Η εξαγορά της ENEL Ρουμανίας από τη ΔΕΗ αποτελεί για την Ελλάδα κορυφαία ενεργειακή επένδυση, για την οποία όμως η επίσημη ενημέρωση είναι πολύ περιορισμένη και ο δημόσιος διάλογος υποτυπώδης. Στο άρθρο επιχειρείται πληρέστερη περιγραφή των όρων της επένδυσης, κατ’ ανάγκην από δημοσιεύματα του ξένου τύπου κυρίως. Διαφαίνεται ότι το εγκατεστημένο ενεργειακό δυναμικό που εξαγοράστηκε και οι προοπτικές ανάπτυξης συγκροτούν σύγχρονη, ολοκληρωμένη επένδυση από την οποία θα περίμενε κανείς επικερδή λειτουργία και ανακύπτει το ερώτημα, που μένει αναπάντητο, πως παρόλα αυτά έφθασαν στη συσσώρευση χρεών. Εξετάζεται επίσης αν η επένδυση στη Ρουμανία, που μπορεί να αποδειχθεί θετική για τους μετόχους, προωθεί επίσης τα εθνικά ενεργειακά συμφέροντα. Από τη σκοπιά αυτή εκτιμάται ότι η επένδυση στην Ελλάδα και συγκεκριμένα σε μονάδες ΑΠΕ με αντλησιοταμίευση θα εξυπηρετούσε καλλίτερα την ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια της Χώρας και τα συμφέροντα του καταναλωτή.
Εισαγωγή
Στις 25/10/23 «έπεσαν οι υπογραφές» για την εξαγορά της ENEL από τη ΔΕΗ. Ακολούθησαν ταυτόσημες ανακοινώσεις των δύο πλευρών στον τύπο, με ανεπαρκή και εξωραϊσμένη περιγραφή, και διθύραμβοι από ορισμένους σχολιαστές για την προσωπική επιτυχία του κυρίου Γιώργου Στάσση, Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της ΔΕΗ. Ο αντίκτυπος της εξαγοράς δεν σταματά ασφαλώς στο ενεργειακό πεδίο και μάλλον δημιουργεί νέο έδαφος συνεργασίας στην εξωτερική πολιτική. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι είχε προηγηθεί στις 9/10/23 στη Βάρνα συνεργασία των πρωθυπουργών Ελλάδος, Βουλγαρίας και Ρουμανίας, με κύριο αντικείμενο τη στενότερη συνεργασία στα θέματα ενεργειακής διασύνδεσης και μεταφορών.
Στο άρθρο αυτό γίνεται σύγκριση πλεονεκτημάτων της εξαγοράς σε σχέση με αυτά από τη σχεδιαζόμενη επένδυση της ΔΕΗ σε έργα αντλησιοταμίευσης στην Ελλάδα. Η σύγκριση γίνεται καθαρά από τη σκοπιά της ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας της Χώρας, αλλά και του καταναλωτή στην Ελλάδα που βιώνει αυξανόμενη συμμετοχή των φθηνών ΑΠΕ στην ηλεκτρική ενέργεια, με αυξανόμενο όμως κόστος και μάλιστα σε περίοδο λιτότητας.
Η εξαγορά προχώρησε σε δύο στάδια, σε πρώτη φάση με δεσμευτική συμφωνία στις 9 Μαρτίου 2023 και τελικά με την μεταβίβαση των δικαιωμάτων και των δραστηριοτήτων της ENEL στη Ρουμανία στις 25 Οκτωβρίου 2023. Ενδιάμεσα, στις 19 Απριλίου 2023, η ΔΕΗ υπέγραψε συμφωνία για την εξαγορά των συμμετοχών μειοψηφίας σε θυγατρικές της ENEL στη Ρουμανία.
Στις 26 Ιουνίου 2023 η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τη μεταβίβαση της ENEL Ρουμανίας στη ΔΕΗ και τότε μόνον, προχώρησε η ΔΕΗ τις διαδικασίες αδειοδότησης επενδύσεων αντλησιοταμίευσης, με μια «ομοβροντία» μονάδων αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα.
