Ένα ταξίδι βιωσιμότητας στην καρδιά της Κοζάνης
Γράφει η Λυδία-Κυριακή Καβαζίδου*
Βρίσκομαι στην Κοζάνη, συμμετέχοντας σε ένα ξεχωριστό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την επικοινωνία της βιωσιμότητας και της πράσινης ενέργειας, το οποίο διοργανώθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας της Σχολής Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, Ιωάννας Κωσταρέλλα.
Είναι μια εμπειρία γεμάτη γνώση, έμπνευση και ουσιαστική επαφή με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος ήρθα σε επαφή με εναλλακτικές μορφές ενέργειας και καλές πρακτικές βιώσιμης γεωργίας.
Επισκεφθήκαμε το λιγνιτικό κέντρο Μαυροπηγής, όπου είδαμε από κοντά τον λιγνίτη και τα ορυχεία – έναν χώρο γεμάτο ιστορία και συναισθηματικό βάρος, που σε λίγο καιρό πρόκειται να κλείσει, αφήνοντας πίσω ανησυχία για όσους εργάζονται εκεί.
Αυτό το γεγονός με ώθησε να κάνω τη δική μου μικρή έρευνα: να μάθω πότε ξεκίνησε η παραγωγή του λιγνίτη και πώς η ΔΕΗ άρχισε να φέρνει ρεύμα στα σπίτια μας. Εξίσου ενδιαφέρον ήταν να ανακαλύψω τον τρόπο με τον οποίο η περιοχή επιχειρεί να μεταβεί από τον λιγνίτη σε ένα πιο πράσινο και καθαρό μέλλον. Η επίσκεψή μας στην Πτολεμαΐδα V και στο φωτοβολταϊκό πάρκο ήταν συναρπαστική. Φορώντας κράνη και γιλέκα, νιώσαμε πως γινόμαστε κι εμείς κομμάτι αυτής της μεγάλης αλλαγής.
Αργότερα, στο εργοστάσιο ανακύκλωσης, διαπιστώσαμε ότι η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται πολύ μπροστά στον τομέα αυτό, συγκριτικά με άλλες περιφέρειες. Ήταν συγκινητικό να βλέπω πώς η τοπική κοινωνία επαναπροσδιορίζει την ταυτότητά της μέσα από τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και τον σεβασμό προς το περιβάλλον.
Πήρα την πρωτοβουλία να μιλήσω με κατοίκους της Κοζάνης — νοικοκυρές, μαγαζάτορες, εργαζόμενους. Μου εξέφρασαν την αγωνία τους: τα μαγαζιά κλείνουν, ο κόσμος φεύγει, κι ένα αίσθημα αβεβαιότητας σκεπάζει το αύριο. Όμως, αυτή η εμπειρία μου χάρισε ελπίδα. Με γέμισε δύναμη, να πιστεύω ότι μπορώ κι εγώ να συμβάλω σε μια βιώσιμη αλλαγή. Τα εργαστήρια του προγράμματος ήταν διαδραστικά, με ζωντανή ενέργεια και δημιουργικό πνεύμα. Μας ενθάρρυναν να σκεφτούμε σαν δημοσιογράφοι, να μιλήσουμε με ευαισθησία, ακρίβεια και ειλικρίνεια.
Η Κοζάνη είναι ένας αληθινός θησαυρός. Με σεβασμό στη γη και ανοιχτό μυαλό, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα μέλλον βιώσιμο για όλους. Είμαστε στην τελευταία μέρα του προγράμματος, όμως το ταξίδι δεν τελείωσε. Μόλις άρχισε… Γιατί εμείς, ως δημοσιογράφοι, λέμε ιστορίες. Κι όλες οι ιστορίες αξίζουν να ειπωθούν με αλήθεια. Το πρόγραμμα αυτό φιλοξενήθηκε στην ιστορική βιβλιοθήκη της Κοζάνης και, για εμένα, δεν ήταν απλά ένα σεμινάριο. Ήταν κάτι βαθύτερο. Μου έδωσε ζωή και ελπίδα – όπως ακριβώς το πράσινο μέλλον δίνει νέα πνοή στη χώρα μας.
Με την βοήθεια των συμφοιτητριών μου, Έλλη Πελίτη και Εβελίνα Τολούμη, με τις οποίες παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα, τροποποιήσαμε το αρχικό άρθρο, δίνοντας του μία δημοσιογραφική ματιά.
