Η ΕΕ έκανε σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της προστασίας των δημοσιογράφων και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από αβάσιμες ή καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες. Η ισπανική Προεδρία του Συμβουλίου και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με οδηγία που θα προστατεύει τα πρόσωπα αυτά από στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού (SLAPP).
Η χρήση παρόμοιων αγωγών για τη φίμωση όσων υψώνουν τη φωνή τους σε θέματα δημόσιου συμφέροντος αποκτά ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Η οδηγία θα θεσπίσει δικονομικές εγγυήσεις εναντίον παρόμοιων αγωγών σε αστικές υποθέσεις με διασυνοριακές επιπτώσεις.
«Οι δημοκρατίες μας κινδυνεύουν όταν οι πλούσιοι και ισχυροί μπορούν να φιμώνουν δικαστικά τους επικριτές απλώς και μόνο διότι υψώνουν τη φωνή τους σε θέματα δημόσιου συμφέροντος. Με αυτόν τον νέο νόμο, η ΕΕ υπερασπίζεται δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έναντι αβάσιμων και καταχρηστικών δικαστικών αγωγών» δήλωσε ο Félix Bolaños, υπουργός Δικαιοσύνης της Ισπανίας.
Τα πρόσωπα που γίνονται στόχος στρατηγικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού θα έχουν στη διάθεσή τους μια σειρά δικονομικών εγγυήσεων και μέτρων προστασίας. Θα μπορούν να ζητήσουν από το δικαστήριο:
- να απορρίψει μια αγωγή σε αρχικό στάδιο. Εάν μια αγωγή θεωρηθεί προδήλως αβάσιμη, ο δικαστής θα μπορεί να αποφασίσει να την απορρίψει σε όσο το δυνατό πιο πρώιμο στάδιο της διαδικασίας. Το δικαστήριο θα πρέπει να μπορεί να επισπεύσει τη διεκπεραίωση σχετικών αιτημάτων από εναγόμενους
- να απαιτήσει χρηματική εγγύηση από το πρόσωπο ή την εταιρεία που άσκησε την αγωγή. Το δικαστήριο θα μπορεί να αποφασίσει να απαιτήσει από τον ενάγοντα, δηλαδή το πρόσωπο ή την εταιρεία που κίνησε υπόθεση SLAPP, την παροχή εγγυοδοσίας για τα δικαστικά έξοδα
- να αναζητήσει άλλα μέσα έννομης προστασίας. Το δικαστήριο θα μπορεί να αποφασίσει, για παράδειγμα, ότι ο ενάγων πρέπει να επιβαρυνθεί με τα έξοδα της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων των εξόδων νομικής εκπροσώπησης του θύματος SLAPP. Ο δικαστής θα μπορεί επίσης να αποφασίσει ότι ο διάδικος που κίνησε την υπόθεση SLAPP υπόκειται σε κυρώσεις ή άλλα εξίσου αποτελεσματικά μέτρα
Διασυνοριακές υποθέσεις SLAPP
Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν σχετικά με τον τρόπο προσδιορισμού του διασυνοριακού χαρακτήρα μιας υπόθεσης SLAPP. Ένα ζήτημα θα θεωρείται ότι έχει διασυνοριακές διαστάσεις, εκτός εάν αμφότερα τα μέρη είναι εγκατεστημένα στο ίδιο κράτος μέλος με το επιληφθέν δικαστήριο και όλα τα άλλα στοιχεία που αφορούν την κατάσταση βρίσκονται στο εν λόγω κράτος μέλος.
Αποφάσεις τρίτων χωρών
Εάν πρόσωπο που ζει στην ΕΕ βρεθεί στο στόχαστρο υπόθεσης SLAPP σε τρίτη χώρα, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να αρνηθούν την αναγνώριση και την εκτέλεση της απόφασης αυτής της τρίτης χώρας, εάν κριθεί προδήλως αβάσιμη ή καταχρηστική στο εν λόγω κράτος μέλος.
Μέτρα στήριξης των θυμάτων SLAPP
Για την περαιτέρω στήριξη των θυμάτων SLAPP, τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν, σε ένα ενιαίο σημείο, πληροφορίες σχετικά με τις διαδικαστικές εγγυήσεις και τα ένδικα μέσα.
Για να γίνει καλύτερα κατανοητή η έκταση του φαινομένου, τα κράτη μέλη θα συλλέξουν συγκεκριμένα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με τις SLAPP από τα δικαστήρια.
Επόμενα βήματα
Την προσωρινή συμφωνία θα πρέπει να προσυπογράψουν οι αντιπρόσωποι των κρατών μελών στο πλαίσιο του Συμβουλίου (ΕΜΑ). Εάν εγκριθεί, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εκδοθεί τυπικά τόσο από το Συμβούλιο όσο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Ιστορικό
Οι στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού (SLAPP) δρομολογούνται κατά κανόνα από ισχυρά άτομα, ομάδες συμφερόντων που ασκούν πίεση, εταιρείες και κρατικά όργανα. Στόχος τους είναι να λογοκρίνουν, να εκφοβίζουν και να φιμώνουν τους επικριτές, επιβαρύνοντάς τους με το κόστος μιας νομικής υπεράσπισης, μέχρι να σταματήσουν να ασκούν κριτική ή να εκφράζουν την αντίθεσή τους.
Στο στόχαστρο των SLAPP βρίσκονται συνήθως δημοσιογράφοι και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όμως στο στόχαστρο μπορεί επίσης να βρεθούν και άλλα πρόσωπα που παρεμβαίνουν στη δημόσια σφαίρα, όπως ερευνητές και πανεπιστημιακοί.
Η αύξηση των SLAPP τεκμηριώνεται από εκθέσεις περί κράτους δικαίου, αξιολογήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εξετάζουν τις εξελίξεις στον τομέα του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και από αναλύσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης.
