Του Ευστάθιου Χιώτη
Σύμφωνα με κριτική του Ινστιτούτου Ενεργειακής Οικονομίας της Ιαπωνίας, η διακυβέρνηση Trump στους πρώτους έξι μήνες της θητείας της, έχει αναπτύξει πολιτικές που θα επηρεάσουν σημαντικά την ενεργειακή κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και παγκοσμίως και θα συνεχίσουν να προκαλούν αναταραχή σε όλο τον κόσμο. Η πολιτική αυτή δίνει ύψιστη προτεραιότητα στην «ενεργειακή κυριαρχία» προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το τεράστιο ενεργειακό δυναμικό των Ηνωμένων Πολιτειών και, ως εκ τούτου, να προωθηθεί η οικονομική ευημερία και τα εθνικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Επιπλέον ο «Νόμος για Ένα Μεγάλο και Όμορφο Νομοσχέδιο» (One Big and Beautiful Bill Act, OBBBA) που υπεγράφη από τον Πρόεδρο Trump στις 4 Ιουλίου, αναιρεί τις φορολογικές ελαφρύνσεις για την προώθηση των επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και η παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Τομείς δηλαδή στους οποίους η Κίνα κυριαρχεί στη παγκόσμιο αγορά.
Στο ιδρυτικό διάταγμα του Εθνικού Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ στις 14 Φεβρουαρίου 2025 τονίζεται στην εισαγωγή ότι «η Αμερική είναι ευλογημένη με αφθονία φυσικών πόρων και είναι ηγέτης στις ενεργειακές τεχνολογίες και την καινοτομία που είναι κρίσιμες για την οικονομική ευημερία και την εθνική ασφάλεια του αμερικανικού λαού, καθώς και των εταίρων και συμμάχων μας. Πρέπει να επεκτείνουμε όλες τις μορφές αξιόπιστης και οικονομικά προσιτής παραγωγής ενέργειας για να μειώσουμε τον πληθωρισμό, να αναπτύξουμε την οικονομία μας, να δημιουργήσουμε καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, να αποκαταστήσουμε την αμερικανική ηγεσία στον τομέα της μεταποίησης, να ηγηθούμε παγκοσμίως στην τεχνητή νοημοσύνη και να αποκαταστήσουμε την ειρήνη μέσω της ισχύος, χρησιμοποιώντας τους εμπορικούς και διπλωματικούς μας μοχλούς για να τερματίσουμε τους πολέμους σε όλο τον κόσμο. Αξιοποιώντας τα καταπληκτικά εθνικά μας περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένου του αργού πετρελαίου, του φυσικού αερίου, των συμπυκνωμάτων (ελαφρών υγρών υδρογονανθράκων), του υγροποιημένου φυσικού αερίου, των προϊόντων διύλισης πετρελαίου, του ουρανίου, του άνθρακα, των βιοκαυσίμων, της γεωθερμικής θερμότητας, της κινητικής ενέργειας του ρέοντος ύδατος και των κρίσιμων ορυκτών, θα διατηρήσουμε και θα προστατεύσουμε τα πιο όμορφα μέρη μας, θα μειώσουμε την εξάρτησή μας από τις ξένες εισαγωγές και θα αναπτύξουμε την οικονομία μας — επιτρέποντας έτσι τη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους μας».
Παρέθεσα αυτό το εκτενές ίσως απόσπασμα, για να κρίνετε το ρεαλισμό της πολιτικής προσέγγισης, καθώς και τη σπουδαιότητα και τις προσδοκίες που αποδίδονται στις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων από τον Πρόεδρο Trump, σε συνδυασμό μάλιστα με την πρόσφατη επίσκεψη στην Ελλάδα του Υπουργού Εσωτερικών των ΗΠΑ και Προέδρου του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις εγκαταστάσεις LNG στη Ρεβυθούσα.
