«Ο Θεός έφτιαξε το νερό. Ο άνθρωπος έφτιαξε το κρασί.»-Victor Hugo, 1802-1885
Ο άνθρωπος είχε αρχίσει να κάνει χρήση αλκοολούχων ποτών, από αρχαιοτάτων χρόνων (περίπου 8000 χρόνια π.Χ.). Ενώ η επίδραση του κρασιού στην υγεία τότε δεν ήταν γνωστή, ήταν αδύνατο να διαφύγει της προσοχής, ότι το κρασί προκαλεί μια ευφορία. Ο προφήτης και Βασιλιάς Δαβίδ (1040-970 π.Χ.) αναφέρει ότι «οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου.»
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, είχαν γίνει οι πρώτες παρατηρήσεις που υποστήριζαν ότι το κρασί πιθανόν να έχει ευεργετική επίδραση στην καρδιά. Η άποψη αυτή είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις κατά τη δεκαετία του 1980, με την παρατήρηση ότι η θνητότητα από τη στεφανιαία νόσο ήταν μικρότερη στη Γαλλία σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, παρά το γεγονός ότι οι Γάλλοι κάπνιζαν και κατανάλωναν λιπαρά, τουλάχιστο το ίδιο όπως κι οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης. Το φαινόμενο αυτό είχε ονομαστεί “French paradox” και είχε αποδοθεί στο γεγονός ότι οι Γάλλοι έκαναν μεγαλύτερη κατανάλωση αλκοόλ σε σχέση με τους άλλους Ευρωπαίους.
Το 1978, ανακοινώθηκε για πρώτη φορά, ότι πσροξυσμική κολπική μαρμαρυγή δυνατόν να εγκατασταθεί σε άτομα που δεν έχουν κλινικά εμφανή καρδιακή νόσο, μετά από κατανάλωση (συνήθως μεγάλης ποσότητας), αλκοολούχων ποτών. Αυτό το φαινόμενο είχε παρατηρηθεί με ιδιαίτερη συχνότητα κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων, καθώς και σε περιπτώσεις που υπήρχε τριήμερος αργία (long weekend). Μετά από προσεκτικές παρατηρήσεις οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η κολπική μαρμαρυγή οφειλόταν στην κατανάλωση αλκοόλ (συνήθως μεγάλης ποσότητας). Το φαινόμενο αυτό το ονόμασαν «holiday heart». Η συχνότητα εγκατάστασης κολπικής μαρμαρυγής μετά από κατανάλωση αλκοόλ υπολογίζεται ότι αντιπροσωπεύει το 10% ή και παραπάνω των νέων επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής.
Το 2022, ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, μελέτησαν την έκβαση 400.000 ατόμων σε σχέση με την κατανάλωση αλκοόλ. Έκαναν λεπτομερείς και πολύπλοκες αναλύσεις που περιλάμβαναν το γενετικό υπόστρωμα των ατόμων, παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, και διάφορες άλλες συνήθειες που έχουν σχέση με την υγεία. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ακόμα και χρήση μικρής ποσότητας αλκοόλ (7 ποτά την εβδομάδα) συνοδευόταν με αύξηση της συχνότητας της αρτηριακής πίεσης και της στεφανιαίας νόσου. Ο κίνδυνος αυτός ήταν μικρός σε άτομα που έκαναν κατανάλωση μικρής ποσότητας αλκοόλ, αυξανόταν όμως απότομα και μη γραμμικά όσο η ποσότητα της κατανάλωσης αλκοόλ αυξάνονταν. Αυτή ήταν η πρώτη καλά τεκμηριωμένη μελέτη που έδειχνε ότι χρήση ακόμα και μικρής ποσότητας αλκοόλ όχι μόνο δεν είναι ευεργετική, αλλά δυνατόν να έχει και δυσμενή επίδραση στην καρδιά.
