Οι αυτοψίες των αρχών για τα έργα στο προστατευόμενο τμήμα του βουνού μετά τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας
Του Γιώργου Λιάλιου – Αναδημοσίευση από την «Καθημερινή»
Στον αέρα βρίσκονται τα επιχειρήματα της Περιφέρειας Ηπείρου ότι ο δρόμος που άνοιξαν οι μπουλντόζες στον Γράμμο προϋπήρχε και ότι διανοίχθηκε κατόπιν αιτήματος του στρατού προς την Περιφέρεια. Οπως προκύπτει, ο ίδιος ο περιφερειάρχης ζητούσε από το 2023 τη συνδρομή του στρατού για τη διάνοιξη –και όχι τη συντήρηση– δρόμου, παρότι υποστηρίζει ότι προϋπήρχε από το 1948. Τη διάνοιξη δρόμου στη θέση μονοπατιού μέσα στην προστατευόμενη περιοχή διαπιστώνει στην αυτοψία που πραγματοποίησε και το κλιμάκιο του ΟΦΥΠΕΚΑ. Τέλος, οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος επισημαίνουν ότι δεν υπήρχε κανένα είδος περιβαλλοντικής αδειοδότησης ή απαλλαγής από αυτήν.
Η υπόθεση αφορά τη διάνοιξη ενός δρόμου έξι χιλιομέτρων (δεν έχει ολοκληρωθεί, απομένει το δυσκολότερο τμήμα) μέσα σε περιοχή Natura στην αλπική ζώνη του Γράμμου στις αρχές του φθινοπώρου. Μέρος του δρόμου διανοίχθηκε με απευθείας ανάθεση από την Περιφέρεια Ηπείρου και μέρος (από την πλευρά της Καστοριάς) με τη συνδρομή του στρατού. Η διάνοιξη, η οποία κατέστρεψε υφιστάμενο μονοπάτι, έγινε αντιληπτή στις αρχές Οκτωβρίου και διεκόπη έπειτα από διαμαρτυρίες τοπικών φορέων και καταγγελίες στις αρχές (βλ. «Κ» 9.10.24).
Η υπόθεση έφθασε στη Βουλή, με το υπουργείο Περιβάλλοντος να έχει διατάξει μεν όλους τους απαραίτητους ελέγχους, αλλά να τηρεί μια διακριτική στάση, καθώς εν τω μεταξύ διετάχθη εισαγγελική έρευνα (βλ. «Κ» 18.10.24). Πάντως, ο στρατός στήριξε τον περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, υποστηρίζοντας ότι ο δρόμος θα εξυπηρετούσε και ανάγκες του στρατού, έκανε ωστόσο σαφές ότι η υπόθεση κινήθηκε με πρωτοβουλία της Περιφέρειας, αντίθετα με ό,τι υποστήριξε ο κ. Καχριμάνης στο Περιφερειακό Συμβούλιο (βλ. «Κ» 22.10.24).
Νέα έγγραφα που βρίσκονται στη διάθεση της «Κ» επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό του στρατού. Οπως προκύπτει, ο κ. Καχριμάνης υπέβαλε έγγραφο αίτημα στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας (ΥΕΘΑ) στις 10 Αυγούστου 2023, ζητώντας τη «συνδρομή για τη διάνοιξη οδού μήκους 6 χλμ. και πλάτους 4 μέτρων, που αποτελούσε οδό διανοιχθείσα από το 1948 από τον Ελληνικό Στρατό». Στη συνέχεια, όμως, περιγράφοντας το έργο η Περιφέρεια μιλάει για «δρομολόγιο» και όχι δρόμο, «που διανοίχτηκε το 1948, έκτοτε έχει εγκαταλειφθεί και σήμερα χρησιμοποιείται ως ορεινό μονοπάτι που συνδέει το χωριό Πληκάτι με το χωριό Γράμμος». Επισημαίνει δε ότι σε δύο σημεία «θα απαιτηθεί η χρήση σφύρας, καθώς το έδαφος παρουσιάζεται βραχώδες», κάτι που βέβαια δεν θα συνέβαινε αν προϋπήρχε κανονικός δρόμος. Να σημειωθεί ότι η Περιφέρεια αρχικά ζητάει από τον στρατό να διανοίξει όλο τον δρόμο, από την Παναγία Γοργοεπήκοο στο χωριό Πληκάτι Κονίτσης έως τον Γράμμο (Γράμμουσα) Νεστορίου. Το ΓΕΕΘΑ απαντά στις 13 Δεκεμβρίου ότι απαιτείται να προηγηθεί η έρευνα του χώρου για μη διαρραγέντα βλήματα, καθώς ήταν πεδίο μαχών, κάνοντας μια εκτίμηση του κόστους και ζητώντας από την Περιφέρεια να αναλάβει τη φιλοξενία του προσωπικού στην περιοχή. Στις 15 Δεκεμβρίου ο περιφερειάρχης Ηπείρου απαντά θετικά. Ο έλεγχος ολοκληρώνεται στις 13 Ιουνίου 2024 – εν τω μεταξύ, όμως, έχει αποφασιστεί το μισό έργο να εκτελεστεί από την Περιφέρεια.