Η αντίδραση στα ενεργειακά μέτρα των ΗΠΑ από άλλες χώρες συνδυάστηκε με διορθωτικές αναθεωρήσεις που εκκρεμούσαν, με κοινό παρονομαστή στην Ευρώπη την αξιοποίηση εγχώριων πόρων, ορυκτών ή ΑΠΕ, και τη μείωση των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων, παράλληλα με την τεχνολογική έρευνα.
Η νέα ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας μετά από μελέτες μηνών ανακοίνωσε στις 15 Σεπτεμβρίου 2025 ουσιαστική αναθεώρηση στρεβλώσεων της ενεργειακής πολιτικής της προηγούμενης κυβέρνησης. Από τα μέτρα αυτά πολλά θα μπορούσε να διδαχθεί και η Ελληνική κυβέρνηση, την ύστατη έστω στιγμή πριν από την ολοκλήρωση της παρανοϊκής απολιγνιτοποίησης. Η Ινδία αντιμετώπισε την ενεργειακή μετάβαση ως θέμα εθνικής ασφαλείας. Οι χώρες της ΕΕ επιδίωξαν αύξηση απόδοσης της ηλεκτρικής ενέργειας και μείωση εισαγόμενου LNG, με μόνη και ακραία εξαίρεση την Ελλάδα που μεγιστοποίησε την εξάρτηση από το εισαγόμενο αέριο εις βάρος του λιγνίτη και μάλιστα χωρίς διαφοροποίηση προέλευσης.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης 2025 στο Στρασβούργο στις 10 Σεπτεμβρίου 2025 η Πρόεδρος της ΕΕ Ursula von der Leyen αναφέρθηκε σύντομα και σε ενεργειακά θέματα. Από την ομιλία της Προέδρου επισημαίνουμε τα εξής.
1. Όταν το κόστος της ενέργειας αυξάνεται, δεν είναι μόνο οι αριθμοί σε έναν λογαριασμό. Επηρεάζεται κάθε πτυχή της ζωής των ανθρώπων. Βρισκόμαστε τώρα στο δρόμο προς την ενεργειακή ανεξαρτησία. Ωστόσο, οι λογαριασμοί ενέργειας εξακολουθούν να αποτελούν πραγματική πηγή άγχους για εκατομμύρια Ευρωπαίους. Και το κόστος εξακολουθεί να είναι διαρθρωτικά υψηλό για τη βιομηχανία.
2. Πρέπει να παράγουμε περισσότερες εγχώριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – με την πυρηνική ενέργεια ως βασικό φορτίο.
3. Πρέπει επίσης να εκσυγχρονίσουμε και να επενδύσουμε επειγόντως στις υποδομές και τα δίκτυά μας και παρουσιάζω σήμερα μια νέα πρωτοβουλία με τίτλο «Ενεργειακές Λεωφόροι», ένα νέο πακέτο για το δίκτυο, για να ενισχύσουμε την υποδομή του δικτύου μας.
Σε σχέση με το ενεργειακό κόστος υπενθυμίζουμε ότι το 20% των Ελλήνων ευρίσκεται σε κατάσταση ενεργειακής φτώχιας. Είναι λογικό να το αντιμετωπίζει η Πρόεδρος ως πρωτεύον θέμα, αλλά δεν αρκεί αυτό για να ευαισθητοποιήσει την ενεργειακή πολιτική στην Ελλάδα. Με τόσες ανεξάρτητες Αρχές, οι μόνες φωνές διαμαρτυρίας ακούγονται για το κόστος έρχονται από τους βιομηχάνους. Στην Ελληνική Βουλή μεμονωμένες είναι οι ενοχλητικές παρεμβάσεις και το γενικότερο κλίμα θυμίζει παθητική αφωνία.