Προλεγόμενα της εξαγοράς από τη ΔΕΗ
Η ιστορία της ENEL στη Ρουμανία είχε έντονες διακυμάνσεις. Στις 27 Νοεμβρίου 2014 ο τοπικός γενικός διευθυντής της ENEL αυτοκτόνησε πηδώντας από τα κεντρικά γραφεία της εταιρίας. Η κυβέρνηση της Ρουμανίας είχε ήδη ανακοινώσει ανατρεπτικές συμβατικές διεκδικήσεις.
Τον Ιανουάριο 2015 ο Πρόεδρος της Μητρικής ENEL Francesco Starace, επιβεβαίωνε την πρόθεση πώλησης των περιουσιακών στοιχείων στη Ρουμανία μέχρι τον Ιούνιο 2015, πράγμα που είχε ήδη προαναγγείλει τον Ιούλιο 2014 . Και πράγματι υπήρχαν τότε ενδιαφερόμενοι, γιατί το 2013 τα ενοποιημένα έσοδα ήταν 1,12 δισ. ευρώ και τα λειτουργικά κέρδη (EBITDA) 289 εκατ. ευρώ.
Τον Ιούλιο 2014 το Υπουργείο Ενέργειας της Ρουμανίας ανακοίνωσε ότι θα προσφύγει στο Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο στο Παρίσι. Διεκδίκησε πράγματι αποζημίωση 521,6 εκατομμύρια ευρώ για το μερίδιο που κατείχε το ρουμανικό κράτος στην πρώην εταιρία διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Electrica Muntenia Sud, η οποία ελεγχόταν πλέον από την ENEL. Τελικά το Φεβρουάριο 2017 το Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο επιδίκασε καταβολή τετρακοσίων εκατομμυρίων ευρώ από την ENEL για το 23,57% της Electrica Muntenia Sud. Ποσό κατά πολύ υψηλότερο από όσα πλήρωσε η ENEL το 2008 για την ιδιωτικοποίηση του 50%.
Ακολούθησε σειρά διεκδικήσεων του Ρουμανικού κράτους από την ENEL, η σημαντικότερη από τις οποίες για 920 εκατομμύρια ευρώ, την οποία έχασε η Ρουμανία το 2016. Πρόσφατα μάλιστα δημοσιεύτηκε (21 Οκτωβρίου 2023) ότι η υπηρεσία προστασίας καταναλωτών της Ρουμανίας επέβαλε πρόστιμο στον πάροχο ενέργειας ENEL 1% του κύκλου εργασιών της, ή 10,4 εκατομμύρια ευρώ, επειδή τιμολογούσε την κατανάλωση ενέργειας των πελατών σε υψηλότερη τιμή από αυτή που ορίζει ο νόμος, σοβαρό περιορισμό που θα αντιμετωπίσει και η ΔΕΗ. Το πρόστιμο που επιβλήθηκε στην ENEL είναι το μεγαλύτερο σε πάροχο ενέργειας στη Ρουμανία.
Δεν ήταν βέβαια η καλλίτερη δυνατή υποδοχή της ΔΕΗ στη Ρουμανία, λίγες ημέρες μετά την συνάντηση των πρωθυπουργών στη Βάρνα. Eκφράζει μάλλον ένα γενικότερο αρνητικό κλίμα για το οποίο η Ομοσπονδία της Ευρωπαϊκής Βιομηχανίας Ηλεκτρικής Ενέργειας Eurelectric διαμαρτυρήθηκε τον Σεπτέμβριο 2023 με επιστολή της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Eurelectric περιγράφει τις ανησυχίες της για τα ρυθμιστικά εμπόδια που δυσχεραίνουν την ανάπτυξη του τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Ρουμανία και ζητεί τη λήψη μέτρων.
Ο κ. Στάσσης είναι ενήμερος του κλίματος αυτού διότι από το 2007 εργάστηκε στον ιταλικό όμιλο ενέργειας ENEL SpA σε διευθυντική θέση και από το 2016 μέχρι τον διορισμό του στη ΔΕΗ το 2019 κατείχε τη θέση του Διευθύνοντος Συμβούλου στην Εnel Romania SrL.