Οι έλεγχοι
Τη διάνοιξη δρόμου διαπιστώνει και το κλιμάκιο του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος (ΟΦΥΠΕΚΑ), από το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου. Οπως αποκάλυψε χθες ο Τύπος Ιωαννίνων, στις αυτοψίες που πραγματοποιήθηκαν στις 17 Οκτωβρίου από τις δύο πλευρές του δρόμου (από την πλευρά της Ηπείρου και από την πλευρά της Δυτικής Μακεδονίας) διαπιστώθηκε ότι έχει γίνει διάνοιξη νέου δρόμου επί μονοπατιού.
Αυτοψία πραγματοποίησαν και οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος στις 23 και 24 Οκτωβρίου. Στο έγγραφο της αυτοψίας τους (που βρίσκεται στη διάθεση της «Κ») αναφέρουν μεν ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που τους προσκομίστηκαν πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης σε υφιστάμενο δρόμο από την Περιφέρεια Ηπείρου.
Σημειώνουν ότι οι εργασίες του εργολάβου δεν περιορίστηκαν εντός του νομού Ιωαννίνων, αλλά συνεχίστηκαν βόρεια, εντός του νομού Καστοριάς, «πραγματοποιώντας διάνοιξη δρόμου μήκους 380 μέτρων εντός ζώνης προκάλυψης του στρατού, κατά δήλωση του υπευθύνου κατά τον έλεγχο». Παράλληλα αναφέρουν ότι οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν από την αντίθετη πλευρά από τον στρατό «έγιναν κατόπιν διαβεβαίωσης του στρατού για τη μη απαίτηση έκδοσης αδειών πριν από την έναρξη των εργασιών.
Σύμφωνα με τον υπεύθυνο, «οι εργασίες στον νομό Καστοριάς έγιναν σε ζώνη προκάλυψης του στρατού και για λόγους εθνικής ασφάλειας για τον έλεγχο των συνόρων». Σημειώνεται ότι για να ενωθούν τα δύο τμήματα του δρόμου απομένει «τμήμα 880 μέτρων δύσβατου πεζοπορικού μονοπατιού μεγάλων κλίσεων, που παραμένει στη φυσική του κατάσταση». Και οι επιθεωρητές καταλήγουν: «Για το σύνολο των εργασιών δεν προηγήθηκε καμία διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης ή απαλλαγής από την ανάγκη έκδοσής της ή έστω άλλης γραπτής ενημέρωσης ή έγκρισης των αρμοδίων αρχών». Να σημειωθεί ότι και ο ΟΦΥΠΕΚΑ και οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος έκαναν αυτοψία κατόπιν παραγγελίας της Εισαγγελίας Ιωαννίνων, που διερευνά την υπόθεση.
Ζώνες προκάλυψης
Τι είναι η ζώνη προκάλυψης του στρατού και τι ισχύει εκεί; Σύμφωνα με προεδρικό διάταγμα του 1983 (ΦΕΚ Α 160), το οποίο τροποποίησε έναν αναγκαστικό νόμο του 1936 (ΦΕΚ Α 546), οι περιοχές στις οποίες αναπτύσσονται δραστηριότητες ασφάλειας ονομάζονται ζώνες προκάλυψης. Οπως αναφέρουν στην «Κ» πηγές του ΥΕΘΑ, η περιοχή όπου κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο τμήμα του δρόμου στον Γράμμο ανήκει σε μια τέτοια ζώνη, εντός της οποίας αρμόδιο για να εγκρίνει οποιαδήποτε εργασία είναι το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Οι ίδιες πηγές σημειώνουν, ωστόσο, πως όταν ο στρατός συνδράμει κάποιον φορέα μετά από αίτημά του, τότε ο φορέας αυτός είναι υπεύθυνος για τις αδειοδοτήσεις. Αυτή η τοποθέτηση του στρατού, ωστόσο, παραγνωρίζει ότι υπάρχει πρόσφατη νομοθεσία για τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις η οποία περιλαμβάνει και τα έργα που γίνονται από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας σε προστατευόμενες περιοχές. Και για τα οποία το ΥΕΘΑ πρέπει να ζητάει από το υπουργείο Περιβάλλοντος εξαίρεση από την περιβαλλοντική αδειοδότηση, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων όπου αρκεί μια ενημέρωση.
Να σημειωθεί, πάντως, ότι ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης μιλώντας στο περιφερειακό συμβούλιο υποστήριξε ότι την κατασκευή του δρόμου είχε ζητήσει ο στρατός, αλλά και κτηνοτρόφοι της περιοχής.