Γερμανία
Δεν είναι ίσως σύμπτωση ότι την επομένη της ρεαλιστικής ομιλίας της Προέδρου von der Leyen, ο Καγκελάριος της Γερμανίας Friedrich Merz έδωσε στις 11 Σεπτεμβρίου 2025, ένα περίγραμμα της ενεργειακής πολιτικής με σημαντικές διαφοροποιήσεις από την πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης. Τόνισε ότι για τη Γερμανία δεν αρκούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό. «Αν θέλουμε να παραμείνουμε ένα βιομηχανικό έθνος – και το λέω ρητά, πρέπει να παραμείνουμε ένα κατασκευαστικό έθνος – τότε πρέπει να έχουμε ασφαλή ενεργειακή τροφοδοσία. Και προς το παρόν, δεν μπορούμε να το εγγυηθούμε αυτό μόνο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Γερμανία, σχεδιάζει επίσης να εξασφαλίσει ευέλικτη και κλιμακούμενη εγχώρια παραγωγή που θα περιλαμβάνει σταθμούς παραγωγής ενέργειας με φυσικό αέριο και με ένα μείγμα που περιλαμβάνει όλους τους άλλους τύπους παραγωγής».
Εννοείται βέβαια ότι μέσα στους άλλους τύπους παραγωγής στη Γερμανία περιλαμβάνεται και ο λιγνίτης, για τον οποίο έχει νομοθετηθεί κλιμακωτή μείωση της παραγωγής μέχρι το 2038, όπως φαίνεται στην Εικόνα 1.
Εικόνα 1. Το πρόγραμμα σταδιακής απολιγνιτοποίησης στη Γερμανία με κλιμακούμενη μείωση μέχρι το 2038 ( Clean Energy Wire: Spelling out the coal exit – Germany’s phase-out plan, 2020)
Γιατί στην Ελλάδα πρέπει να κλείσουμε τον υπερσύγχρονο σταθμό Πτολεμαΐδα 5, Γερμανικής τεχνολογίας, που κόστισε ενάμιση δις και πρωτολειτούργησε μόλις το 2023; Η απολιγνιτοποίηση είναι καθαρά θέμα παρανοϊκής πολιτικής, μεθοδευμένο μέσω του ΕΣΕΚ. Ο Γερμανικός λιγνίτης δεν είναι καλλίτερος.
Στη Γερμανία ο άνθρακας συμμετέχει στο ενεργειακό μείγμα σε ποσοστό τουλάχιστον 20% μέχρι τώρα, εφαρμόζοντας όμως ταυτόχρονα τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ. Εμείς κλείνουμε τους λιγνιτικούς σταθμούς δέκα χρόνια νωρίτερα από τους Γερμανούς και εικοσιπέντε χρόνια πριν από τους Πολωνούς, απαξιώνουμε επενδύσεις πολλών δις ως παλιοσίδερα, στέλνουμε στην ανεργία χιλιάδες εργαζόμενους, εισάγουμε ακριβό LNG με πτητικές τιμές και επισφαλή αγορά και επιβαρύνουμε το ισοζύγιο πληρωμών με μερικά δις. Αυξάνουμε υπερβολικά την εξάρτηση από το LNG και μειώνουμε το ποσοστό αυτάρκειας, πολύτιμο σε περίοδο γεωπολιτικών αναταραχών, εις βάρος του κόστους και της εθνικής ασφάλειας.
Το γερμανικό κοινοβούλιο νομοθέτησε τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα τον Ιούλιο του 2020, 18 μήνες αφότου η αντιπροσωπευτική Επιτροπή Σταδιακής Κατάργησης του Άνθρακα συνέστησε στη χώρα να σταματήσει την παραγωγή ενέργειας από άνθρακα το αργότερο έως το 2038. Η απολιγνιτοποίηση έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στις περιοχές εξόρυξης και τους εργαζόμενους και προβλέφθηκε με αναλυτικό ετήσιο προγραμματισμό, μετά από εκτενή διαβούλευση. Στην Ελλάδα ήταν αρκετή η δήλωση-αφορισμός του αρμόδιου υπουργού: «ο λιγνίτης είναι βαρίδι».
