Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη νέα νομοθεσία για την παρακολούθηση της ποιότητας του εδάφους, με στόχο τη διασφάλιση υγιών και ανθεκτικών εδαφών σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2050. Πρόκειται για ένα βήμα-κλειδί στην υλοποίηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής «Μηδενική ρύπανση», που συνδέεται άμεσα με την προστασία της βιοποικιλότητας, την αγροτική ανάπτυξη και την επισιτιστική ασφάλεια.
Με τη νέα οδηγία, τα κράτη μέλη θα υποχρεωθούν να παρακολουθούν και να αξιολογούν συστηματικά την υγεία του εδάφους σε ολόκληρη την επικράτειά τους, χρησιμοποιώντας κοινούς δείκτες και μεθοδολογία της ΕΕ. Οι δείκτες αυτοί θα λαμβάνουν υπόψη τις φυσικές, χημικές και βιολογικές παραμέτρους του εδάφους, προσαρμοσμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα στηρίξει τα κράτη μέλη με τεχνική και οικονομική βοήθεια, επεκτείνοντας το υφιστάμενο πρόγραμμα LUCAS Soils, που συλλέγει δείγματα και δεδομένα για την κατάσταση των ευρωπαϊκών εδαφών. Ταυτόχρονα, οι χώρες θα μπορούν να βασίζονται σε εθνικά προγράμματα παρακολούθησης ή σε ισοδύναμες μεθοδολογίες, ώστε να αποφευχθεί πρόσθετη γραφειοκρατία.
Η οδηγία προβλέπει καμία νέα υποχρέωση για αγρότες ή δασοκόμους. Αντιθέτως, δίνει έμφαση στη στήριξη όσων εκμεταλλεύονται τη γη, μέσω συμβουλευτικών υπηρεσιών, κατάρτισης, δράσεων ευαισθητοποίησης και χρηματοδοτικών κινήτρων.
Οι χώρες της ΕΕ θα κληθούν να αναπτύξουν εργαλεία για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του εδάφους, δηλαδή της ικανότητάς του να παραμένει παραγωγικό και να διατηρεί τις οικολογικές του λειτουργίες ακόμη και υπό πίεση από την κλιματική αλλαγή ή την εντατική καλλιέργεια. Θα αξιολογούν επίσης τακτικά το οικονομικό κόστος των πρακτικών βελτίωσης της γονιμότητας και της υγείας του εδάφους για τους παραγωγούς.
Μέσα σε δέκα χρόνια από την έναρξη ισχύος του νόμου, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να καταρτίσει δημόσιο κατάλογο δυνητικά μολυσμένων εδαφών, προκειμένου να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
Παράλληλα, θα δημιουργηθεί κατάλογος επιτήρησης αναδυόμενων ρύπων, που θα περιλαμβάνει ουσίες όπως οι PFAS — τα λεγόμενα «παντοτινά χημικά» — και συγκεκριμένα φυτοφάρμακα, των οποίων οι επιπτώσεις στη γονιμότητα και τη βιοποικιλότητα είναι σημαντικές αλλά ακόμα υπό διερεύνηση.
«Χωρίς υγιή εδάφη, δεν υπάρχει μέλλον»
«Χωρίς υγιή εδάφη δεν υπάρχει μέλλον και χωρίς επίγνωση της κατάστασής τους δεν μπορούμε να τα προστατεύσουμε», δήλωσε ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Martin Hojsík (Renew Europe, Σλοβακία). «Είμαι πολύ ευτυχής που όλα τα κράτη μέλη θα γνωρίζουν επιτέλους καλύτερα την κατάσταση των εδαφών τους και οι γεωργοί θα βοηθηθούν να τα προστατεύσουν και να τα βελτιώσουν», συμπλήρωσε.
Η ψήφιση της οδηγίας αναμένεται να βελτιώσει την περιβαλλοντική λογοδοσία σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και τη συνοχή των πολιτικών που σχετίζονται με τη γη, τη γεωργία και τη βιοποικιλότητα.
Επόμενα βήματα και σημασία για την Ελλάδα
Η οδηγία θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τα κράτη μέλη θα έχουν τρία έτη για να προσαρμόσουν τη νομοθεσία τους.
Για την Ελλάδα και ειδικότερα για περιοχές με έντονη αγροτική δραστηριότητα ή βιομηχανική πίεση, όπως η Δυτική Μακεδονία, η εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου παρακολούθησης του εδάφους αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Η υποβάθμιση εδαφών από την εξορυκτική δραστηριότητα, τη ρύπανση ή την ερημοποίηση μπορεί να αντιμετωπιστεί πλέον με συντονισμένα εργαλεία, χρηματοδότηση και τεχνική υποστήριξη της ΕΕ.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 60–70% των εδαφών της ΕΕ βρίσκεται σήμερα σε μη υγιή κατάσταση, γεγονός που κοστίζει τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ ετησίως. Η νέα νομοθεσία στοχεύει να μειώσει αυτό το κόστος και να ενισχύσει την ικανότητα των εδαφών να λειτουργούν ως «δεξαμενές άνθρακα», συμβάλλοντας έτσι στον ευρωπαϊκό στόχο της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την υγεία του εδάφους αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς μια Ευρώπη που προστατεύει όχι μόνο τους πολίτες της, αλλά και το ίδιο της το έδαφος, τη βάση κάθε βιώσιμου οικοσυστήματος και παραγωγής τροφής.
Σωκράτης Μουτίδης – www.xronos-kozanis.gr