Δελτία Τύπου ΔΕΗ
Το Δελτίο Τύπου της ΔΕΗ για την δεσμευτική συμφωνία ανακοινώνει ότι “σήμερα στις 9 Μαρτίου 2023 η ΔΕΗ έχει συνάψει δεσμευτική συμφωνία με την ENEL SpA (“ENEL») για την εξαγορά του συνόλου των συμμετοχών που κατέχονται από αυτήν και τις θυγατρικές της εταιρίες στη Ρουμανία έναντι συνολικού αντιτίμου €1.260 εκατομμυρίων περίπου (η «Εξαγορά»), βάσει της συνολικής αξίας της επιχείρησης που ανέρχεται σε €1.900 εκατομμύρια περίπου. Το συνολικό αντίτιμο υπόκειται σε συνήθεις αναπροσαρμογές και περιλαμβάνει επιπρόσθετη πληρωμή της ENEL SpA με βάση τη μελλοντική αύξηση της αξίας των δραστηριοτήτων της εμπορίας.
Στις 20 Απριλίου 2023 η ΔΕΗ ανακοίνωσε ότι στις 19 Απριλίου 2023 υπέγραψε συμφωνία για την εξαγορά του συνόλου των συμμετοχών μειοψηφίας στην ENEL και τις θυγατρικές της στη Ρουμανία, έναντι συνολικού αντιτίμου ύψους 650 εκατομμυρίων RON (περίπου €130 εκατομμυρίων με βάση spot ισοτιμία FX 0,20).
Δελτία τύπου της ENEL
Η ENEL SpA («ENEL») ανακοίνωσε αυθημερόν ότι στις 9 Μαρτίου 2023 υπέγραψε συμφωνία με την ελληνική εταιρεία Public Power Corporation S.A. («ΔΕΗ») για την πώληση όλων των μετοχών που κατέχει ο Όμιλος ENEL στη Ρουμανία. Η συμφωνία προβλέπει ότι η ΔΕΗ θα καταβάλει συνολικό τίμημα περίπου 1.260 εκατ. ευρώ, που ισοδυναμεί με επιχειρηματική αξία περίπου 1.900 εκατ. ευρώ (σε 100% βάση).
Στις 25 Οκτωβρίου 2023 η ENEL SpA («ENEL») ανακοίνωσε στη Ρώμη ότι ολοκληρώθηκε η μεταβίβαση στην ελληνική εταιρεία Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Α.Ε. («ΔΕΗ») όλων των μετοχών που κατείχε ο Όμιλος ENEL στη Ρουμανία. Με βάση την ανωτέρω συμφωνία, η ΔΕΗ κατέβαλε συνολικό τίμημα περίπου 1.240 εκατ. ευρώ, που ισοδυναμεί με εταιρική αξία περίπου 1.900 εκατ. ευρώ (σε 100% βάση). Προβλέπεται επίσης μηχανισμός κέρδους που αφορά πιθανή περαιτέρω πληρωμή, με βάση τη μελλοντική αξία της επιχείρησης λιανικής.
Δημοσιεύματα του Τύπου
Η πενιχρή ενημέρωση από τα δελτία τύπου της ΔΕΗ και της ENEL αφήνει πολλά ερωτηματικά. Διαφαίνονται θέματα που θα πρέπει να διευκρινισθούν, για να αξιολογηθεί η επιτυχία, αλλά ενδεχομένως και οι κίνδυνοι για τη ΔΕΗ από την εξαγορά. Ενδεικτικά στοιχεία προέρχονται από ανεξάρτητες δημοσιεύσεις του τύπου που συνοψίζονται στη συνέχεια.
Η ENEL Ρουμανίας, εγκατεστημένη με θυγατρικές της από το 2005, αποχωρεί μετά από σημαντικές επενδύσεις, αλλά και συσσώρευση χρεών, χωρίς θετικές ή αρνητικές συνέπειες για τη μητρική ENEL λόγω της εξαγοράς. Με την εξαγορά από τη ΔΕΗ η ENEL Ρουμανίας καλύπτει τις ζημιές της για τη χρήση 2022, μεταφέρει στη ΔΕΗ ζημιές της χρήσης 2023 και αποχωρεί απαλλαγμένη χρεών, χωρίς ενδείξεις για τα αίτια των αρνητικών αποτελεσμάτων.
