Του Ευστάθιου Χιώτη*
Η ανασκόπηση της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας δεν αφήνει πλέον αμφιβολία ότι από τις αρχές του 2019 υπήρχε σενάριο που εφαρμόσθηκε με συνέπεια, όσο κι’ αν ήταν οδυνηρό. Δυόμισι μήνες μετά τις εκλογές στις 23 Σεπτεμβρίου 2019, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για το Κλίμα, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια μελέτη σκοπιμότητας ή προεκλογική εξαγγελία, δεσμεύτηκε να κλείσουν όλες οι λιγνιτικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2028. Για την ασφαλέστερη υλοποίηση της δέσμευσης (έναντι ποιων;) η ολοκλήρωση του εγχειρήματος επιταχύνθηκε για το 2026, ώστε οι επικείμενες εκλογές να μην ανατρέψουν τα σχέδια. Και ποια ήταν η δέσμευση; Εκ του αποτελέσματος δεν υπάρχει αμφιβολία: η διάλυση του παραγωγικού δυναμικού της ΔΕΗ, για να ανοίξει ο δρόμος στους επενδυτές.
Υπερσύγχρονη λιγνιτική μονάδα κλείνει τρία χρόνια μετά τα εγκαίνια
Και είμαστε πολύ κοντά στην εκπλήρωση, αφού αποφασίστηκε η διάλυση και της λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα 5, δύο χρόνια νωρίτερα, εντός του 2026, πριν από τις εκλογές, εκτός απροόπτου βεβαίως.
Δεν υπάρχει προηγούμενο σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Πτολεμαΐδα 5 λειτούργησε για πρώτη φορά το 2023, κόστισε 1,5 δις ευρώ και είναι ανάμεσα στις τελειότερες που όμοιές της θα λειτουργούν στη Γερμανία μέχρι το 2038 και στη Πολωνία μέχρι το 2050. Όταν και η Ιαπωνία διατηρεί τον άνθρακα στο ενεργειακό της μείγμα για καλλίτερη ενεργειακή ασφάλεια.
Πολιτικά συνθήματα αντί για μελέτες και επιχειρήματα
Η ενεργειακή πολιτική ή μάλλον οι ενεργειακές επιλογές της κυβέρνησης προβάλλονται με συνθήματα, από τα οποία δεν διαφαίνεται κάποια υποψία λογικής συνοχής. «Ο λιγνίτης είναι βαρίδι, ο λιγνίτης είναι ρυπογόνος και πανάκριβος. Να τελειώνουμε με το λιγνίτη. Είμαστε πρωτοπόροι της πράσινης πολιτικής». Με χαριτωμένο τρόπο ακούστηκε και αυτό: «ο λιγνίτης είναι ακριβό σπορ», έτσι αβίαστα με την άνεση ευτελισμού των καιρών.
Τα θύματα της απολιγνιτοποίησης
Μα κανείς δε βλέπει από τους ενεργειακούς πρωταθλητές της κυβέρνησης πόσο ακριβή είναι η ίδια η αντιλιγνιτική πολιτική:
στους εργαζόμενους που έχασαν τις δουλειές τους,
στους αγρότες στους οποίους έπρεπε να περάσουν οι λιγνιτικές γαίες που απαλλοτριώθηκαν χάριν του Δημοσίου για προσωρινή χρήση από τη ΔΕΗ,
στην εθνική οικονομία που ανέλαβε την αποκατάσταση των λιγνιτικών γαιών,
στις επενδύσεις δεκαετιών σε σταθμούς που απαξιώνονται,
στη τοπική οικονομία στην οποία δόθηκαν υποσχέσεις δίκαιης μετάβασης που απλά ανανεώνονται κάθε φορά λίγο πριν από τις εκλογές,
στους κατοίκους της Δυτικής Μακεδονίας που ανακαλύπτουν ότι η περίκλειστη ανάπτυξη φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών χωρίς στοιχειώδες χωροταξικό είναι χειρότερη από τα φουγάρα των λιγνιτικών σταθμών, και ακόμα είναι η αρχή,
στη πολιτική αδειοδότησης φωτοβολταϊκών στα οποία ξεπλένονται επιδοτήσεις από βοσκοτόπια,
στην απολιγνιτοποίηση με υπέρογκες εισαγωγές ακριβού φυσικού αερίου που διογκώνουν το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου, την αχίλλειο πτέρνα της οικονομίας,
στο περιβάλλον με τις ανεξέλεγκτες εκπομπές μεθανίου,
στις ενδοημερήσιες συναλλαγές του ΑΔΜΗΕ που ανέβασαν το κόστος Λ3
στους καταναλωτές, νοικοκυριά και βιομηχανίες, που πληρώνουν πανάκριβα την ενέργεια.
