Επί τέλους και με μεγάλη χαρά, ξανάκουσα μετά από πολλά χρόνια τον εθνικό ύμνο της Κοζάνης, τον ωραιότατο χορό «Στης Κοζάνης τα σοκάκια».
1. Στης Κοζάνης τα σοκάκια
με τα σπίτια τα παλιά
και τις όμορφες κοπέλες
μοιάζουν σαν τριανταφυλλιά.
2. Σ’ όποια σπίτια κι αν γυρίσεις
θα ιδείς βασιλικό
ζωγραφιά είναι τα ραλίκια
δίπλα έχουν αργαλειό.
3. Λεβεντιά καμαρωμένη
και στον κόσμο ξακουστή
της Κοζάνης παλληκάρια
όλο νιάτα και ψυχή.
Θυμάμαι, ήμουν μαθητής Γυμνασίου και της Πανδώρας που παίζαμε το χορό στις γυμναστικές επιδείξεις στο γήπεδο και μετά τις ασκήσεις, το Γυμνάσιο Αρρένων, Θηλέων και Εμπορική Σχολή, χόρευαν τους χορούς με πρώτο «Στης Κοζάνης τα σοκάκια». Οι κοπέλες πιάνονταν αγκαζέ και λικνιστικά τον χόρευαν σε στιλ αργού καλαματιανού. Επίσης, μετά τις παρελάσεις των εθνικών εορτών στην πλατεία, στις πέντε το απόγευμα, τα Γυμνάσια και τα Δημοτικά σχολεία, χόρευαν τους εθνικούς χορούς στην πλατεία, με πρώτο πάντα το χορό της Κοζάνης υπό τους ήχους της Πανδώρας.
Συγκινήθηκα όταν άκουσα και είδα να μπαίνει στην πλατεία μας ο φανός «Αριστοτέλης» με την πρώτη χορεύτρια και πρόεδρό του, η οποία με το μικρόφωνο στο χέρι να τραγουδάει «Της Κοζάνης τα σοκάκια». Μετά από αυτό είπα ότι το Δημοτικό αυτό τραγούδι δεν θα ξεχαστεί, γιατί είναι ο «ύμνος» της πόλης μας και πρέπει όλα τα χορευτικά των Συλλόγων να τον έχουν στο ρεπερτόριό τους, όπου και όταν χορεύουν εθνικούς χορούς, αλλά δεν πρέπει να μπερδεύεται με τους αποκριάτικους που είναι δημώδεις και λέγονται στους φανούς.
Για τους φανούς υπάρχει πληθώρα από τραγούδια, που χορεύονται και λέγονται το δεκαήμερο της Αποκριάς. Θυμάμαι, όταν ήρθε με μετάθεση ο πατέρας μου από την Καστοριά και ανέλαβε την Πανδώρα, βρέθηκε με τους υπεύθυνους των φανών (τότε υπήρχαν μονάχα επτά), άκουσε τα τραγούδια, τα κατέγραψε, τα ενοργάνωσε και τα παίζει μόνον η Πανδώρα μέχρι σήμερα.
Το επισημαίνω αυτό με λύπη μου, γιατί δεν γνωρίζω για ποιο λόγο δεν τα τραγουδούν οι αρμόδιοι τραγουδιστές. Αντίθετα, μερικοί συνθέτες, ενώ δανείζονται το τραγούδι, βάζουν δικά τους λόγια και δεν ακούγονται αυτά που πρέπει να ακουστούν στο φανό. Πολλοί επισκέπτες, προχτές μου παραπονέθηκαν γιατί δεν άκουσαν τοπικά τραγούδια, παρά για πολλή ώρα τα όργανα που έπαιζαν τα δικά τους.
Έχω την πεποίθηση ότι παλιά, όταν τραγουδούσαν γύρω από τη φωτιά όλοι μαζί, ήταν αλλιώς. Μάλιστα κρατούσαν και μια σειρά γι’ αυτά. Στην αρχή τραγουδούσαν τα νοικοκυρεμένα αρκετές ώρες, για το λόγο ότι υπήρχαν και μανάδες με μικρά παιδιά στο φανό, μετά συνέχιζαν με άλλα πιο ευχάριστα και όταν έφευγαν μανάδες και μικρά, τότε τραγουδούσαν τα ξανέντροπα μέχρι το πρωί.
Τα παλιά χρόνια τον άναβαν και τον διατηρούσαν με δαδί γιατί αυτό δεν έβγαζε μαυρίλα όπως τα ξύλα και δεν μαύριζαν οι επισκέπτες.
Ο φανός ξεκινούσε με όμορφα τραγούδια με μεγάλη συμμετοχή.
Στην αρχή χόρευαν τραγούδια σε ρυθμό καλαματιανό, αυτά ήταν:
1. Αγαπώ ένα χελιδόνι
2. Τρεις καλές γειτονοπούλες
3. Μάναμ’ στο περιβόλι μας
4. Όλες οι όμορφες
Με την πάροδο του χρόνου αναλάμβανε ο τραγουδιστής του φανού και συνέχιζε το χορό αρχίζοντας πρώτος αυτός και επαναλάμβαναν οι υπόλοιποι. Αυτά ήταν:
1. Μηλίτσα’μ πούσε στο γκρεμό
2. Φέτος το καλοκαιράκι
3. Βγάτε αγόρια στο χορό
4. Στου Ομέρ Μπέη το μύλο
5. Στης ακρίβειας τον καιρό
Μετά απ’ αυτά συνέχιζαν με χιουμοριστικά.
1. Τ’ς Χατζηντάμινας ου μπούφους
2. Τον ψύλλο τον καλήγωναν
3. Πέντε μπάμπες χόρευαν
4. Μ’ έστειλαν να πάω στο μύλο
Αργά, όταν αποχωρούσαν οι μανάδες με τα μικρά, τότε ξεκινούσαν τα μασκαραλίτκα.
Όλα αυτά τα έζησα και τα υπηρέτησα εξήντα δύο χρόνια με ευλάβεια και αγάπη για την πόλη μου. Θα παρακαλούσα τους ιθύνοντες, μικρούς και μεγάλους, να κρατήσουν την παράδοση αποφεύγοντας τους νεωτερισμούς, γιατί θα χαθεί η παράδοση και θα χάσουμε το παιχνίδι.
Καλή Σαρακοστή.
*Πάρις Καραχάλιος
Πρώην αρχιμουσικός