Η ΔΕΗ αποκτά την κυριότητα των μετοχών και των περιουσιακών στοιχείων της ENEL στη Ρουμανία, αλλά και των συμβατικών υποχρεώσεών της, ιδιαίτερα όσον αφορά τις δραστηριότητες σε εξέλιξη, πράγμα αυτονόητο, αλλά με συνέπειες που δεν σχολιάζονται. Κατέβαλε προς την ENEL €1.240 εκατομμύρια για την εξαγορά, εξαγόρασε τις συμμετοχές μειοψηφίας έναντι €130 περίπου και ανέλαβε μέρος από το χρέος της ENEL που μεταφέρθηκε στη χρήση 2023. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι η ΔΕΗ εξαγόρασε με €1.240 εκατομμύρια επιχείρηση συνολικής αξίας €1.900 εκατομμυρίων περίπου. Δεν πρόκειται δηλαδή για επιτυχή διαπραγμάτευση, αλλά για ανάληψη χρέους που υπολογίστηκε κατά προσέγγιση με βάση τη χρήση 2022. Συνεπώς, το τίμημα εξαγοράς ανέρχεται συνολικά σε €2.030 εκατομμύρια περίπου, με κίνδυνο να αποδειχθεί και μεγαλύτερο, ανάλογα με το τελικό ύψος του χρέους της χρήσης 2023. Επιπλέον, η μητρική ENEL ενδεχομένως θα συμμετέχει στα μελλοντικά κέρδη της ΔΕΗ, χωρίς να αναφέρονται λεπτομέρειες.
Η ΔΕΗ, με χρηματιστηριακή αξία ύψους τριών περίπου δισεκατομμυρίων ευρώ στις 8 Μαρτίου 2023, εξαγόρασε την ENEL Ρουμανίας έναντι €2.030 εκατομμύριων περίπου, κατά βάση με δανειακά κεφάλαια, αλλά με απόλυτη συνέπεια στο στρατηγικό σχέδιο που είχε παρουσιάσει ο κ. Γεώργιος Στάσσης τον Νοέμβριο του 2021, όπως αναφέρεται στο Δελτίο Τύπου της ΔΕΗ στις 9 Μαρτίου 2023. Όλα επομένως έγιναν με απόλυτη συνέχεια και συνέπεια. Ο κ. Στάσσης αποχώρησε από την ENEL Ρουμανίας ως CEO το 2019, ανέλαβε την ευθύνη της ΔΕΗ, τον Νοέμβριο 2021 παρουσίασε το στρατηγικό σχέδιο και τον Οκτώβριο 2023 υλοποιήθηκε η εξαγορά.
Προφορικές ανακοινώσεις αρμοδίων στο Πρακτορείο Reuters είναι ενίοτε πιο περιεκτικές από τα επίσημα δελτία τύπου. Από τις 9 Μαρτίου ήδη, με την υπογραφή της δεσμευτικής συμφωνίας το Πρακτορείο Reuters δημοσίευσε ότι η μεγαλύτερη επιχείρηση κοινής ωφέλειας της Ιταλίας ENEL Spa ανακοίνωσε ότι θα πουλήσει τις ρουμανικές της δραστηριότητες στη Δημόσια Εταιρεία Ηλεκτρισμού της Ελλάδας (ΔΕΗ) για 1,26 δισεκατομμύρια ευρώ (1,33 δισεκατομμύρια δολάρια) ως μέρος των προσπαθειών για μείωση του χρέους. Σε ανακοίνωσή της η ENEL ανέφερε ότι συμπεριλαμβανομένου του χρέους, η συμφωνία αποτιμάται στα 1,9 δισεκατομμύρια ευρώ, προσθέτοντας ότι η συναλλαγή θα έχει θετική επίδραση στο ενοποιημένο καθαρό χρέος της ύψους περίπου 1,7 δις ευρώ.
Τον Νοέμβριο 2022 η ENEL παρουσίασε ενημέρωση στρατηγικής 2023-25, για πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων αξίας 21 δις ευρώ, προκειμένου να μειώσει το χρέος της στα 51-52 δις ευρώ, μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, όπως δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Francesco Starace.
