Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ διαδραματίζουν τον ρόλο τους για την υπεράσπιση των ευρωπαϊκών εκλογών, ενάντια στην παραπληροφόρηση και τη χειραγώγηση των πληροφοριών
Οι ευρωπαϊκές εκλογές αποτελούν ναυαρχίδα της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Όπως τεκμηριώνεται π.χ. από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων, παράγοντες παραπληροφόρησης εντός και εκτός της ΕΕ επιδιώκουν να υπονομεύσουν την ακεραιότητα της εκλογικής διαδικασίας και την εμπιστοσύνη στις δημοκρατικές διαδικασίες εν γένει, αλλά και να σπείρουν διχασμό και πόλωση στις κοινωνίες μας. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 81% των πολιτών της ΕΕ συμφωνεί ότι οι ειδήσεις ή οι πληροφορίες που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα ή είναι ψευδείς αποτελούν πρόβλημα για τη δημοκρατία.
Προσπάθειες παραπλάνησης των πολιτών
Τα θεσμικά όργανα, οι αρχές, οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών και οι ελεγκτές γεγονότων, όπως το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προτύπων Ελέγχου Γεγονότων και το EUvsDisinfo, έχουν εντοπίσει και αποκαλύψει πολυάριθμες προσπάθειες παραπλάνησης των ψηφοφόρων με παραποιημένες πληροφορίες τους τελευταίους μήνες.
Οι παράγοντες παραπληροφόρησης προώθησαν ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο ψηφοφορίας, αποθάρρυναν τους πολίτες να συμμετέχουν ή επιδίωξαν να σπείρουν διχόνοια και πόλωση πριν από τις εκλογές, εκμεταλλευόμενοι θέματα που βρίσκονται στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου ή διχαστικά ζητήματα. Μερικές φορές αυτές οι απόπειρες εξαπάτησης παίρνουν τη μορφή «πλημμύρας» του χώρου πληροφόρησης με πληθώρα ψευδών και παραπλανητικών πληροφοριών, με στόχο την καταστροφή της δημόσιας συζήτησης. Συχνά κορυφαίοι υποψήφιοι και πολιτικοί ηγέτες στοχοποιούνται από εκστρατείες χειραγώγησης πληροφοριών. Πολλές ευρωπαϊκές πολιτικές αποτελούν κοινό στόχο παραπληροφόρησης, όπως η στήριξη προς την Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η συμφωνία για το άσυλο και τη μετανάστευση.
Οι παράγοντες παραπληροφόρησης έχουν επίσης χρησιμοποιήσει δίκτυα ψεύτικων ή πλαστών λογαριασμών, καθώς και ψεύτικα μέσα ενημέρωσης, για να χειραγωγήσουν το περιβάλλον πληροφοριών. Στις πρόσφατες αποκαλύψεις της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και των εθνικών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ περιλαμβάνονται οι επιχειρήσεις False Facade, Portal Kombat και Doppelgänger.
Πρόσφατα η έκθεση της έρευνας Operation Overload από τη φινλανδική εταιρεία λογισμικού Check First τεκμηρίωσε τον τρόπο με τον οποίο ύποπτοι λογαριασμοί επικοινώνησαν με περισσότερους από 800 ελεγκτές γεγονότων και μέσα ενημέρωσης σε περισσότερες από 75 χώρες με στόχο να τους υπερφορτώσουν με ψευδείς πληροφορίες, να εξαντλήσουν τους πόρους τους και να προσπαθήσουν να τους πείσουν να διαδώσουν αυτές τις ψευδείς πληροφορίες μέσω των δημοσιεύσεών τους.
Θεσμικά όργανα της ΕΕ: αυξημένες προσπάθειες για την προστασία της ΕΕ από τη χειραγώγηση των πληροφοριών
Ενώπιον των απειλών τίθενται και οι συλλογικές αντιδράσεις της ΕΕ. Βάσει σαφούς εντολής από την πολιτική ηγεσία της Ένωσης, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ αντιμετωπίζουν εδώ και χρόνια τις προκλήσεις που προκαλούνται από τη χειραγώγηση των πληροφοριών και τις εξωτερικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης.
Οι προσπάθειες αυτές πραγματοποιούνται σε στενή συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των θεσμικών οργάνων και με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, όπως τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα μέσα ενημέρωσης και οι ελεγκτές γεγονότων και η κοινωνία των πολιτών, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών και τον συντονισμό των αντιδράσεων.