Η Γερμανία πιθανότατα θα περιορίσει τις φιλοδοξίες της για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δήλωσε ο Καγκελάριος Merz. Επανέλαβε επίσης ότι η κυβέρνησή του έχει καταργήσει την προηγούμενη απαίτηση οι νέοι σταθμοί φυσικού αερίου να είναι έτοιμοι εξ αρχής, ώστε να λειτουργήσουν στο μέλλον με υδρογόνο. Οι σταθμοί φυσικού αερίου σχεδιάζονται πλέον ως εφεδρικό δυναμικό σε περιόδους χαμηλής παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας.
Πρόσθεσε επίσης ότι η προηγούμενη κυβέρνηση είχε επικεντρώσει στην ταχύτερη ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας και των ηλιακών φωτοβολταϊκών. Ωστόσο, η μεγαλύτερη αναλογία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει αυξήσει τις απαιτούμενες παρεμβάσεις στο δίκτυο, γεγονός που αυξάνει το κόστος του συστήματος το οποίο τελικά μετακυλίεται στους καταναλωτές.
Ανισορροπία που ισχύει τουλάχιστον εξ ίσου και για την Ελλάδα.
Ο Καγκελάριος Merz δήλωσε ότι η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα μπορούσε πιθανώς να προχωρήσει πιο αργά, ενώ η ασφάλεια της τροφοδοσίας θα έπρεπε να επιτευχθεί πιο γρήγορα και αξιόπιστα. Και επανέλαβε ότι «Αν θέλουμε να παραμείνουμε μια βιομηχανική χώρα, πρέπει να έχουμε ασφαλή ενεργειακή τροφοδοσία. Προς το παρόν, τουλάχιστον, δεν μπορούμε να το εγγυηθούμε αυτό μόνο με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».
Ωστόσο, ο Καγκελάριος Merz τόνισε ότι «Το βασικό δίκτυο υδρογόνου είναι ένα σημαντικό έργο για το μέλλον. Πρέπει τώρα ρεαλιστικά να συνεχίσουμε να προωθούμε την βελτίωση των υποδομών και στη συνέχεια να προχωρήσουμε στα έργα υδρογόνου, βήμα προς βήμα».
Στις 15 Σεπτεμβρίου η υπουργός οικονομίας και ενέργειας Katherina Reiche ανακοίνωσε αναλυτικά τα μέτρα της νέας ενεργειακής πολιτικής, με δεκάλογο προτεραιοτήτων, που κάνει νόημα στη κοινή λογική και «νοικοκυρεύει» τα πράγματα. Αξίζει να αναπτυχθεί σε επόμενο άρθρο.
Πρόσφατη ενίσχυση ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη λόγω καιρικών συνθηκών
Λόγω των καιρικών συνθηκών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση μειώθηκε η παραγωγή από αιολικά πάρκα και υδροηλεκτρικά φράγματα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025. Ως εκ τούτου αυξήθηκε η ηλεκτροπαραγωγή με ορυκτά καύσιμα κατά 13%, σε σύγκριση με το 2024. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι τα ορυκτά καύσιμα ενδέχεται να παραμείνουν εδραιωμένα στα παγκόσμια ενεργειακά συστήματα για τα επόμενα χρόνια σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών του Πρακτορείου Reuters.
Η Ελλάδα είναι μια ιδιότυπη εξαίρεση στην ΕΕ όσον αφορά το ενεργειακό μείγμα. Αποσύρει το λιγνίτη ολοσχερώς σε ένα χρόνο και δεν προβλέπει ούτε καν διατήρηση λιγνιτικών σταθμών σε εφεδρεία. Επίσης χρησιμοποιεί φυσικό αέριο σε υπερδιπλάσια αναλογία και επομένως είναι σε υψηλότερο βαθμό εκτεθειμένη στις διακυμάνσεις της αγοράς, τις ενεργειακές κρίσεις και τις γεωπολιτικές διαταραχές .
Περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής ενέργειας που χρησιμοποιείται στην ΕΕ προέρχεται από φυσικό αέριο. Η διατήρηση ασφαλούς εφοδιασμού είναι επομένως απαραίτητη για την εξασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Εντούτοις, διαταραχές στον εφοδιασμό με φυσικό αέριο μπορεί να προκύψουν από τεχνικές ή ανθρώπινες βλάβες, φυσικές καταστροφές, κυβερνοεπιθέσεις και άλλους αναδυόμενους κινδύνους ή γεωπολιτικές διαμάχες (European Commission, Security of gas supply).