Από το Πρακτορείο Reuters και πάλι, στις 25 Οκτωβρίου 2023, μαθαίνουμε ότι η ENEL Ιταλίας ολοκλήρωσε την πώληση των περιουσιακών της στοιχείων στη Ρουμανία στη ΔΕΗ η οποία κατέβαλε 1,24 δισεκατομμύρια ευρώ. Η μεταβίβαση, εκτός από πιθανά μελλοντικά κέρδη, είχε θετικό αποτέλεσμα στο χρέος του Ομίλου περί τα 2,1 δις ευρώ το 2023.
Οι ενεργειακές εγκαταστάσεις που μεταβιβάζονται στη ΔΕΗ φαίνονται στην Εικόνα, είναι πράγματι εντυπωσιακές και συγκροτούν ολοκληρωμένη δραστηριότητα στην ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο. Τα πέντε φωτοβολταϊκά πάρκα χαρακτηρίζονται ως τελευταίας τεχνολογίας, αλλά για τα αιολικά πάρκα δεν είναι γνωστή κάποια περιγραφή.
Εικόνα 1. Οι εγκαταστάσεις της ENEL στη Ρουμανία που μεταβιβάστηκαν στην ΔΕΗ.
Στα Ρουμανικά μέσα ενημέρωσης επισημαίνουν ότι οι Έλληνες της ΔΕΗ αναλαμβάνουν από την ENEL 5.400 MW έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Ρουμανία, επιπλέον των υφιστάμενων 535 MW. Η ENEL είχε μεγάλα σχέδια να επενδύσει σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στη Ρουμανία και τώρα οι Έλληνες αγοράζουν, εκτός από τα υπάρχοντα πάρκα, έργα σε εξέλιξη ή αδειοδοτημένα με συνολική δυναμικότητα δέκα φορές μεγαλύτερη. Η ENEL έχει αναπτύξει οκτώ αιολικά πάρκα στη Ρουμανία, συνολικής ισχύος 499 MW, και τέσσερα φωτοβολταϊκά πάρκα, συνολικής ισχύος 36 MW και παράγει στη Ρουμανία με τα πάρκα της περίπου 1,22 TWh ετησίως. Με τα στοιχεία αυτά υπολογίζεται πολύ καλή απόδοση (~26%) που δείχνει τοποθέτηση των ανεμογεννητριών σε ευνοϊκές θέσεις και καλή λειτουργία. Στον τομέα των ΑΠΕ η ENEL Green Power Romania απασχολούσε το 2019 περί τους 3100 εργαζόμενους.
Από τη Ρουμανική πλευρά τονίζουν ότι ΔΕΗ θα αναλάβει και ένα χαρτοφυλάκιο έργων της ENEL 5.400 MW, δηλαδή 7 αιολικά πάρκα ισχύος 2.300 MW και 11 φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 3.100 MW και διερωτώνται πόσα από τα προβλεπόμενα έργα θα αναπτυχθούν, δεδομένης της χαμηλότερης οικονομικής ισχύος της ΔΕΗ.
Από τη δική μας πλευρά δεν μπορούμε να αποφύγουμε το ερώτημα αν οι επενδύσεις στη Ρουμανία θα επιβραδύνουν τις επενδύσεις στην Ελλάδα.
Αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου της Χώρας με έργα αντλησιοταμίευσης
Η εξαγορά της ENEL είναι ασφαλώς ένα πολύ σημαντικό εγχείρημα με στόχο την εταιρική κερδοφορία, πιθανού κινδύνου όμως, ανάλογα με τον ρυθμιστικό ρόλο της κυβέρνησης. Μακάρι η ΔΕΗ να επιτύχει εκεί που δεν τα κατάφερε η ENEL. Εντούτοις, η εξαγορά δεν εξυπηρετεί άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα, όπως θα ταίριαζε σε εταιρία κοινής ωφελείας με μεγάλη συμμετοχή του Δημοσίου. Δεν προωθεί την επάρκεια και την ασφάλεια της ενέργειας για τη Χώρα, ούτε συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχιας με την από μακρού υποσχόμενη μείωση του κόστους για τον καταναλωτή από τις ΑΠΕ.
