Βρέθηκαν ρύποι PFAS στα φίλτρα αέρα σχολείων κοντά στον αποτεφρωτήρα απορριμμάτων Ivry Paris-XIII
Μια νέα πιλοτική έρευνα που παρουσιάστηκε στο Παρίσι από τις οργανώσεις Collectif 3R, Zero Waste France και Zero Waste Paris σε συνεργασία με το ολλανδικό ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο ToxicoWatch, φέρνει στο φως σήμερα ο «Χ». Στην μελέτη παρουσιάζονται ανησυχητικά δεδομένα για την παρουσία τοξικών ρύπων PFAS (υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες) σε φίλτρα αέρα σχολικών μονάδων που βρίσκονται σε ακτίνα 1.500 μέτρων από τον αποτεφρωτήρα απορριμμάτων του Παρισιού «Ivry Paris-XIII».
Η μελέτη, χρηματοδοτήθηκε από τη Zero Waste Europe και υλοποιήθηκε με την υποστήριξη των δημοτικών αρχών Ivry-sur-Seine και Charenton-le-Pont και βασίστηκε στη συλλογή φίλτρων αέρα από πέντε δημοτικά σχολεία. Τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων δημοσιεύουμε σήμερα και σημειώνουμε εδώ την καθοριστική υποστήριξη της αυτοδιοίκησης του εξωτερικού σε τέτοια εγχειρήματα. Σε αντίθεση με την αυτοδιοίκησης της χώρας μας που είτε δεν διαθέτει κονδύλια για να εκπονήσει τέτοιες έρευνες, είτε μένει θεατής σε ότι «πασάρουν».
Στις 11 Σεπτεμβρίου 2025 ο «Χ» συνομίλησε με τον Janek Vähk, Zero Pollution Policy Manager του οργανισμού Zero Waste Europe, ο οποίος έχει πολυετή εμπειρία στη χάραξη πολιτικών διαχείρισης αποβλήτων και πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Vähk είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους που εγκυμονεί η σχεδιαζόμενη κατασκευή έξι μονάδων καύσης απορριμμάτων για παραγωγή ενέργειας (Waste-to-Energy – WtE) στην Ελλάδα, με επίκεντρο τη μεγάλη μονάδα που σχεδιάζεται στην Κοζάνη.
Πριν τρεις μέρες στο Παρίσι, η Zero Waste Europe της Γαλλίας παρουσίασε μια άκρως ανησυχητική μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τον ίδιο τον οργανισμό και υλοποιήθηκε με την υποστήριξη των δημοτικών αρχών Ivry-sur-Seine και Charenton-le-Pont. Η μελέτη βασίστηκε στη συλλογή φίλτρων αέρα από πέντε δημοτικά σχολεία κατά την περίοδο Οκτωβρίου 2024 έως Φεβρουαρίου 2025. Τα φίλτρα αναλύθηκαν με βιοδοκιμές (DR CALUX, PAH CALUX και PFAS CALUX®), για τον εντοπισμό διοξινών, βαρέων μετάλλων, πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων (PAH) και ουσιών PFAS – γνωστών και ως «παντοτινά χημικά» λόγω της ανθεκτικότητάς τους στη διάσπαση.
Τα αποτελέσματα έδειξαν υψηλότερες συγκεντρώσεις PFAS, PAH και/ή διοξινών σε όλα τα χρησιμοποιημένα φίλτρα σε σχέση με το φίλτρο ελέγχου, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι ουσίες αυτές υπάρχουν στον εξωτερικό αέρα γύρω από τα σχολεία. Επειδή τα PFAS δεν προέρχονται από την κυκλοφορία οχημάτων, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η πηγή ρύπανσης σχετίζεται με τη λειτουργία του αποτεφρωτήρα απορριμμάτων. Για την επιβεβαίωση απαιτείται συνεχής μέτρηση των καυσαερίων της μονάδας με εξειδικευμένες τεχνικές ανάλυσης PFAS.
Η Amélie Boespflug, συμπρόεδρος του Collectif 3R, τόνισε ότι τα φίλτρα HEPA των σχολείων δεν είναι σχεδιασμένα να συγκρατούν σωματίδια μικρότερα των 0,3 μικρομέτρων, ενώ τα PFAS έχουν μέγεθος έως και 0,056 μικρομέτρων. «Ορισμένα φίλτρα δεν είχαν αλλάξει για τρία χρόνια, γεγονός που μπορεί να τα μετατρέπει από μέσο προστασίας σε πηγή ρύπανσης», υπογράμμισε.