Θέμα εθνικής ασφαλείας η ενεργειακή μετάβαση στην Ινδία
Σε πρόσφατο άρθρο του Πρακτορείου Reuters με τον τίτλο: «Η ενεργειακή μετάβαση είναι πλέον θέμα εθνικής ασφάλειας. Απλώς ρωτήστε την Ινδία» σημειώνεται ότι: Η δημόσια «μαστίγωση» της Ινδίας με κυρώσεις από τις ΗΠΑ για τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου αποτελεί μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι η ενεργειακή πολιτική είναι θέμα εθνικής ασφάλειας που αυξάνει την ελκυστικότητα των εγχώριων πηγών ενέργειας. Η Ινδία καλύπτει περίπου το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας με άνθρακα, εγχώριο κατά 90%, και το υπόλοιπο κυρίως με ΑΠΕ. Ως αποτέλεσμα, η ενεργειακή βιομηχανία προστατεύεται καλύτερα από κρίσεις εφοδιασμού και γεωπολιτικές εμπλοκές.
Μη κάνετε τον κόπο να ρωτήσετε για την Ελλάδα πως αντιμετωπίζει την εθνική ενεργειακή πολιτική. Ούτε καν με διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου. «Στον τερματικό σταθμό LNG στη Ρεβυθούσα είδαμε από πρώτο χέρι ότι 35 πλοία έχουν παραδώσει LNG φέτος. Τα 31 από αυτά προερχόμενα από τις ΗΠΑ» δήλωσε ικανοποιημένος ο υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ και πρόεδρος του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας. Επιβεβαίωση της άσκησης εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας με εργαλειοποίηση της ενέργειας
Η διατήρηση του άνθρακα στην Ιαπωνία
Η Ιαπωνία και η Γερμανία είναι δύο προηγμένες βιομηχανικές χώρες οι οποίες σχεδιάζουν τη διατήρηση του άνθρακα στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής για μια δεκαετία ακόμη. Παρόλα αυτά και οι δύο χώρες δεσμεύονται για το μηδενισμό των αερίων θερμοκηπίου μέχρι το 2045-2050. Άνθρακας στην ηλεκτροπαραγωγή και βιωσιμότητα είναι στόχοι συμβατοί για τη Γερμανία και την Ιαπωνία. Η Ιαπωνία μάλιστα προγραμματίζει ισχυρή συμμετοχή του λιγνίτη το 2030, με ποσοστό 19%, μειωμένο μετά από αναθεώρηση (Εικόνα 2), και κάνει έρευνες για την δέσμευση ή μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, και αν τα καταφέρει θα μπορεί να συνεχίσει να αξιοποιεί τα πλούσια αποθέματα άνθρακα της Αυστραλίας
Εικόνα 2. Το ενεργειακό μείγμα της Ιαπωνίας το 2019, αρχική πρόβλεψη για το 2030 δεξιά με 26% άνθρακα και αναθεώρηση με 19% άνθρακα. Σημειώνεται η σημαντική επαύξηση της πυρηνικής ενέργειας. Ενεργειακό μείγμα, εκ των κάτω προς τα άνω: πετρέλαιο, άνθρακας, LNG, πυρηνική ενέργεια, ΑΠΕ.
