Τείχος του Βερολίνου, 30 χρόνια μετά! «Ο χρόνος είναι ένα τραίνο που κάνει το μέλλον παρελθόν…» Tης Ξένης Δ. Μπαλωτή, Ιστορικού του Πανεπιστημίου της Σορβόννης

7 Min Read

1991, ο Μπόνο των U2 βγαίνει από τον Ζωολογικό Κήπο του Βερολίνου και περιμένοντας, μπροστά στο φανάρι, να ανάψει το πράσινο με το χαρακτηριστικό ανθρωπάκι που ακόμη φοράει το καπέλο του συντρόφου Χόνεκερ, σιγοψιθυρίζει το τραγούδι που έγραψε για την Επανενωμένη Γερμανία : «Time is a train makes the future the past. Leaves you standing in the station…» Με άλλα λόγια, επαναλαμβάνει την προειδοποίηση που ο Σοβιετικός ηγέτης Μ.Γκορμπατσόφ είχε παλαιότερα απευθύνει (Οκτ.1989) προς τον ομόλογο του της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΛΔΓ) Ε.Χόνεκερ, πως «η ζωή τιμωρεί τους οπισθοδρομικούς»!
Εν τω μεταξύ, είχε πέσει το Τείχος του Βερολίνου (9 Νοεμβ.1989), είχαν καταρρεύσει όλα τα κομμουνιστικά καθεστώτα (Δεκ.1989), είχε διαλυθεί η Σοβιετική Ένωση (Δεκ.1991) και ο Ψυχρός Πόλεμος αποτελούσε πλέον ένα κεφάλαιο της ιστορίας.
Όλα τα παραπάνω, ενώ απαίτησαν χρόνια για να δημιουργηθούν, κατέρρευσαν ως τραπουλόχαρτα σε ελάχιστους μήνες. Ο «Ψυχρός Πόλεμος» στις σχέσεις Ανατολής-Δύσης που επήλθε από την επομένη κιόλας της ναζιστικής ήττας (1945), έληξε με μία χειραψία ανάμεσα σε δύο χαρισματικούς ηγέτες: τον Αμερικανό Τζ.Μπους και τον Σοβιετικό Μ.Γκορμπατσόφ (Μάλτα,Δεκ.1989).
Το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» με τις κομμουνιστικές χώρες που υπόσχονταν στους πολίτες τους τον παράδεισο επί της γης αφού πρώτα «προσαρμόζονταν σ’έναν τρόπο ζωής που αμφισβητούσε όλα όσα πίστευαν και αφαιρούσε όλα όσα είχαν αποκτήσει» (A.Applebaum), εμφάνισε την μοιραία του ρωγμή την ημέρα που ένα πικνίκ ανάμεσα σε νέους της Ουγγαρίας και της Αυστρίας (Αυγ.1989), προσέφερε την ευκαιρία σε 600 Ανατολικογερμανούς που συμμετείχαν σ’αυτό, να αποδράσουν προς τη Βιέννη!