Βρισκόμενη στην παγκόσμια πρωτοπορία όσον αφορά την αντιμετώπιση απειλών που σχετίζονται με τη χειραγώγηση πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό, η ΕΕ συνεργάζεται στενά με τους ομοϊδεάτες εταίρους της μέσω φόρουμ όπως, μεταξύ άλλων, ο μηχανισμός ταχείας αντίδρασης της G7. Για την αύξηση της ανθεκτικότητας σε απόπειρες εξωτερικών παρεμβάσεων, η ΕΕ έχει αναπτύξει ειδική εργαλειοθήκη, συμπεριλαμβανομένου ενός συνόλου εργαλείων που περιλαμβάνουν από την επίγνωση της κατάστασης και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας έως τη νομοθεσία και τις διπλωματικές πιέσεις. Όλες αυτές οι προσπάθειες πραγματοποιούνται πάντα με πλήρη σεβασμό των ευρωπαϊκών θεμελιωδών αξιών, όπως η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία της γνώμης.
Η ολοκληρωμένη αντίδρασή μας στην παραπληροφόρηση επικεντρώνεται στα ακόλουθα δομικά στοιχεία:
- ανάπτυξη πολιτικών για την ενίσχυση των δημοκρατιών μας, καθιστώντας δυσκολότερη για τους φορείς παραπληροφόρησης την κατάχρηση των διαδικτυακών πλατφορμών, με ταυτόχρονη προστασία των δημοσιογράφων και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης
- αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την παραπληροφόρηση και την ετοιμότητα και την αντίδρασή μας
- οικοδόμηση ανθεκτικότητας της κοινωνίας έναντι της παραπληροφόρησης μέσω εκπαίδευσης για τη χρήση των μέσων ενημέρωσης και του ελέγχου γεγονότων
- συνεργασία με άλλα θεσμικά όργανα, εθνικές αρχές ή τρίτα μέρη.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ προωθούν διάφορες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών ευαισθητοποίησης και πρωτοβουλιών εκπαίδευσης χρήσης των μέσων ενημέρωσης, για την αύξηση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας έναντι της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
- τον επίσημο ιστότοπο για τις ευρωπαϊκές εκλογές με ενότητα σχετικά με τις «Ελεύθερες και δίκαιες εκλογές»
- μια σειρά βίντεο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (σε 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ) που ενημερώνουν το κοινό σχετικά με τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι φορείς παραπληροφόρησης για την εξαπάτηση των ανθρώπων
- φυλλάδιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με 10 συμβουλές σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης
- μια εργαλειοθήκη για τους εκπαιδευτικούς από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τον τρόπο εντοπισμού και καταπολέμησης της παραπληροφόρησης
- κοινή εκστρατεία της Επιτροπής και της ομάδας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων με βίντεο που προβάλλεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μεταδίδεται σε ολόκληρη την ΕΕ, με στόχο την ευαισθητοποίηση πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές
- ειδική σειρά άρθρων και πληροφοριών σχετικά με τη χειραγώγηση των πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό στην EUvsDisinfo της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ).
Νέα νομοθεσία της ΕΕ
Στο πλαίσιο της εντολής αυτής, εγκρίθηκε σημαντική νομοθεσία από τους συννομοθέτες, όπως η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη και η πράξη για τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης. Κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής περιόδου που φτάνει στο τέλος της, η Ειδική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις εξωτερικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, σε όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (και η διάδοχός της) έφερε επίσης στο προσκήνιο το ζήτημα των εξωτερικών παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, και συνέστησε σε ολόκληρη την κοινωνία να διαδραματίσει τον ρόλο της, μεταξύ άλλων μέσω μη νομοθετικών μέτρων, για την αντιμετώπισή τους.
Η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες απαιτεί από τις πλατφόρμες να αξιολογούν και να μετριάζουν τους κινδύνους που σχετίζονται με την προστασία των εκλογικών διαδικασιών, όπως η παραπληροφόρηση, μεταξύ άλλων μέσω περιεχομένου που παράγεται από τεχνητή νοημοσύνη. Η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες εφαρμόζεται ήδη πλήρως και επιβάλλεται από την Επιτροπή σε σχέση με τις λεγόμενες «πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες», δηλ. εκείνες που απευθύνονται σε τουλάχιστον 45 εκατομμύρια χρήστες στην ΕΕ ή στο 10% του πληθυσμού της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή έχει ήδη κινήσει διαδικασίες κατά των X και Meta (τόσο για το Instagram όσο και για το Facebook) σχετικά με πιθανές παραβιάσεις της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες που σχετίζονται με την ακεραιότητα των εκλογών. Όσον αφορά την πρόληψη, τον Μάρτιο του 2024 η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για τις εκλογές, υπενθυμίζοντας τα μέτρα που πρέπει να λάβουν οι πλατφόρμες για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση. Τον Απρίλιο του 2024, η Επιτροπή διοργάνωσε επίσης εθελοντική άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων με τις εν λόγω καθορισμένες πλατφόρμες, την κοινωνία των πολιτών και τις εθνικές αρχές. Η Επιτροπή βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τις πλατφόρμες για να διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή και συμμόρφωση με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες.