Το 2024, ερευνητές από την Ισπανία μελέτησαν την επίδραση του αλκοόλ στη θνητότητα σε 135.103 άτομα, ηλικίας 60 ετών και άνω (μέσος όρος ηλικίας 64 χρόνια) που κατοικούσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο . Τα άτομα αυτά τα είχαν χωρίσει σε τέσσερες ομάδες ανάλογα με την κατανάλωση αλκοόλ: πρώτη ομάδα, περιστασιακή χρήση αλκοόλ (λιγότερο από ένα ποτό την εβδομάδα), δεύτερη ομάδα, μικρή χρήση αλκοόλ (ένα ποτό την εβδομάδα έως ενάμιση ποτό την ημέρα), τρίτη ομάδα, μέτρια χρήση αλκοόλ (ενάμιση έως τρία ποτά την ημέρα), τέταρτη ομάδα, μεγάλη χρήση αλκοόλ (πάνω από τρία ποτά την ημέρα). Οι αριθμοί αυτοί αφορούσαν τους άνδρες, ενώ για να καθοριστούν οι ομάδες ανάλογα με τη χρήση αλκοόλ στις γυναίκες, το ποσό αυτό ήταν περίπου 50% λιγότερο σε σχέση με τους άνδρες. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο Περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας (Journal American Medical Association, Network, Ortola O και συνεργάτες) στις 12 Αυγούστου 2024. Τα άτομα αυτά τα παρακολουθήσαν για 12 χρόνια. Οι ερευνητές συνέκριναν τη θνητότητα ανάλογα με την κατανάλωση αλκοόλ σε σχέση με άτομα που έκαναν περιστασιακή χρήση αλκοόλ.
Η ολική θνητότητα σε άτομα που έκαναν μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ ήταν 33% υψηλότερη, η θνητότητα από καρκίνο ήταν 39% υψηλότερη και η θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα ήταν κατά 21% μεγαλύτερη σε σχέση με άτομα που έκαναν περιστασιακή χρήση αλκοόλ. Σε άτομα που έκαναν μέτρια χρήση αλκοόλ η ολική θνητότητα και η θνητότητα από καρκίνο ήταν μεγαλύτερη σε σχέση με άτομα που έκαναν περιστασιακή χρήση αλκοόλ. Εδώ πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι η θνητότητα από καρκίνο σε άτομα που κάναν μικρή χρήση αλκοόλ ήταν 11% μεγαλύτερη σε σχέση με αυτά που κάναν περιστασιακή χρήση αλκοόλ. Άρα χρήση ακόμα και μικρής ποσότητας αλκοόλ, αυξάνει την πιθανότητα θανάτου από καρκίνο χωρίς να έχει καμιά ευεργετική επίδραση στην καρδιά, τουλάχιστο σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.
Κατά συνέπεια, από ότι είναι γνωστό μέχρι σήμερα, είμαστε σε θέση να καταλήξουμε στα εξής συμπεράσματα. Χρήση μικρής ποσότητας αλκοόλ δεν έχει καμιά ευεργετική δράση αλλά δυνατόν να έχει δυσμενή επίδραση στην καρδιά. Η δυσμενής αυτή επίδραση στην καρδιά είναι μικρή σε άτομα που κάνουν χρήση μικρής ποσότητας αλκοόλ, αυξάνει όμως απότομα και μη γραμμικά όσο η ποσότητα της κατανάλωσης αλκοόλ αυξάνει. Χρήση μικρής ποσότητας αλκοόλ αυξάνει τη συχνότητα θανάτων από καρκίνο τουλάχιστο στους ηλικιωμένους. Χρήση μέτριας ποσότητας αλκοόλ αυξάνει την ολική θνητότητα και τη θνητότητα από καρκίνο σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω. Χρήση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ αυξάνει την ολική θνητότητα, τη θνητότητα από καρκίνο και τη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα. Μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ δυνατόν να προκαλέσει κολπική μαρμαρυγή (συνήθως παροξυσμική) σε φαινομενικά υγιή άτομα. Όπως φαίνεται, οι παππούδες μας που λέγαν «πιες νερό να έχεις το κεφάλι σου γερό, δεν είχαν άδικο».
Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA, Honorary Professor, Academician (an. mem.)