Μείωση φυσικού αερίου στην ΕΕ27
Στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για εθελοντική μείωση της χρήσης φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα τα κράτη μέλη ενθαρρύνθηκαν να μειώσουν την κατανάλωση φυσικού αερίου από τον Απρίλιο του 2024 έως τον Μάρτιο του 2025 κατά τουλάχιστον 15% σε σύγκριση με τη μέση ετήσια κατανάλωσή τους με περίοδο αναφοράς μεταξύ Απριλίου 2017 και Μαρτίου 2022. Ο στόχος ξεπεράστηκε, καθώς η ΕΕ μείωσε την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 15,6%. Ενώ τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ ξεπέρασαν τον στόχο 2024-25, ορισμένα δεν τον πέτυχαν. Η Ελλάδα και η Πολωνία μάλιστα αύξησαν την κατανάλωση. Ειδικότερα η Ελλάδα αύξησε την κατανάλωση κατά 18,9% (Εικόνα 3).
Εικόνα 3. Τα κράτη μέλη της ΕΕ περιόρισαν εθελοντικά τη κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 15,6% το διάστημα από τον Απριλίο 2024 μέχρι το Μάρτιο 2025 σε σχέση με την περίοδο από τον Απρίλιο 2017 μέχρι το Μάρτιο 2022. Η Ελλάδα αύξησε την κατανάλωση κατά 18,9% (Gas reduction in EU27).
Τρία χρόνια μετά την πρόταση, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο στόχος του σχεδίου για ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και ανταγωνιστικότητας της ΕΕ μπορεί να επιτευχθεί με τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου, την αναπλήρωση με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μέτρα ενεργειακής απόδοσης.
Οι κίνδυνοι πολλαπλών κρίσεων
Ένα θεμελιώδες βήμα για την κατανόηση και την ενίσχυση της μετάβασης σε ένα δίκαιο μέλλον με μηδενικές εκπομπές είναι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι παράλληλες κρίσεις επηρεάζουν την ενεργειακή μετάβαση και τους κλιματικούς στόχους, καθώς και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η γεωπολιτική ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι ένα τέτοιο σημαντικό παράδειγμα κρίσης. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών αντιμετώπισης κρίσεων έχει γίνει ολοένα και πιο σημαντικός, αλλά και πιο πολύπλοκος. Σχετική μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι βραχυπρόθεσμες επείγουσες πολιτικές – όπως η επέκταση LNG – που υπερβαίνουν τους κλιματικούς στόχους δεν μπορούν μακροπρόθεσμα να διατηρήσουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, να ενισχύσουν την ενεργειακή μετάβαση ή να μειώσουν τους κινδύνους μετάβασης.
Το συμπέρασμα αυτό αφορά απόλυτα την Ελλάδα για την υπερβολή τόσο στην απολιγνιτοποίηση όσο και την εξάρτηση από το LNG. Επίσης την Ελλάδα και τη Γερμανία για την ανάπτυξη ΑΠΕ χωρίς παράλληλη προσαρμογή των δικτύων.
Μεσοπρόθεσμη επάρκεια της αγοράς LNG στην Ευρώπη
Η κατάσταση στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου παραμένει τεταμένη. Λόγω του ενδεχόμενου ελλειμμάτων προσφοράς και υψηλότερων τιμών, το φυσικό αέριο στη Γερμανία έχει εν μέρει αντικατασταθεί από άνθρακα και πετρέλαιο. Με στόχο να διερευνηθεί εάν η διακοπή εισαγωγής φυσικού αερίου από τη Ρωσία ενέχει κίνδυνο έλλειψης φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή αγορά εξετάσθηκαν συνολικά 30 σενάρια. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη μεσοπρόθεσμη κατανάλωση φυσικού αερίου και υδρογόνου μέχρι το 2030. Σύμφωνα με την αξιολόγηση αυτή σε 28 από τα 30 σενάρια που εξετάστηκαν, θα προκύψει κενό εφοδιασμού τουλάχιστον για ένα έτος, έως το 2030.
