Γράφει ο Χαρίσιος Μπουντούλας*
«God always forgives. Man often forgives. Nature never forgives»- Thomas Friedman
(Ο Θεός συγχωρεί πάντα. Ο άνθρωπος συγχωρεί συχνά. Η φύση δεν συγχωρεί ποτέ)
Η ανάπτυξη της βιομηχανίας που έχει γίνει τα τελευταία εκατόν πενήντα με διακόσια χρόνια περίπου, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική κλιματική αλλαγή που κυρίως οφείλεται στην αύξηση της πυκνότητας του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Αυτό δεν αφήνει τη θερμότητα να φύγει, με αποτέλεσμα η γη να θερμαίνεται. Το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, κυρίως προέρχεται από το κάψιμο διαφόρων υλικών, όπως π.χ. ξύλων, άνθρακα, πετρελαίου, βενζίνης, φυσικού αερίου και άλλων. Η πυκνότητα αυτού στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά 45% περίπου σε σχέση με αυτή που υπήρχε στη προ- βιομηχανική εποχή (γύρω στο 1850). Η κλιματική αλλαγή έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ακραίων καιρικών φαινομένων. Περίοδοι ξηρασίας εναλλάσσονται με καταιγίδες και πλημμύρες, κύματα ζέστης εναλλάσσονται με κύματα ψύχους και πολλά άλλα. Η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων, όχι σπάνια συνοδεύονται και με ρύπανση της ατμόσφαιρας, υγρασία και πυρκαγιές. Όλα αυτά αποτελούν ένα κίνδυνο για την υγεία μας.
Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2023, στο επιφανές περιοδικό Nature, αναφέρεται ότι το καλοκαίρι του 2022, ήταν το θερμότερο που έχει περιγαφεί στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (30 Μαΐου έως 4 Σεπτεμβρίου), περίπου εβδομήντα χιλιάδες θάνατοι έχουν περιγραφεί στην Ευρώπη που οφείλονταν σε υπερβολική ζέστη. Η συχνότητα των θανάτων ήταν μεγαλύτερη στη νότια σχετικά με την υπόλοιπη Ευρώπη. Στην Ιταλία παρατηρήθηκαν 295 θάνατοι ανά εκατομμύριο πληθυσμού, στην Ελλάδα 280 θάνατοι ανά εκατομμύριο πληθυσμού και στην Ισπανία 237 θάνατοι ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Στη βόρειο Ελλάδα, οι θάνατοι που οφειλόταν στη ζέστη ήταν σχετικά περισσότεροι από αυτούς που είχαν παρατηρηθεί στη νότιο Ελλάδα. Αυτή η διαφορά στη συχνότητα των θανάτων ίσως οφείλεται και στο γεγονός ότι οι κάτοικοι της νότιας Ελλάδας είχαν προσαρμοστεί πιο καλά στη ζέστη ή και στο ότι ήταν πιο καλά προετοιμασμένοι να αντιμετωπίζουν κύματα ζέστης (π.χ. κλιματιστικές συσκευές, άλλα). Οι θάνατοι οφείλονταν κυρίως σε καρδιαγγειακά νοσήματα (αιφνίδιο θάνατο, έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, μεταξύ άλλων) ήταν δε πιο συχνοί στους ηλικιωμένους και σε άτομα με υποκείμενη νόσο ( κυρίως καρδιοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική νόσο). Εκτός από τη ζέστη και άλλοι παράγοντες που είχαν σχέση με αυτή, συνέβαλαν στη νοσηρότητα και θνητότητα, όπως π.χ. το ψυχικό στρες, οι διαταραχές του ύπνου καθώς και πιθανή αφυδάτωση.