Από τις ακριβότερες στην ΕΕ η Ελλάδα, αλλά με υποσχέσεις φορολόγησης υπερβολικών κερδών
Σε συνέντευξη που παραχώρησε Πρωθυπουργός στις 3 Αυγούστου 2025 στο κύριο Δημήτρη Δανίκα για το ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, σημείωσε ότι η κυβέρνηση προτίθεται να προχωρήσει σε έκτακτη φορολόγηση, εφόσον εντοπίσει υπερβολικά περιθώρια κέρδους στην αγορά.
Παρά τις διαβεβαιώσεις, η χειραγώγηση της αγοράς συνεχίζεται εύσχημα, σύμφωνα με επίσημες καταγγελίες για την έλλειψη στοιχειώδους ανταγωνισμού ως έναν από τους βασικούς λόγους που πληρώνουμε στη χώρα μας ακριβότερα το ρεύμα, καθώς και για την αύξηση κόστους της αγοράς εξισορρόπησης.
Στη κρίση του 2022 ο λιγνίτης θα ήταν σωτήριος, αλλά προτιμήθηκε το αέριο
Αυτά πλέον είναι υπόθεση ρουτίνας, μπροστά τη κραυγαλέα αύξηση του κόστους κατά την κρίση του 2022. Η ΡΑΕ εξασφάλιζε τότε, και ήταν μεγάλη επιτυχία της, ειδικό καθεστώς ρυθμιζόμενων τιμών, ανάλογα με το καύσιμο, οπότε η λιγνιτική κιλοβατώρα ήταν πολύ φθηνότερη. Για παράδειγμα, οι ρυθμιζόμενες τιμές της ΡΑΕ για τον Οκτώβριο 2022 ήταν: 189,89€/MWh για λιγνιτικές μονάδες και 499€/MWh για μονάδες φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου και 704,22€/MWh για τις μονάδες αερίου ανοικτού κύκλου.
Δεν θα ήταν λογικό να αξιοποιήσουμε τους λιγνιτικούς σταθμούς στο μέγιστο βαθμό; Και όμως, αυτό δεν έγινε και κόστισε έξι δις στους Έλληνες καταναλωτές. Τεράστιο το ποσό, αλλά η ακριβής εκτίμηση προέρχεται από τον κύριο Πρωθυπουργό, όταν πλέον είχε ξεχαστεί η οικονομική θυσία των νοικοκυριών. Κατά τη συμμετοχή του στις 18 Ιανουαρίου 2024 Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός ο κύριος Μητσοτάκης εξομολογήθηκε; «όταν η Ελλάδα αποφάσισε πριν από τέσσερα χρόνια να απομακρυνθεί από τον άνθρακα, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε το φυσικό αέριο ως ένα καύσιμο μετάβασης. Δεν έχουμε πυρηνική ενέργεια. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, ήταν η μόνη προφανής επιλογή. Ξοδέψαμε 7 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022 για να εισάγουμε φυσικό αέριο και κανονικά το ποσό που απαιτείται είναι 1 δις».