Θα μπορούσε η ΔΕΗ, αντί της εξαγοράς να είχε ακολουθήσει ενωρίτερα, και κατά προτεραιότητα παρόμοιες επενδύσεις με το εμβληματικό έργο αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία από την ΤΕΡΝΑ που προβλέπεται να λειτουργήσει το 2026. Δεν θα ήταν πρωτοτυπία, καθώς παρόμοιο έργο βρίσκεται στην τελική φάση ανάθεσης στην Αλβανία, θα ήταν όμως ρεαλιστική πολιτική, με μικρότερο ρίσκο, επενδύσεις σύμμετρες με την οικονομική κατάσταση της ΔΕΗ και οφέλη για τους καταναλωτές της Χώρας μας.
Με καθυστέρηση έστω προχωρεί στην κατεύθυνση αυτή και η ΔΕΗ, και μάλιστα με αδειοδότηση από την ΡΑΑΕΥ σε χρόνο ρεκόρ, αλλά θα μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια ακόμη για να επωφεληθεί η Χώρα από την αξιοποίηση των εγχώριων πόρων, γιατί προτιμήθηκε η επένδυση στη Ρουμανία. Δεν θα επεκταθώ στην περιγραφή των έργων αντλησιοταμίευσης που αναγγέλθηκαν πρόσφατα από τη ΔΕΗ. Το βέβαιο είναι ότι υπάρχει ένα πλούσιο φυσικό δυναμικό, αναξιοποίητο μέχρι τώρα από τη ΔΕΗ που κατέχει εντούτοις την τεχνογνωσία και την υποδομή έργων για να το αναπτύξει.
Πριν από τη διάδοση των ΑΠΕ στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες με ακριβό φυσικό αέριο, οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί βάσεως ήταν συνήθως μονάδες άνθρακα και οι σταθμοί φυσικού αερίου λειτουργούσαν για την συμπληρωματική παραγωγή σε ώρες αιχμής. Ο λόγος είναι ότι οι μονάδες άνθρακα απαιτούν υψηλή επένδυση σταθμού, αλλά λειτουργούν με χαμηλό κόστος καυσίμου και κιλοβατώρας. Αντίστροφα, οι μονάδες αερίου απαιτούν χαμηλότερη επένδυση, αλλά το κόστος καυσίμου και κιλοβατώρας είναι υψηλότερο. Έτσι, η κύρια παραγωγή προερχόταν από σταθμούς βάσεως με καύσιμο τον άνθρακα. Με την επιβολή δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα το κόστος κιλοβατώρας από άνθρακα επιβαρύνθηκε δυσανάλογα και η σχέση κόστους εξαρτάται πλέον από δυο επιπλέον μεταβλητές, τα δικαιώματα εκπομπών και το κόστος φυσικού αερίου ανά μεγαβατώρα.
Εντούτοις, σήμερα η αντλησιοταμίευση υπερέχει από τα ορυκτά καύσιμα, λιγνίτη ή φυσικό αέριο, από κάθε πλευρά, οικονομική ή περιβαλλοντική, με ενδιάμεσο ύψος επένδυσης. Είναι η χρυσή τομή στην ηλεκτρική ενέργεια και αυτό είναι σαφές από τη χρηματιστηριακή διαμόρφωση τιμών μεγαβατώρας και τα παραδείγματα που ακολουθούν, με δεδομένα και διαγράμματα του Ελληνικού χρηματιστηρίου ενέργειας.
Με την εισαγωγή των ΑΠΕ και την δικτυακή διασύνδεση με τις γειτονικές χώρες δημιουργήθηκε μια νέα πραγματικότητα, που εξακολουθεί βεβαίως να ελέγχεται από το επίπεδο της ζήτησης. Στο παράδειγμα της Εικόνας 2 η ζήτηση του Σαββάτου 4/11/2023 είναι χαμηλή και καλύπτεται κυρίως από τις ΑΠΕ (~61%) και τις εισαγωγές (~22%), οπότε η συμμετοχή υδροηλεκτρικών, φυσικού αερίου και λιγνίτη διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα. Η μέση τιμή είναι επίσης σχετικά χαμηλή (49,28 €/ MWh), παρόλο που υπάρχουν δύο ζώνες αιχμής με αυξημένη συμμετοχή φυσικού αερίου. Είναι από τις λίγες περιπτώσεις που οι ΑΠΕ, χάρις στις ανεμογεννήτριες, έχουν σημαντική συμμετοχή καθ’ όλο το 24ωρο, στόχο στον οποίο κατατείνουν και τα έργα αντλησιοταμίευσης.