Εντούτοις, η παραγωγική ικανότητα LNG στις ΗΠΑ προβλέπεται από το IEA (International Energy Agency) να διπλασιαστεί το 2026 σε 46,4bcm/y από 23,0 το 2025 και να φθάσει σε 150,9 bcm/y το 2030, αλλά με απρόβλεπτες τιμές για την Ευρώπη. Υπάρχουν ανησυχητικές εκτιμήσεις της Deutsche Bank ότι η παραγωγή της βαριάς βιομηχανίας στη Γερμανία βρίσκεται σε επίπεδο 20% χαμηλότερο από την κορύφωση παλαιότερων ετών και ότι σημαντικό μέρος της χαμένης παραγωγής είναι δομικό και μη αναστρέψιμο. Η εκτίμηση αυτή προκύπτει από πληροφορίες του Υπουργείου Ενέργειας ότι εγκαταλείπεται η εκτίμηση για άνοδο της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στις 750 TWh το 2030 και προεξοφλείται μειωμένη στις 520 TWh (Energypres, 23-9-2025).
Επίλογος
Ο εμπορικός πόλεμος της εποχής ξεκίνησε από την ενέργεια. Η ενέργεια είναι σήμερα το σημαντικότερο θέμα στη διεθνή πολιτική σκηνή σε περίοδο με εξασθενημένες τις δυτικές οικονομίες σε αντίθεση με τη Κίνα. Η συμφωνία των Παρισίων και η πολιτική ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπης με ασφυκτικά χρονικά περιθώρια, την οποία ακολούθησε και η Αμερική μέχρι πρόσφατα, ευνόησε μόνο την Κίνα, η οποία αναδείχθηκε σε βασικό προμηθευτή φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών. Επένδυσε τα κέρδη της στην τεχνολογία, τον στρατιωτικό εξοπλισμό και την οικονομία. Τα οφέλη που αποκόμισε η Ρωσία από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων τα εξανέμισε με τον βάρβαρο πόλεμο κατά της Ουκρανίας, στη σκιά του οποίου εμπνεύσθηκαν τοπικοί πολεμοχαρείς κατά αμάχων.
Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ, της υποτιθέμενης φθηνής ενέργειας, δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα και επιστρέφουμε σήμερα σε ό,τι ακριβώς θέλαμε να αποφύγουμε, στην εξίσωση της πυρηνικής ενέργειας με ΑΠΕ και στην διατήρηση των ορυκτών καυσίμων επί μακρόν, και μετά το 2050. Μια ιδέα για το ενεργειακό τοπίο το 2050 μπορούμε να έχουμε από εκτιμήσεις επενδυτών, της ExxonMobil, και των ανεξάρτητων οργανισμών IEA (International Energy Agency) και IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) του ΟΗΕ, όπως φαίνεται στην Εικόνα 4. Τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν η κύρια ενεργειακή πηγή και ακολουθούν οι ΑΠΕ σε ποσοστό που δεν θα υπερβαίνει το 30%.
Εικόνα 4. Εκτιμήσεις του ενεργειακού μείγματος το 2050 από ExxonMobil, IEA και IPCC.
Η Γερμανία, που οδήγησε την κούρσα της ενεργειακής μετάβασης στην Ευρώπη, πρώτη πήρε το πικρό μάθημα τώρα μόλις, όπως φαίνεται από την πρόσφατη αναθεώρηση της ενεργειακής πολιτικής. Χρειαζόμαστε ασφαλή ενεργειακή τροφοδοσία και, προς το παρόν, δεν μπορούμε να το εγγυηθούμε αυτό μόνο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ούτε είναι φθηνές οι ΑΠΕ όταν συνυπολογισθεί το κόστος των δικτύων, το οποίο επωμίσθηκαν οι καταναλωτές.
Πληρώναμε παλιά το ρεύμα στη πόρτα μας. Τώρα το πληρώνουμε στην έξοδο του ενεργειακού πάρκου, αλλά επιπλέον και στον ΑΔΜΜΗΕ και τον ΔΕΔΗΕ για να φθάσει το ρεύμα στη κατανάλωση. Όλοι γνωρίζουμε ότι το ρεύμα ακρίβυνε και αυτό μας στέρησε εισόδημα, δημιούργησε τη τάξη της ενεργειακής φτώχιας και οδήγησε μεγάλο τμήμα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας εκτός ανταγωνισμού.