Δεν ήταν βέβαια καθόλου προφανής επιλογή με τους λιγνιτικούς σταθμούς σε αδράνεια, όταν μάλιστα η Γερμανία είχε την ευελιξία να αυξήσει τη συμμετοχή του λιγνίτη στη κρίση. Το φυσικό αέριο ήταν απλά η ακριβότερη επιλογή για την Ελλάδα, από την οποία πολλοί βγήκαν κερδισμένοι, ακόμη και η βιομηχανία για ένα περίεργο, αλλά υπαρκτό λόγο. Τη περίοδο εκείνη η ελληνική βιομηχανία κέρδισε σε ανταγωνιστικότητα, γιατί το ρεύμα ήταν ακριβό και στην ΕΕ.
Η αδυναμία στο φυσικό αέριο
Η αδυναμία στο ακριβό φυσικό αέριο είναι συνειδητή επιλογή, όπως φάνηκε στη πρόσφατη συνέντευξη. «Θα χρειαστούμε ανεμογεννήτριες, θα χρειαστούμε φωτοβολταϊκά, θα χρειαστούμε για πολλά χρόνια ακόμα φυσικό αέριο ως το μεταβατικό καύσιμο και ενδεχομένως κάποια στιγμή θα χρειαστούμε και πυρηνική ενέργεια. Αυτό θα είναι το μείγμα παραγωγής ενέργειας». Τάδε έφη. Επιλογές με το προνόμιο του αναντίρρητα αλάνθαστου, τι στιγμή που ΗΠΑ, Γερμανία, Πολωνία, Ινδία και Κίνα και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες διατηρούν τον άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή μέχρι το 2038 στην Ευρώπη και αλλού μέχρι το 2060.
Μα δεν υπάρχει ούτε στοιχειώδης ενημέρωση; H τιμή για το αμερικανικό LNG από το οποίο θα εξαρτηθεί η Ευρώπη πάει για διπλασιασμό μέχρι το 2026.
Δεν αντιλαμβάνονται τουλάχιστον «ότι ο πόλεμος είναι εδώ» και ότι η αυτάρκεια που προσφέρει ο λιγνίτης είναι υπόθεση εθνικής ασφαλείας;
Ο κυβερνοπόλεμος και τα drones σε δράση. Μετά το blackout στην Ισπανία έσπευσαν να δηλώσουν ότι δεν υπήρξε κακόβουλη ενέργεια για να αποκλείσουν ένα δυνατό ενδεχόμενο.
Πόσο ασφαλής θα είναι αύριο οι θαλάσσιες μεταφορές LNG; Και τα ναύλα;
Κλείνω με ένα συνταρακτικό συμπέρασμα που δανείζομαι.
«Αυτό που βλέπουμε είναι ένα ηλιοβασίλεμα της Ευρώπης, η παρακμή μιας ένωσης που βασίζεται στις αρχές της ειρήνης και της διπλωματίας και δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στους καιρούς. Η σημερινή κρίση απαιτεί αποφασιστική δράση – όχι τη συνεργασία και τον σταδιακό προσανατολισμό που αποσκοπούν στην πρόληψη του πολέμου, αλλά την παραδοχή ότι ο πόλεμος είναι ήδη εδώ και ότι τώρα είναι ώρα για μάχη». Γράφουν σε άρθρο γνώμης (Europe’s Future Depends on Confrontation, Not Compromise, 08/03/2025) οι:
Garry Kasparov, a former world chess champion, chairman of the Renew Democracy Initiative.
Gabrielius Landsbergis, member of the European Council on Foreign Relations. He was Lithuania’s minister for foreign affairs from 2020 to 2024.
Opinion _ Europe’s Future Depends on Confrontation, Not Compromise – POLITICO.pdf
*Ο Ευστάθιος Χιώτης είναι Δρ. Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Πετρελαίων Imperial College, πρώην διευθυντής στη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων και στο Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους. Στο άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις για την ενεργειακή πολιτική σε διαχρονικό ορίζοντα.
