Γράφουν οι Κωνσταντίνος και Χαρίσιος Μπουντούλας*
“It is not the strongest of the species that survive, not the most intelligent,
but one most responsive to change” -Charles Darvin 1809-1882-
(Δεν επιβιώνει το ισχυρότερο είδος, ούτε το πιο έξυπνο, αλλά αυτό
που προσαρμόζεται περισσότερο στην αλλαγή)
Η παχυσαρκία είναι μια επιδημία της εποχής μας, τουλάχιστο στις ανεπτυγμένες χώρες που ακολουθούν σύγχρονο τρόπο ζωής, και η συχνότητα αυτής συνεχίζει την ανοδική της πορεία. Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης των Νόσων (Center for Disease Control and Prevention) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ), το 40,3% των ενηλίκων είναι παχύσαρκοι. Επιπλέον η συχνότητα της παχυσαρκίας έχει διπλασιαστεί παγκοσμίως τις τελευταίες τέσσερες δεκαετίες. Φυσικά η χώρα μας δεν υστερεί και πολύ σ ’αυτό τον τομέα. Η παχυσαρκία κυρίως οφείλεται στην υπερβολική κατανάλωση θερμίδων και την καθιστική ζωή που χαρακτηρίζει το σύγχρονο τρόπο ζωής, ο οποίος έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία εκατό χρόνια. Η παχυσαρκία συνήθως οδηγεί σε σωματική αδράνεια η οποία και επιτείνει την παχυσαρκία. Αυτός ο φαύλος κύκλος «παχυσαρκία–σωματική αδράνεια–παχυσαρκία», οδηγεί σε πολλές νοσηρές καταστάσεις όπως αναφέρεται παρακάτω.
Η παχυσαρκία οφείλεται στο γεγονός, ότι το ποσό των θερμίδων που λαμβάνουμε με τις τροφές είναι μεγαλύτερο από αυτό που καταναλώνει ο οργανισμός μας, με αποτέλεσμα το περίσσευμα αυτών να αποθηκεύεται σε λίπος. Στο απώτερο παρελθόν, για να επιβιώσει ο πρωτόγονος άνθρωπος, έπρεπε να είναι σε θέση να αποθηκεύει λίπος όταν υπήρχε άφθονη τροφή. Αυτό τον βοηθούσε να επιζεί σε περιόδους που δεν υπήρχε τροφή, και να αντιμετωπίζει τα διάφορα “stress” που συναντούσε (υπερβολικό ψύχος, αρρώστιες, άλλες δυσμενείς καταστάσεις). Επιπλέον ο πρωτόγονος άνθρωπος ήταν σωματικά δραστήριος, και μεταξύ άλλων κυνηγούσε άγρια ζώα για να εξασφαλίσει τον επιούσιο. Αυτά τα γονίδια που είχαν βοηθήσει τον πρωτόγονο άνθρωπο να επιβιώσει, έχει κληρονομήσει ο σύγχρονος άνθρωπος. Τα γονίδια όμως αυτά που έχουν εξελιχθεί σε εκατομμύρια χρόνια δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν, σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα και να προσαρμοστούν στο σύγχρονο τρόπο ζωής. Γ ’αυτό ακριβώς το λόγο, η συχνότητα της παχυσαρκίας έχει αυξηθεί σημαντικά σήμερα και θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία εφόσον ο τρόπος ζωής μας δεν αλλάξει.
Αν οι θερμίδες που λαμβάνουμε με τις τροφές είναι παραπάνω από αυτές που καταναλώνουμε, το πλεόνασμα αυτών αποθηκεύεται σε λίπος. Το λίπος πρώτα αποθηκεύεται στον υποδόριο ιστό (αποθήκευση που δεν είναι επιβλαβής). Εφόσον η κατανάλωση θερμίδων συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, λίπος αποθηκεύεται σε όλα σχεδόν τα όργανα του ανθρώπου. Όπως π.χ. στο ήπαρ που μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική ανεπάρκεια, στην καρδιά και στους γύρω από αυτήν ιστούς που συμβάλλει στη ανάπτυξη αθηρoσκλήρωσης (έμφραγμα του μυοκαρδίου, στηθάγχη) και καρδιακής ανεπάρκειας, στους νεφρούς που δυνατόν να οδηγήσει σε χρόνια νεφρική νόσο, στους σκελετικούς μυς, που μεταξύ άλλων οδηγεί και σε αντίσταση στην ινσουλίνη (οι ιστοί δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στην ινσουλίνη), η οποία οδηγεί σε σακχαρώδη διαβήτη καθώς και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις. Η συχνότητα του σακχαρώδη διαβήτη έχει αυξηθεί κατακόρυφα στις ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες στους ενηλίκους. Το 1940, υπήρχε ένας διαβητικός στα τριακόσια με τετρακόσια άτομα. Το 1970, υπήρχε ένας διαβητικός στα πενήντα άτομα, και σήμερα υπάρχει ένας διαβητικός στα εννέα άτομα. Το ίδιο περίπου φαινόμενο παρατηρείται και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Η παχυσαρκία επιβαρύνει το έργο της καρδιάς η οποία είναι υποχρεωμένη να τροφοδοτεί με αίμα το υπερβολικό άχρηστο λίπος, το έργο του αναπνευστικού συστήματος καθώς και τις αρθρώσεις οι οποίες προσπαθούν να κρατήσουν το υπέρβαρο σώμα.
Επιπλέον η παχυσαρκία συνοδεύεται και με πολλές διαταραχές του μεταβολισμού, όπως είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα το πάγκρεας να εκκρίνει παραπάνω ινσουλίνη για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Αυτό έχει ως συνέπεια τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα να είναι αυξημένα. Επίσης, από το λιπώδη ιστό εκκρίνονται φλεγμονώδεις ουσίες (κυτοκίνες, ιντερλευκίνες, μεταξύ άλλων), οι οποίες μαζί με την ινσουλίνη συμβάλλουν στην ανάπτυξη χρόνιας φλεγμονής η οποία οδηγεί σε πολλές νοσηρές καταστάσεις, όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η άνοια, η νόσος του Alzheimer, και διάφορες μορφές καρκίνου (μαστού, παχέος εντέρου, οισοφάγου, νεφρών, χοληδόχου κύστεως, ήπατος, μήτρας, παγκρέατος), μεταξύ άλλων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές οι μεταβολικές διαταραχές, δεν εμφανίζονται σε όλους τους παχύσαρκους, αλλά περίπου στα δυο τρίτα αυτών.
Για να αντιμετωπίσουμε την πανδημία της παχυσαρκίας, πρέπει να αλλάξουμε τρόπο ζωής, δηλαδή να τρώμε λιγότερο και να ασκούμαστε περισσότερο. Τα γονίδια τα οποία έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας έχουν δημιουργηθεί σε εκατομμύρια χρόνια, και δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν μέσα σε ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα για να προσαρμοστούν στο σύγχρονο τρόπο ζωής. Εμείς όμως μπορούμε να «αλλάξουμε ζωή» και να κάνουμε αυτό που μας υπαγορεύουν τα γονίδια (λιγότερο φαγητό και περισσότερη άσκηση) αν θέλουμε να αποφύγουμε την παχυσαρκία με όλα τα δεινά που τη συνοδεύουν.
*Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA.
*Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon. Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA, Honorary Professor, Academician (an. mem)
