Δύο πολύ ενδιαφέρουσες παραστάσεις με μουσικοφιλολογικό περιεχόμενο παρουσιάστηκαν στην πόλη της Κοζάνης τις προηγούμενες ημέρες. Κοινό θέμα τους η μουσική σκυτάλη. Είναι δέον να αρχειοθετηθούν δημοσίως με λέξεις βασικής φιλοξενίας, καθώς η αδιαφορία είναι η πιο πιστή φίλη της παρακμής και γκουβερνάντα των δυο τους η αμνησία.
Το περασμένο Σάββατο, τρεις επί σκηνής στην Αίθουσα Τέχνης: η Πέμη Ζούνη, ο Έλιο Φοίβος Μπέικο και ο Διονύσης Μαλλούχος παρουσίασαν κείμενο του Μηνά Βιντιάδη σε σκηνοθεσία της Βάνας Πεφάνη και με θέμα τη ζωή της Νάννερλ Μότσαρτ. Οι ερμηνείες τους ήταν σαφείς: η κ. Ζούνη ψυχογράφησε το φάντασμα της ηρωΐδας ακροβατικά λεπτομερώς. Ο κ. Μπέικο έδειξε τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους μέσα από τα μάτια της αδελφής του. Ο Διονύσης Μαλλούχος δέσποσε ως πατέρας τους και σχολάρχης της παράστασης· ο ρόλος του διπλός και εντυπωσιακός: ηθοποιός και μουσικός. Τον κ. Μαλλούχο θα τον διακρίνουμε και λόγω παλαιότερης γνωριμίας και αδικώντας τους υπόλοιπους: έπαιξε λιγοστή μουσική, αλλά έπαιξε σχεδόν σαν ζωντανή μετάδοση αμαξηλάτου διαδρομής Σάλτσμπουργκ-Πράγας-Βιέννης.
Όσο για το επίμαχο της ιστορικής ανάγνωσης: ο Λεοπόλδος Μότσαρτ έγινε μουσικός παρά την θέληση της οικογενείας του. Με την φιλάσθενη σύζυγό του Άννα-Μαρία απέκτησε επτά παιδιά, πέντε από τα οποία πέθαναν σε βρεφική ηλικία, πριν αφοσιωθεί στον Βόλφγκανγκ και τη Νάννερλ. Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους πέθανε νωρίς και ήταν μάλλον αυτή η μακάβρια αγάπη της Ιστορίας για τις ανθρωποθυσίες που τον σημάδεψε, ώστε να του αποδοθούν οι γνωστές μετά θάνατον τιμές της στον βαθμό της μετατροπής του σε μάρκα σοκολάτας. Η δε Νάννερλ Μότσαρτ έζησε 78 χρόνια και η Ιστορία θα της οφείλει πάντα ανοιχτά τη νουθεσία μιας «θεότητας» της μουσικής. Σύμφωνα με τον ανηψιό της η ίδια ζήτησε να καούν όλα τα χειρόγραφά της. Δεν θα μάθουμε ποτέ γιατί. Οι νεκροί δεν μπορούν να απαντήσουν στις μεθερμηνείες τους. Οι «αθάνατοι» όμως μπορούν, αρκούν οι γραφές τους. Η εικασία και ερμηνεία των προσδοκιών και των ικανοποιήσεων άλλων ανθρώπων και άλλων κοινωνιών είναι εύθραυστες υποθέσεις και ήταν τελικά χαρά μας να παρακολουθήσουμε μια παρουσίαση που πρόσεξε την αλήθεια και την απαθανάτισε πριν προβεί σε αναπαράστασή της.
Μετά τους αθάνατους ήλθαν οι ζωντανοί κι έτσι πρέπει. Ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος είναι ως γνωστόν δημιουργικός φάρος πόλεως, ο φυσικός του χώρος αποτελεί τεκμαρτή αρχιτεκτονική καταγγελία σε όσα γκρεμίσαμε και χτίσαμε εδώ και 75 χρόνια, αλλά πιο σημαντικά ακόμη τελεί τα καθήκοντά του διαρκώς επί τέσσερις δεκαετίες. Στην τελευταία χειμερινή παρουσίαση του προγράμματός του για φέτος ακούσαμε καλά και μάθαμε πολλά. Ακούσαμε την «εθνική» πλέον φωνή του Αργύρη Μπακιρτζή αλλά και τους πάντα πνευματώδεις σχολιασμούς που δείχνουν την πολυμέρεια των πραγμάτων, χωρίς καμία αμηχανία ή αγωνία επίδειξης· ο τρόπος αυτός αποτελεί πρότυπο επικοινωνίας με το ακροατήριο που θα έπρεπε να διδαχθεί στα μαθήματα επιτέλεσης στα μουσικά μας ιδρύματα. Και οι πιο ανεπιτήδευτοι και ειλικρινείς τρόποι ακόμη διδάσκονται κάποτε.
Αφορμή και αιτία της παρουσίασης η σχεδόν ορατή σκυταλοδοσία ευαισθησιών και διαθέσεων προς τον νεαρό συνθέτη και πιανίστα Γιώργο Κωστογιώργη. Σε μια άλλη, πιο εύφορη εποχή θα ήταν ήδη ευρέως γνωστός και αγαπητός σε μεγαλύτερα και γενικότερα ακροατήρια, ήδη με τις πρώτες δύο εκδόσεις ηχογραφημάτων του. Στην συγκεκριμένη κοινωνική συγκυρία το μήνυμά του θα πρέπει να εκπορθήσει ισχυρά τείχη θορύβου και να διασχίσει τα οχυρά και τις τάφρους της καθεστηκυΐας εμπορευματικής πλάνης. Θα αξίζει όμως τον κόπο, καθώς έχει ήδη εκπορθήσει το πιο δύσκολο κάστρο: αυτό της δημιουργικής απλότητας. Ο άμεσος λυρισμός, η δημώδης στροφικότητα και η αφοσίωση στις λέξεις τον οδηγούν. Οι ίδιες οι λέξεις και οι συγγραφείς τους τον στοιχειώνουν και το παραδέχεται ανοιχτά. Το αποτέλεσμα είναι κάτι αθωωμένο και διαχρονικό σε μια εποχή ένοχα εφήμερη. Ο Γιώργος Κωστογιώργης «αυθαδιάζει» χωρίς ίσως να το θέλει, αλλά μοιράζεται τα κεράσματα που χρεώνεται και μας τα πιστώνει γενναιόδωρα. Αν είχα αρμοδιότητα απονομής θα τον χαρακτήριζα μουσικό «ποιητή». Επειδή όμως δεν έχω καλώ τους ραδιοφωνικούς αρμοδίους να αποφανθούν.
Το επιμύθιο του τριημέρου: η μουσική της Νάννερλ Μότσαρτ δεν υπάρχει πια· η ίδια ζήτησε από τους κληρονόμους της να καταστρέψουν το έργο της αφού η εποχή της το δυσχέρανε. Μπορέσαμε, έστω το Σάββατο, να αναγνωρίσουμε την ιστορική παρουσία και δημιουργική απώλειά της. Η μουσική του Γιώργου Κωστογιώργη υπάρχει· ο ίδιος ζήτησε να την ακούσουμε ενώ δημιουργείται. Μπορούμε στο μέλλον να γνωρίζουμε την παρουσία της χωρίς απώλειες.
Παναγιώτης Δημόπουλος