Οι κίνδυνοι φυσικά αυξάνουν όταν η περίοδος της ζέστης συνοδεύεται με ατμοσφαιρική ρύπανση, υγρασία και πυρκαγιές. Ο καπνός που προέρχεται από τις φωτιές, περιέχει μικροσωματίδια μεγέθους 2.5μ (μ=μικρόν, μονάδα μήκους με μέγεθος ένα χιλιοστό του χιλιοστού) ή και μικρότερα. Τα σωματίδια αυτά εισδύουν βαθιά στους πνεύμονες με αποτέλεσμα να προκαλούν μια συστηματική φλεγμονή και οξειδωτικό στρες που οδηγούν σε δυσλειτουργία των αγγείων, του κεντρικού νευρικού συστήματος και την ενεργοποίηση της πηκτικότητας του αίματος (αύξηση της συγκολλητικότητας των αιμοπεταλίων). Όλα αυτά συμβάλουν στις δυσμενείς συνέπειες που οφείλονται στην υπερβολική ζέστη. Οι κίνδυνοι αυτοί δεν εκλείπουν μετά την πάροδο της πυρκαγιάς, αλλά συσσωρεύονται με αποτέλεσμα οι κίνδυνοι από τα επόμενα κύματα (ζέστης/πυρκαγιάς) να είναι μεγαλύτεροι στο μέλλον. Επιπλέον, λόγω του μικρού μεγέθους, τα ρυπαντικά μικροσωματίδια δεν παραμένουν στο χώρο που υπάρχουν φωτιές, αλλά ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά και θέτουν σε κίνδυνο πολλούς άλλους ανθρώπους όχι μόνο σε μια αλλά και σε πολλές άλλες χώρες.
Επισης τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν ως αποτέλεσμα, σε αρκετές περιπτώσεις να καταστρέφονται καλλιέργειες γεωργικών προϊόντων, και όχι μόνο, και φυσικά οι άνθρωποι να υποφέρουν. Συνέπεια αυτών των καταστροφών είναι τα διάφορα μεταναστευτικά κύματα που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια, κυρίως από την Αφρική και νότιο Αμερική, τα οποία δεν οφείλονται μόνο σε πολέμους, αλλά και στις φυσικές καταστροφές λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων. Άνθρωποι φεύγουν από τα μέρη τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Τα στρες και οι ταλαιπωρίες που υφίστανται οι μετανάστες οπωσδήποτε έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία τους. Δεν υπάρχουν όμως ακριβή δεδομένα για την υγεία, τη συχνότητα θανάτων καθώς και την αιτία αυτών στο συγκεκριμένο πληθυσμό. Επιπρόσθετα, οι μετανάστες δυνατόν να μεταφέρουν λοιμώδη νοσήματα από τη χώρα τους στις χώρες που μεταναστεύουν.
Για τους κινδύνους που οφείλονται στα ακραία καιρικά φαινόμενα, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι πριν αυτά συμβούν για να τα αντιμετωπίσουμε. Οι καταιγίδες και οι φωτιές δεν θα περιμένουν εμάς να ετοιμαστούμε και μετά να έλθουν. «Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν». Σε ατομικό επίπεδο, λήψη υγρών, κατά προτίμηση νερού είναι απαραίτητη για να αποφύγουμε την αφυδάτωση. Χρήση μάσκας δυνατόν να εμποδίσει (τουλάχιστο μερικώς) τα μικροσωματίδια να εισέλθουν στους πνεύμονες. Σωματικές δραστηριότητες έξω από το σπίτι πρέπει να περιορίζονται στο ελάχιστο και μόνο όταν είναι τελείως απαραίτητο. Σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί να πάμε σε σπίτι συγγενών ή φίλων στο οποίο υπάρχουν καλύτερες συνθήκες για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων. Διατήρηση καλής υγείας, (προσπάθεια ολόκληρης ζωής) θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα όχι μόνο τώρα αλλά και στο μέλλον. Σε κοινωνικό επίπεδο οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να έχουν σχέδιο πως θα δράσουν σε τέτοιες περιπτώσεις και τι μέτρα θα λάβουν για να προστατέψουν τον ευπαθή πληθυσμό. Σε διεθνές επίπεδο, οι υπεύθυνοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν, ότι από αυτό που θα κάνουν ή δεν θα κάνουν σήμερα, θα εξαρτηθει το μέλλον, όχι μόνο των ανθρωπων, αλλά και όλων των ζώντων οργανισμών του πλανήτη.
*Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Honorary Professor, Academician (an. mrm.)