Όμως, το Ανατολικογερμανικό καθεστώς δεν κλονίστηκε και ο Ε.Χόνεκερ διατυμπάνισε αλαζονικά πως «το Τείχος θα συνεχίσει να υπάρχει και σε 100 χρόνια» (Οκτ.1989). Δεν ήξερε πως η μυστική Αστυνομία του (STASI) μπορούσε να καταγράφει μόνο τις κινήσεις από τις «ζωές των άλλων», και όχι τον μύχιο πόθο τους της ελευθερίας. Τον έμαθε και εκείνος από την τηλεόραση!
Ιδού τι συνέβη. Από τα μέσα Οκτωβρίου 1989, κάθε Δευτέρα απόγευμα, κάτοικοι της Λειψίας μετά την εργασία τους έκαναν καθιστική διαμαρτυρία στο κέντρο της πόλης, για τους περιορισμούς που είχε επιβάλει το Ανατολικογερμανικό καθεστώς στη ζωή τους. Από εβδομάδα σε εβδομάδα οι συμμετέχοντες αυξάνονταν, η διαμαρτυρία επεκτάθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο και η λαϊκή πίεση υποχρέωσε την Κυβέρνηση να λάβει μία απόφαση την οποία ανέθεσε στον «κυβερνητικό της εκπρόσωπο» Günter Schabowski να ανακοινώσει.
Ήταν προς το τέλος του απογεύματος της 9ης Νοεμβρίου 1989 όταν ο G.Schabowski εμφανίστηκε στην αίθουσα τύπου που αυτή τη φορά ήταν πρωτόγνωρα γεμάτη, αν και οι ξένοι ανταποκριτές βρίσκονταν εκεί περισσότερο από καθήκον προς τα μέσα ενημέρωσης που εκπροσωπούσαν παρά από πραγματικό ενδιαφέρον. Ο ιταλός ανταποκριτής Riccardo Ehrman έφτασε τελευταίος και καθυστερημένος. Όμως, όταν άκουσε τον G.Schabowski να ανακοινώνει πως «επιτρέπονται <στους Ανατολικογερμανούς> τα ιδιωτικά ταξίδια χωρίς να αναφέρουν αιτιολογία…», έθεσε την ερώτηση που «έριξε» το Τείχος: «και από πότε ισχύει η απόφαση;»
Ο G.Schabowski άρχισε να ψαχουλεύει τα χαρτιά του, διαπίστωσε πως το Κόμμα δεν είχε προβλέψει αυτή την ερώτηση, σήκωσε το κεφάλι του και αυτοσχεδίασε την απάντηση: «ab sofort!», δηλ. «Από τώρα!»
Ήταν λίγο μετά τις επτά η ώρα. Ο Γάλλος ανταποκριτής M.Meyer ενημερώνει το Παρίσι πως «το Τείχος τελείωσε!» «Είσαι τρελός, του απαντούν. Δεν μπορούμε να μεταδώσουμε τέτοια είδηση πριν την επιβεβαιώσουμε.» Η RAI έδειξε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον ανταποκριτή της. Την χαρακτήρισε «έκτακτη» και την μετέδωσε. Αμέσως, την πληροφορήθηκε ο Δυτικογερμανός Καγκελάριος Χ.Κολ που βρισκόταν σε επίσημη επίσκεψη στη Βαρσοβία. Η ώρα ήταν ήδη οκτώ. Το γερμανικό κανάλι ARD αναμεταδίδει τα λεγόμενα του G.Schabowski. Χωρίς χρονοτριβή, κόσμος συγκεντρώνεται μπροστά στο Τείχος, με άδεια χέρια, χωρίς προμήθειες οποιασδήποτε φύσεως. Το παν είναι να περάσουν από την άλλη μεριά του Τείχους. Οι αστυφύλακες δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν. Μπροστά στην κοσμοσυρροή, η από πολλών χρόνων πάγια εντολή «κτυπάτε στο ψαχνό!», είναι ανεφάρμοστη. Η ώρα έχει φτάσει 22.30 Ο κόσμος συνεχώς πληθαίνει. Μόλις το ARD επαναλαμβάνει το «ab sofort!», οι Αστυφύλακες παίρνουν την μεγάλη απόφαση. Ανοίγουν όλα τα περάσματα του Τείχους αφού πρώτα απενεργοποιούν τα συστήματα ασφαλείας του.
Ανάμεσα στον Αύγουστο του 1961 που υψώθηκε το Τείχος του Βερολίνου, προκειμένου να σταματήσει την αυξανόμενη εσωτερική μετανάστευση από την Ανατολική προς τη Δυτική Γερμανία και την 9η Νοεμβρίου 1989, 251 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να το περάσουν. Άλλοι σκοτώθηκαν από τα ηλεκτροφόρα σύρματα που ακούμπησαν και άλλοι από τους πυροβολισμούς των συνοριοφυλάκων.
Στις 02.00 τα μεσάνυκτα της 10ης Νοεμβρίου 1989, το Τείχος του Βερολίνου, συνολικής έκτασης 43,1 χλμ., άρχισε να γκρεμίζεται. Ένα χρόνο αργότερα, η Γερμανία γιόρτασε την Πτώση του Επανενωμένη.
Μαζί με τους Ανατολικογερμανούς απελευθερώθηκε και η ιστορία του κόσμου. Έκτοτε, άρχισε να γράφεται το νέο της κεφάλαιο, ως συνέπεια της Πτώσης του Τείχους: το τέλος του Ψυχρού Πολέμου επέτρεψε στη Ρωσία να προσεγγίσει την Κίνα και να συμβάλλει στην εμφάνιση των αναδυόμενων οικονομιών (Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης), στις ΗΠΑ να επιβάλλει τον οικονομικό φιλελευθερισμό και την παγκοσμιοποίηση μέσω της υπεροχής της στην ιντερνετική τεχνολογία και στην Ευρώπη να παγιώσει την θέση της ως κοιτίδα του πολιτικού φιλελευθερισμού, ηπείρου της ειρήνης και μέσω της Ε.Ε. προτύπου περιφερειακής συνεργασίας των λαών. Από την άλλη, η Πτώση του Τείχους απελευθέρωσε τον λαϊκισμό, τους εθνικούς εγωισμούς και την ιδεολογική μονοκρατορία, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για να ξαναεμφανιστεί, όπως έλεγε η Χάνα Άρεντ, «η πρωτόγνωρη κατάσταση που θα κάνει να ξεπροβάλλει η Ιστορία» και τότε «leaves you standing in the station».

Μοιραστείτε την είδηση