Εικόνα 2. Παράδειγμα ωριαίας διακύμανσης τιμής και μείγματος καυσίμων με σημαντική συμμετοχή των ΑΠΕ καθ’ όλο το 24ωρο (ημέρα παράδοσης Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2023). Τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ανά μεγαβατώρα (μαύρη καμπύλη) με μέση τιμή 49,28 €/ MWh.
Ακόμη και στην περίπτωση που η τιμή μηδενίζεται τις ώρες ηλιοφάνειας, αυτό δεν μπορεί να εμποδίσει την εκτίναξη της τιμής σε ώρες αιχμής (Εικόνα 3). Στην εικόνα συγκρίνονται οι ωριαίες τιμές χονδρικής για δυο ημερομηνίες παράδοσης στις 2/10/23 και 7/10/23 με παρόμοια ζήτηση και συμμετοχή ΑΠΕ και με τη διαφορά ότι μόνο στις 7/10/23 χρησιμοποιείται λιγνίτης. Χωρίς λιγνίτη στις 2/10/23 η μέση τιμή είναι 104,38€/MWh, ενώ με τη συμμετοχή λιγνίτη μειώνεται σε 74,43 €/MWh. Η μελλοντική χρήση αντλησιοταμίευσης θα λειτουργεί στην ίδια κατεύθυνση με το λιγνίτη, αλλά η μείωση της τιμής θα είναι ακόμη μεγαλύτερη. Δεν θα επεκταθούμε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα αποθήκευσης ενέργειας με αντλησιοταμίευση, τα οποία αναλύει σε άρθρο του κορυφαίος πρωταγωνιστής της ενέργειας και τονίζει για την ενεργειακή μετάβαση ότι είναι «νέα φωτεινή ευκαιρία για ανάπτυξη και ευημερία».
Εικόνα 3. Ζώνες αιχμής ακόμη και σε μηδενισμό της τιμής κατά τις ώρες ηλιοφάνειας και η ευεργετική συμβολή της συμμετοχής λιγνίτη.
Εικόνα 4. Προβολή της μέσης τιμής επομένης ημέρας συναρτήσει της αναλογίας φυσικού αερίου στο μείγμα καυσίμων, με δεδομένα του διμήνου Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου 2023.
Στην Εικόνα 4 προβάλλεται η μέση ημερήσια τιμή ηλεκτρικής ενέργειας, σε €/MWh, συναρτήσει της αναλογίας φυσικού αερίου στο μείγμα καυσίμων για τιμές επόμενης ημέρας του Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 2023, από το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας. Η σχέση τιμής – αναλογίας φυσικού αερίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και το διάγραμμα παρουσιάζεται απλά για να φανεί ο κυριαρχικός ρόλος της αναλογίας φυσικού αερίου στο μείγμα τροφοδοσίας.
Το συμπέρασμα είναι προφανές, η μείωση δηλαδή της συμμετοχής στο μείγμα καυσίμων του ακριβότερου φυσικού αερίου συνεπάγεται φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια και μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου. Συνεπώς, τα έργα αντλησιοταμίευσης συμβάλλουν, όχι μόνο στην αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ, αλλά και στη μείωση της τιμής της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Από τη σκοπιά αυτή εκφράζεται η προσωπική άποψη ότι η επένδυση στην Ελλάδα αντί στη Ρουμανία θα εξυπηρετούσε καλλίτερα την ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια της Χώρας και τα συμφέροντα του καταναλωτή. Από την άλλη πλευρά, αναγνωρίζεται ότι η ενεργειακή επένδυση της ENEL στη Ρουμανία είναι σύγχρονη και ολοκληρωμένη, με ενδιαφέρουσες προοπτικές ανάπτυξης, αλλά ταιριάζει καλλίτερα στη στρατηγική κερδοσκοπικής, πολυεθνικής εταιρίας. Για τη ΔΕΗ, με τη μεγάλη συμμετοχή του Δημοσίου, η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η αξιοποίηση των μεγάλων ευκαιριών στην Ελλάδα.
Ο Ευστάθιος Χιώτης είναι Δρ. Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Πετρελαίων Imperial College, πρώην διευθυντής στη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων και στο Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους.
