνει και τις τέσσερες δόσεις του εμβολίου πρέπει να εμβολιαστούν άμεσα. Υπάρχουν πιθανότητες πως μέχρι το τέλος του χρόνου δυνατόν να είναι διαθέσιμα καινούργια και πιο αποτελεσματικά εμβόλια για τις παραλλαγές όμικρον. Πιθανόν ναι, αλλά και αν ακόμα αυτό ισχύει, η αναμονή ίσως για μερικά άτομα να αποβεί μοιραία. Επιπλέον έχει αποδειχθεί ότι τα μέτρα προστασίας που επανειλημμένα έχουν τονιστεί είναι αποτελεσματικά. Κατά συνέπεια όλοι εμβολιασμένοι ή μη, και κυρίως οι ηλικιωμένοι καθώς και όλα τα άτομα υψηλού κινδύνου (μεταξύ άλλων, άτομα με αρτηριακή υπέρταση, καπνιστές) πρέπει να τηρούν τα μέτρα προστασίας και να χρησιμοποιούν τη μάσκα όχι μόνο σε κλειστούς αλλά και σε ανοιχτούς χώρους όπου υπάρχει συνωστισμός όταν υπάρχει λόγος να παραβρεθούν σε τέτοιους χώρους. Πρέπει να παρακολουθούμε τη συχνότητα των κρουσμάτων κορωνοϊού όχι μόνο σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά κυρίως στο στενό περιβάλλον συγγενών και φίλων μας, άτομα δηλαδή με τα οποία ερχόμαστε σε συχνή επαφή. Αν κάποιος από μας νοσήσει έχει υποχρέωση να ενημερώσει το περιβάλλον του και να τεθεί σε απομόνωση όπως έχει καθοριστεί από την πολιτεία. Αυτά όλα πρέπει να εφαρμόζονται αν θέλουμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας όσο ο κορωνοϊός παραμένει. Μέρη όπου υπάρχει συνωστισμός πρέπει να αποφεύγονται. Σε καταστάσεις όμως που δεν είναι δυνατόν να ελέγξουμε π.χ. κηδείες, γάμοι, βαφτίσια, πρέπει να φοράμε μάσκα και να ακολουθούμε όσο το δυνατόν πιο πιστά τα μέτρα προστασίας. Πρέπει να κάνουμε το test για κορωνοϊό πριν πάμε σε αυτές τις εκδηλώσεις και 3 με 5 μέρες μετά από την εκδήλωση για να προφυλάξουμε όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τους γύρω από εμάς.
Ας μην ξεχνάμε ότι από καταβολής κόσμου οι οργανισμοί που έχουν επιβιώσει και δεν έχουν εξαφανιστεί, είναι αυτοί που είχαν την ικανότητα να προσαρμοσθούν στις εκάστοτε δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπιζαν. Ο ιός δεν προσαρμόζεται σε μας για να εξυπηρετήσει της ανάγκες μας αλλά ακολουθεί πιστά, χωρίς κανένα συμβιβασμό, τους νόμους της φύσης οι οποίοι είναι σταθεροί και δεν αλλάζουν. Κατά συνέπεια, για να συνεχίσουμε τη ζωή μας, είμαστε υποχρεωμένοι να προσαρμοζόμαστε στις «ιδιοτροπίες» του κορωνοϊού, όσο αυτός υπάρχει.
Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA.
Parashos Geleris MD, PhD, Professor of Cardiology (emeritus), Aristotle University of Thessaloniki.
Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon. Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA, Honorary Professor, Academician (an. mem.)