Δεν θα επαναλάβω την γνωστή έκφραση του Κλίντον που την βρίσκω μάλιστα απρεπή, απόλυτα αμερικανική.
H ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ είναι το κλειδί αγαπητέ καταναλωτή!
Αυτό δεν υπολογίσανε σωστά. Δεν διαθέτουμε σήμερα ακόμη αποτελεσματική τεχνολογία ούτε για την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, ούτε για την φθηνή ηλεκτρολυτική παραγωγή υδρογόνου, ούτε για την αξιοποίηση της ανεξάντλητης γεωθερμικής ενέργειας, καναδυό χιλιόμετρα κάτω από τα πόδια μας. Είμαστε ακόμη στην αρχή. Βιαστήκανε δέκα με δεκαπέντε χρόνια. Και τότε τα δεδομένα της Εικόνας 4 θα αλλάξουν, θα είναι παρωχημένα. Στον εμπορικό πόλεμο που ζούμε τη λύση θα την δώσει η τεχνολογία, όπως σε κάποιο βαθμό συνέβαλε η τεχνολογία και στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με την ατομική βόμβα. Στην «ενωμένη» Ευρώπη, δυστυχώς, δεν κάνουμε ούτε το αυτονόητο, τη συνεργασία για κοινή βασική τεχνολογική έρευνα.
Όσο για την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας με τις ακραίες θέσεις άμεσης απολιγνιτοποίησης και δυσανάλογης εξάρτησης από το LNG, και μάλιστα κατ’ αποκλειστικότητα των ΗΠΑ, το ρίσκο είναι μεγάλο, τη στιγμή μάλιστα που η ενεργειακή πολιτική έχει αναδειχθεί διεθνώς σε θέμα εθνικής ασφάλειας. Σε συνδυασμό με την περίεργη υπόθεση του καλωδίου Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, βρίσκω αναλογίες με την Κυπριακή τραγωδία και ανησυχώ για ενδεχόμενη υπνοβασία, όντας βέβαιος ότι δεν χρειαζόμαστε το καλώδιο για ενεργειακούς λόγους.
Τέλος, για να μη παρεξηγηθώ, δυο λόγια για τους ειδικούς. Ασφαλώς υπάρχει θέμα κλιματικής θέρμανσης στο οποίο συμβάλλουν τα ορυκτά καύσιμα, αλλά έχουμε χρονικά περιθώρια να απαλλαγούμε από αυτά μέχρι το 2100. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι σύνθετο και έχει πολλά αίτια, φυσικά ή ανθρωπογενή, τα οποία αγνοούνται ή αποσιωπώνται. Στα φυσικά αίτια περιλαμβάνονται η μετάβαση από τη μικρή παγετώδη περίοδο στην εποχή μας από το 1900, η πύκνωση τις τελευταίες δεκαετίες των γιγαντιαίων σεισμών άνω των οκτώ βαθμών και οι κρατήρες μεθανίου στη πολική περιοχή της Ρωσίας. Κύριο ανθρωπογενές αίτιο που παραβλέπεται είναι η διαταραχή των τεράστιων αποθηκών διοξειδίου του άνθρακα στους ωκεανούς που διαταράξαμε με πυρηνικές δοκιμές στον Ειρηνικό ωκεανό, σημαντικότερο και από τα ορυκτά καύσιμα. Τα μέτρα που προτείνονται με τη συνθήκη των Παρισίων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι αλυσιτελή, περί σκιάς Αισώπειου όνου, και θα πρέπει να αναθεωρηθούν, σαφώς σε ευρύτερο χρονικό ορίζοντα με βαθύτερη κατανόηση των αιτίων.
Στο άρθρο εκφράζονται προσωπικές απόψεις του συγγραφέα. Ο Ευστάθιος Χιώτης είναι Δρ. Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Πετρελαίων Imperial College, πρώην διευθυντής στη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων και στο Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους.
https://independent.academia.edu/Chiotis
https://www.researchgate.net/profile/Eustathios_Chiotis
https://energypress.gr/search-content?keys=%CE%A7%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82
