Μια παρτάλου, μια τζιρτζέλου στου καδί μέσα κυλιέται
(Αίινιγμα)
(Ο ευρών αμειφθήσεται μι μια γιρή κούπα Κουζανίτκου αρμόζμου!)
Ο Νοέμβρης ήταν γνωστός από παλιά με το όνομα παχνιστής. Πάχνιζε τους κάμπους, τα χωράφια και φυσικά τα λάχανα, τα γκαρμπουλάχανα τα Βαντσιώτκα που χωρίς αυτά ούτι αρμιά ούτι γιαπράκια θα ‘χαμι.
Οι κοζανιώτσις νοικοκυρές από παλιότερες ακόμα εποχές, συνήθιζαν να βάζουν τα λάχανα σ’ν αρμιά ανήμερα της γιορτής του τ’ Αϊ Φίλιππα, τότις που ξεκινούσι κι η 40ήμερη νηστεία των Χριστουγέννων.
Οι λόγοι λίγο πολύ γνωστοί: Πώς να μαλακώσ’ν τα 40 τουμάρια απ’ του λάχανου, «το κριάρ’ μι τα σαράντα τουμάρια» όπως τόλεγαν οι παλιοί, αν δεν το βαζαν για 40 μέρες να κυλιέτι σαν παρτάλου, σαν τζιρτζέλου μέσα στου καδί; Και δεν ήταν μόνο τα 40ήμερα βουτήγματα κι πλιατσουρίσματα του μέσα στο καδί με τ’ αλατόνερο! Έπρεπε τα λάχανα νάχουν παχνιστεί στου χωράφ’ από τις πρώτες κιόλας πάχνες του Νοέμβρη, να είναι άσπρα κι Βαντσιώτ’κα και να είναι «κουτσάνια», νάχουν δηλαδή πέντε κουτσάνια γύρω από τουν τζούφο κι λεπτότιρα φύλλα κι όχι «τριμήνια», με τρία δηλαδή κουτσάνια σ’ κουρφή στου κριάρι, που έχουν πιο σκληρά φύλλα και γίνοντι γληγορότερα στου χωράφ’!
Πολλές οι απαιτήσεις τα παλιότερα χρόνια αλλά δε γίνουνταν κι αλλιώς, αν ήθελες να σι μαλακώσ’ν τα λάχανα με τ’ν ώρα τους μέχρι τα Χριστούγεννα, να βγαλ’ν πολλά λεπτά «τομάρια» για το κουκούλωμα των Χριστουγεννιάτικων γιαπρακίων, να μη χωνέψουν γρήγορα και συ λείψ’ν τις Απόκριες και κυρίως των Αγίων Θεοδώρων που τρώγονταν τα νηστίσιμα. Ούτε όμως και να στέκοντι σα ξυλάγγουρα μέσα στου τσκαλ’ με τουν κιμά χουνεμένο απ’ το πολύ βράσιμο μι τα φύλλα απ’ του λάχανου να είνι ντούρα ακόμα, κατάλληλα μόνο για τσιόμκις! Όπως την πάτσιν μια χρονιά η Τάσα δίπλα κι αναγκάσκιν να βράσει άλλα γιαπράκια μι δαν’κή αρμιά απ’ αλλού!
Αυτά κι άλλα πουλλά γίνουνταν παλιά τ’ Αϊ Φίλιππα τν μέρα. Για ταυτό για να μη σας κασμιρεψ’ καγκάνας τα Χριστουγεννιάτ’κα σας γιαπράκια κι για να φανταξ’ν σαν τα λάχανα στου τσάλ’ τουν κουσιό σήμιρα να τρεξτι να αγοράστι τα Βαντσιώτκα τα λάχανα, μι τα πέντε κουτσάνια μ’ν ώρα σας και να τα βάλτι στου καδί γιατί κιρός φέρν τα λάχανα κιρός κι τα τσουκνίδια!
Χρόνια Πολλά στ’ Φίλιπποι κι στις Φιλιππίνις κι καλόν αρμόν στα λάχανα μι ν’ αρμιά!
