Η νέα ανάλυση του Green Tank αποκαλύπτει τους λόγους πίσω από τις υψηλές τιμές και συγκρίνει την ελληνική αγορά με την Πορτογαλία
Η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθεί να βρίσκεται στις ακριβότερες της Ευρώπης, παρά την αύξηση της παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τη δημόσια συζήτηση για τη μετάβαση σε ένα πιο καθαρό και οικονομικά αποδοτικό ενεργειακό μοντέλο.
Σύμφωνα με τη νέα αναλυτική έκθεση του Green Tank, η οποία βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα του ENTSO-E και συνοδεύεται από ειδικά διαγράμματα και συγκριτικά στοιχεία, η εξήγηση για τις υψηλές τιμές είναι πιο σύνθετη από ό,τι συχνά παρουσιάζεται στον δημόσιο διάλογο. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα παραμένει βαθιά εξαρτημένη από το ορυκτό αέριο και δεν διαθέτει επαρκείς υποδομές αποθήκευσης ενέργειας, δύο κρίσιμους παράγοντες που οδηγούν σε υψηλές τιμές και μεγάλη αστάθεια στην αγορά.
Η ανάλυση με τίτλο «Πού οφείλονται οι υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας;» δείχνει ότι, ανεξάρτητα από το επίπεδο διείσδυσης των ΑΠΕ, ο τρόπος λειτουργίας της αγοράς και η τεχνολογία που καλύπτει τη ζήτηση τις κρίσιμες ώρες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την τελική τιμή στο χρηματιστήριο ενέργειας. Στην Ελλάδα, η τεχνολογία που συχνότερα καθορίζει την οριακή τιμή είναι οι μονάδες φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν υψηλό κόστος λειτουργίας και επηρεάζονται από τις διεθνείς διακυμάνσεις των τιμών του καυσίμου. Όπως σημειώνει το Green Tank, το αέριο εμφανίζει τη μεγαλύτερη θετική συσχέτιση με τις υψηλές τιμές, ενώ αντίθετα οι ΑΠΕ (αιολικά και φωτοβολταϊκά) συνδέονται με μείωση του κόστους.
Η σύγκριση με την Πορτογαλία, μια χώρα με παρόμοιο μέγεθος αγοράς αλλά με διαρκώς χαμηλότερες τιμές ρεύματος, είναι αποκαλυπτική. Η Πορτογαλία διατηρεί το μερίδιο του αερίου κάτω από το 25% και κατά μέσο όρο στο 14% την περίοδο Οκτωβρίου 2023 – Οκτωβρίου 2025, ενώ η Ελλάδα παραμένει σταθερά πάνω από το 32% και κατά μέσο όρο στο 43.9%, όπως φαίνεται στο αντίστοιχο infographic.
Αυτή η διαφορά στο ενεργειακό μίγμα σημαίνει ότι η Πορτογαλία επηρεάζεται λιγότερο από τις διεθνείς αυξομειώσεις των τιμών του αερίου και μπορεί να αξιοποιεί περισσότερο τις ΑΠΕ για να σταθεροποιήσει τις τιμές.
Το δεύτερο κρίσιμο στοιχείο είναι η αποθήκευση ενέργειας. Η Πορτογαλία έχει επενδύσει συστηματικά σε αντλησιοταμιευτικά έργα και διαθέτει πλέον 3.71 GW αποθηκευτικής ισχύος, έναντι μόλις 0.7 GW στην Ελλάδα.
Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποθηκεύει τη φθηνή ενέργεια των ΑΠΕ το μεσημέρι και να την αποδίδει στο σύστημα τις βραδινές ώρες αιχμής, περιορίζοντας την ανάγκη λειτουργίας μονάδων φυσικού αερίου. Η Ελλάδα, λόγω έλλειψης αποθήκευσης, υποχρεώνεται να αξιοποιήσει αέριο κατά τις ώρες υψηλής ζήτησης, γεγονός που ανεβάζει την οριακή τιμή και ενισχύει τις διακυμάνσεις.