Από τον Λιγνίτη στην Ελπίδα
Η Κοζάνη αποτέλεσε το σκηνικό ενός μοναδικού ταξιδιού βιωσιμότητας, στο οποίο είχα την τιμή να συμμετάσχω ως φοιτήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μέσα από ένα εξειδικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την επικοινωνία της βιωσιμότητας και των πράσινων μορφών ενέργειας, υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Ιωάννας Κωσταρέλλα, είχα την ευκαιρία να βιώσω από κοντά την αλλαγή που συντελείται σε έναν τόπο, άλλοτε ταυτισμένο με τον λιγνίτη.
Το πρόγραμμα αυτό δεν ήταν απλώς μια σειρά διαλέξεων· ήταν μια εμπειρία βαθιά, ανθρώπινη και μεταμορφωτική. Επισκεφθήκαμε ενεργειακές εγκαταστάσεις και βιώσαμε από πρώτο χέρι την ιστορική και περιβαλλοντική μετάβαση της περιοχής. Στο λιγνιτικό κέντρο της Μαυροπηγής, ένιωσα το βάρος δεκαετιών εξαρτημένων από τον λιγνίτη, μα ταυτόχρονα διέκρινα την προσμονή για ένα πιο καθαρό και δίκαιο αύριο.
Αυτή η εμπειρία με ώθησε να κάνω προσωπική έρευνα για την ιστορία της ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα, τη συμβολή της ΔΕΗ και τις επιπτώσεις του λιγνίτη τόσο στο περιβάλλον όσο και στον κοινωνικό ιστό. Με εντυπωσίασε ο τρόπος που η Δυτική Μακεδονία προσπαθεί να αναγεννηθεί, επενδύοντας στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την κυκλική οικονομία.
Η επίσκεψή μας στην Πτολεμαΐδα V και στο εκτεταμένο φωτοβολταϊκό πάρκο ήταν γεμάτη συμβολισμούς. Ντυμένοι με κράνη και φωσφορίζοντα γιλέκα, νιώσαμε σαν μικροί πρωταγωνιστές σε μια ιστορία αλλαγής, γραμμένη από ανθρώπους για τους ανθρώπους. Η ξενάγηση στο εργοστάσιο ανακύκλωσης μας αποκάλυψε πως η Δυτική Μακεδονία πρωτοπορεί στον τομέα αυτό, αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση για την υπόλοιπη Ελλάδα.
Αυτό που με συγκίνησε βαθιά ήταν η επαφή με την τοπική κοινωνία. Μίλησα με κατοίκους – γυναίκες που κρατούν ζωντανά τα σπίτια τους, εμπόρους που παλεύουν καθημερινά, εργαζόμενους που αναζητούν σταθερότητα. Οι αφηγήσεις τους ήταν γεμάτες πόνο, αλλά και πίστη. Ναι, οι δυσκολίες είναι πολλές: μαγαζιά κλείνουν, νέοι φεύγουν, η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Όμως, μέσα από τις κουβέντες τους έβλεπα την ελπίδα – μια σπίθα που αντέχει στον χρόνο.
Στα εργαστήρια του προγράμματος μάθαμε να σκεφτόμαστε ως δημοσιογράφοι με ακεραιότητα, ευαισθησία και ευθύνη. Ανακαλύψαμε τη δύναμη της αφήγησης και τη σημασία της ειλικρινούς επικοινωνίας. Η φιλοξενία στην ιστορική βιβλιοθήκη της Κοζάνης ενίσχυσε τη σύνδεσή μας με τον πολιτισμό και την πνευματική κληρονομιά του τόπου.
Φεύγοντας από την Κοζάνη, κουβαλώ μαζί μου κάτι πολύ περισσότερο από γνώσεις. Κουβαλώ μια καινούρια ματιά στον κόσμο, μια ανανεωμένη πίστη στη δύναμη της αλλαγής και τη βεβαιότητα πως, ναι, το πράσινο μέλλον είναι εφικτό. Αυτό το πρόγραμμα δεν ήταν απλώς ένα σεμινάριο· ήταν μια βαθιά προσωπική εμπειρία που με όπλισε με θάρρος και αισιοδοξία.
Γιατί, στο τέλος της ημέρας, αυτό που μένει είναι οι ιστορίες που αξίζουν να ειπωθούν. Και αυτή ήταν μία από αυτές.