Επιπλέον, δείγματα σκόνης από διαμέρισμα σε απόσταση 700 μ. από τον αποτεφρωτήρα εμφάνισαν συγκέντρωση διοξινών (PCDD/F/dl-PCB) 26,40 pg TEQ/g, υψηλότερη ακόμη και από την τέφρα αποτεφρωτήρα στην Ολλανδία (22,32 pg TEQ/g), καθώς και πολύ αυξημένα επίπεδα PFAS (40 μg PFOA eq./g).
Συνέχιση προηγούμενων ερευνών
Η έρευνα αποτελεί συνέχεια ενδιάμεσης μελέτης που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο 2025 και είχε εντοπίσει ρύπους σε βρύα, έδαφος και βλάστηση κοντά σε τρεις αποτεφρωτήρες στην Ευρώπη: στο Harlingen (Ολλανδία), στη Zubieta (Ισπανία) και στο Ivry-sur-Seine (Γαλλία).
Παράλληλα, έκθεση του Γαλλικού Εθνικού Ινστιτούτου Περιβάλλοντος και Βιομηχανικών Κινδύνων (Ineris) το 2025 επιβεβαίωσε ότι οι μονάδες καύσης απορριμμάτων εκλύουν PFAS στην ατμόσφαιρα και ότι οι ουσίες αυτές καταστρέφονται μόνο σε θερμοκρασίες άνω των 1.300°C, ενώ οι μονάδες λειτουργούν στους 850–1.000°C. Διάταγμα της 31ης Οκτωβρίου 2024 προβλέπει σταδιακή, μη συνεχόμενη παρακολούθηση ενός περιορισμένου αριθμού PFAS στις καμινάδες, χωρίς όμως έλεγχο της ατμοσφαιρικής κατακρήμνισης σε βρόχινο νερό ή βιοπαρακολούθησης σε βρύα και λειχήνες.
Αντιδράσεις και αιτήματα
Η Mathilde Rousseau, συμπρόεδρος του Collectif 3R, υπογράμμισε ότι δεν αρκεί η εγκατάσταση καλών συστημάτων εξαερισμού: «Τα παιδιά πρέπει να αναπνέουν καθαρό αέρα και στις αυλές και στις γειτονιές τους. Η ουσιαστική λύση είναι να αντιμετωπίσουμε τις πηγές ρύπανσης και να μειώσουμε δραστικά τον όγκο των απορριμμάτων».
Η Noémie Brouillard, υπεύθυνη έργου της Zero Waste France, δήλωσε ότι η καύση απορριμμάτων «δεν εξαφανίζει την ύλη αλλά διασπείρει τη ρύπανση», επισημαίνοντας τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και ζητώντας άμεση, συνεχόμενη παρακολούθηση όλων των PFAS στις εκπομπές. Κατήγγειλε, επίσης, ότι το γαλλικό πρόγραμμα ελέγχου αφορά μόλις 50 από τις 100 γνωστές ουσίες PFAS και θα εφαρμοστεί σταδιακά ως το 2028.
Οι οργανώσεις Collectif 3R, Zero Waste Paris και Zero Waste France καλούν σε αξιολόγηση της παρουσίας PFAS και σε οικιακή σκόνη κοντά σε αποτεφρωτήρες καθώς και σε καλύτερη ενημέρωση για τα είδη φίλτρων και τη συχνότητα αλλαγής τους. Ζητούν ακόμη πάγωμα όλων των νέων μονάδων καύσης απορριμμάτων, επικαλούμενες τις υγειονομικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Η νέα μελέτη προσθέτει κρίσιμα στοιχεία στη συζήτηση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της καύσης απορριμμάτων, αναδεικνύοντας την ανάγκη για διαφανή έλεγχο των εκπομπών και προστασία της δημόσιας υγείας. Μπορεί το νομοθετικό πλαίσιο στην χώρα μας να θέλει τις αυτοδιοικήσεις της χώρας μας απλά να…γνωμοδοτούν και να έχουν «παθητικό» ρόλο, όμως ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ευρώπη είναι πολύ πιο ουσιαστικός και φαίνεται πως διαθέτει εργαλεία που μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