Η διαφορά στο κόστος αντικατοπτρίζεται ξεκάθαρα στις μέσες μηνιαίες τιμές. Μετά το 2022, η Ελλάδα διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στα 152.7 €/MWh, έναντι 97.8 €/MWh της Πορτογαλίας.
Η ελληνική αγορά παρουσιάζει επίσης πολύ μεγαλύτερη αστάθεια: από -50 έως 942 €/MWh την περίοδο 2023–2025, ενώ στην Πορτογαλία η διακύμανση περιορίζεται μεταξύ -2.6 και 240 €/MWh. Σύμφωνα με την ανάλυση, οι μεγάλες αυτές διακυμάνσεις καθιστούν τη χονδρεμπορική αγορά λιγότερο προβλέψιμη και εντείνουν το κόστος για προμηθευτές και καταναλωτές.
Η μελέτη εντοπίζει και μια ακόμη διάσταση: παρότι οι ΑΠΕ αυξήθηκαν το 2025, η αύξηση ήταν μόλις 5.5% στους πρώτους δέκα μήνες του έτους, την ώρα που το αέριο αυξήθηκε κατά 12.6%.
Έτσι, αντί η ενίσχυση των ΑΠΕ να ρίξει τις τιμές, το σύστημα συνέχισε να εξαρτάται από την ακριβότερη πηγή, η οποία μάλιστα τροφοδότησε και εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας.
Το Green Tank επισημαίνει πως το παράδειγμα της Πορτογαλίας δείχνει ότι η πολιτική ενεργειακού σχεδιασμού έχει άμεση επίπτωση στις τιμές. Στο σχετικό διάγραμμα, αποτυπώνεται ότι η μικρότερη εξάρτηση από το αέριο και η ανάπτυξη αποθήκευσης οδηγούν πρακτικά σε χαμηλότερες τιμές σε όλη τη διάρκεια του 24ωρου, περιορίζοντας τις αιχμές και δημιουργώντας πιο σταθερή αγορά.
Αντίθετα, η προώθηση του αερίου στην Ελλάδα λειτουργεί αντιφατικά, καθώς εξουδετερώνει τα οφέλη των ΑΠΕ, μειώνοντας την ικανότητά τους να συμπιέζουν τις τιμές.
Στις δηλώσεις του, ο αναλυτής πολιτικής του Green Tank Νίκος Μάντζαρης υπογραμμίζει ότι «είναι απαραίτητο να επαναπροσδιοριστούν οι σημερινές ενεργειακές επιλογές της χώρας που ενισχύουν την εξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής από το ορυκτό αέριο». Τονίζει ότι ο συνδυασμός ΑΠΕ και αποθήκευσης πρέπει να αποτελέσει τον βασικό μοχλό για μια πραγματική και μακροπρόθεσμη μείωση των τιμών, όχι μόνο για λόγους περιβαλλοντικούς αλλά και για τη βιωσιμότητα της οικονομίας και την προστασία των καταναλωτών.
Η ανάλυση καταλήγει με ένα σαφές μήνυμα: η Ελλάδα διαθέτει τεράστιο δυναμικό σε ΑΠΕ, όμως χωρίς επαρκείς υποδομές αποθήκευσης και χωρίς μείωση της εξάρτησης από το ορυκτό αέριο, οι τιμές θα συνεχίσουν να παραμένουν υψηλές και ασταθείς. Το παράδειγμα της Πορτογαλίας δεν αποτελεί μια μακρινή θεωρητική σύγκριση, αλλά ένα άμεσα εφαρμόσιμο μοντέλο ενεργειακής πολιτικής, που μπορεί να προσφέρει σταθερότητα και χαμηλότερο κόστος στους καταναλωτές.
Η συζήτηση για τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος δεν αφορά μόνο το κόστος στους λογαριασμούς, αλλά και το στρατηγικό μέλλον της ενεργειακής μετάβασης της χώρας. Η ανάλυση του Green Tank παρέχει τα δεδομένα και τις κατευθύνσεις· αυτό που απομένει είναι οι πολιτικές αποφάσεις που θα μετατρέψουν την τεχνολογική και επιστημονική γνώση σε λύσεις για την κοινωνία.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