Προτάσεις Βιωσιμότητας
1. Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση
– Δημιουργία βιωματικών εργαστηρίων για μαθητές και φοιτητές με επίκεντρο την πράσινη ενέργεια και την κυκλική οικονομία.
– Ανάπτυξη τοπικών σχολικών προγραμμάτων για την ιστορία της ενέργειας στην Κοζάνη (λιγνίτης – πράσινη μετάβαση).
– Διοργάνωση φεστιβάλ ή εκθέσεων όπου νέοι παρουσιάζουν καινοτόμες ιδέες για τη βιωσιμότητα.
2. Κοινωνική Δικαιοσύνη και Εργασία
– Στήριξη των εργαζομένων των ορυχείων με προγράμματα επανακατάρτισης και εκπαίδευσης σε πράσινες δεξιότητες.
– Δημιουργία τοπικών θερμοκοιτίδων επιχειρηματικότητας για την ενίσχυση νεοφυών επιχειρήσεων σε πράσινους τομείς.
– Διασφάλιση κοινωνικού διαλόγου μεταξύ πολιτών, τοπικής αυτοδιοίκησης και ενεργειακών φορέων.
3. Νεολαία και Συμμετοχή
– Ενθάρρυνση συμμετοχής νέων σε τοπικά συμβούλια βιωσιμότητας.
– Διοργάνωση hackathons και διαγωνισμών καινοτομίας με πράσινη θεματολογία.
– Δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας όπου νέοι θα προτείνουν λύσεις για την ενεργειακή μετάβαση της περιοχής.
4. Περιβάλλον και Πολιτισμός
– Αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων περιοχών λιγνίτη για τη δημιουργία οικοπάρκων, μουσειακών χώρων και πολιτιστικών διαδρομών.
– Ανάδειξη της τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας μέσω αφηγήσεων και εκθέσεων.
– Προώθηση της βιώσιμης γεωργίας και στήριξη των τοπικών παραγωγών.
5. Επικοινωνία και Μέσα
– Δημιουργία μίνι ντοκιμαντέρ ή podcast με αφηγήσεις κατοίκων της περιοχής.
– Συνεργασία με δημοσιογραφικές σχολές για την προβολή καλών πρακτικών.
– Ενίσχυση της δημοσιογραφίας δεδομένων για την απεικόνιση της ενεργειακής μετάβασης με απλό και οπτικό τρόπο.
Πρόταση: Πράσινες ιστορίες Ζωής
Δημιουργία ενός ψηφιακού διαδραστικού ντοκιμαντέρ/αρχείου με τίτλο «Πράσινες Ιστορίες Ζωής», στο οποίο θα αποτυπώνονται σε βάθος οι αφηγήσεις πολιτών της Κοζάνης (εργαζόμενοι λιγνιτικών μονάδων, νέοι που μένουν ή φεύγουν, γεωργοί, επιχειρηματίες, εκπαιδευτικοί κ.ά.) γύρω από τη μετάβαση από τον λιγνίτη στην πράσινη ενέργεια.
Πού ξεχωρίζει:
Δεν είναι απλώς ένα ρεπορτάζ. Είναι μια κιβωτός μνήμης και εμπειρίας, φτιαγμένη από τους ίδιους τους πολίτες. Θα περιλαμβάνει ηχητικές αφηγήσεις, φωτογραφίες, μικρά βίντεο, ακόμη και προσωπικά αντικείμενα ή σημειώσεις που συνδέονται με τη ζωή τους στην Κοζάνη πριν και μετά τη μετάβαση. Ο κάθε κάτοικος “δωρίζει” την ιστορία του για να μείνει ζωντανή και να διδάξει.
Ποιος τη φτιάχνει:
Φοιτητές δημοσιογραφίας, επικοινωνιολόγοι, καλλιτέχνες, νέοι της περιοχής σε συνεργασία με το ΑΠΘ και τοπικούς φορείς. Μπορεί να φιλοξενηθεί μόνιμα στη Βιβλιοθήκη της Κοζάνης ή σε ένα εικονικό μουσείο online.
Γιατί αξίζει:
Ενώνει τεχνολογία, πολιτισμό και οικολογία. Δίνει φωνή στην κοινωνία. Δημιουργεί παγκόσμιο προηγούμενο για άλλες περιοχές που θα περάσουν από αντίστοιχες ενεργειακές μεταβάσεις.
*Λυδία-Κυριακή Καβαζίδου – Προπτυχιακή φοιτήτρια ΑΠΘ
