Με αφορμή την παγκόσμια ήμερα μουσείων, που τιμάται στις 18 Μαΐου κάθε χρόνο, θέλω, έστω και με καθυστέρηση και παρά τις όποιες μικρές μου κατά καιρούς αναφορές, να πω δημόσια και να καταγραφεί πόσο σημαντική και καθοριστική ήταν η συμβολή του πρώην Νομάρχη Κοζάνης κ. Πασχάλη Μητλιάγκα την περίοδο της νομαρχιακής του θητείας 1995-2002 στην ολοκλήρωση του του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής.
Την άποψη αυτή, ωστόσο ως γενική , την είχα πάντα τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια με βάση όσα άκουγα σε συζητήσεις από την κ. Καραμήτρου Γεωργία και τους άμεσους συνεργάτες της , είτε πριν την Δημαρχική μου θητεία είτε και κατά τη διάρκεια αυτής (2007-2010) ή με βάση όσα διάβαζα σε συνεντεύξεις της ίδιας στα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Το πρώτο, δύσκολο λόγω του σεισμού, εξάμηνο του 1995 ήμουν δημοτικός σύμβουλος, οπότε είχα και από τότε μια επαφή και γνώση για το έργο του.
Ωστόσο δεν είχα συγκεντρωμένο το αποδεικτικό υλικό αυτής της συνεισφοράς.
Στην ημερίδα που έγινε στην Αιανή στις 30 Μαρτίου 2018 με θέμα «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής αφηγείται την ιστορία του. Με την δυναμική του παρελθόντος στοχεύοντας στο μέλλον», στην οποία συμμετείχα μεταξύ άλλων ως εισηγητής, αναφερόμενος στα πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση αλλά και στην κατασκευή στη συνέχεια του Μουσείου, είπα και το εξής:
«Και τέλος του κ. Πασχάλη Μητλιάγκα , που ως Νομάρχης από το 1995 και μετά επιχορήγησε την κατασκευή του με εκατοντάδες εκατομμύρια δραχμές . Σ΄ όλους αυτούς οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ, τιμή και αναγνώριση.»
Ο ίδιος ήταν παρών στην ημερίδα , συγκινήθηκε με όσα άκουσε και μας ευχαρίστησε για την αναγνώριση αυτή , αλλά ήταν λακωνικός δεν είπε με πολλές λεπτομέρειες τι ακριβώς έκανε , ποσά που διατέθηκαν , προγράμματα και λοιπά. Είπε μονάχα πως «ανταποκρίθηκα ως πρόσωπο και ως Ν.Α., της οποίας είχα την ευθύνη από το 1995-2002, σε ότι μου ζητήθηκε για την ολοκλήρωση και τη στήριξη του μουσείου της Αιανής.» Θεώρησε, ίσως, ότι αυτό είναι έργο των άλλων, εφόσον το αντιλαμβάνονται ως τέτοια υποχρέωση.
Την υποχρέωση αυτή, που τη θεωρώ και δική μου, έρχομαι κατά το μέρος που με αφορά έστω και με καθυστέρηση ετών, να εκπληρώσω κάπως με το κείμενο μου αυτό.
Κανονικά έπρεπε κάτι να έκανα νωρίτερα αλλά….
Ζήτησα από την κυρία Καραμήτρου Γεωργία σχετικές πληροφορίες που μου τις έδωσε και με παρέπεμψε και σε σχετική συνέντευξη της ίδιας τον Ιούλιο του 2007 στο περιοδικό ΜΟΧΛΟΣ, που εκδίδονταν τότε στην Κοζάνη. Ακόμα μου έδωσε και ορισμένα στοιχεία από το δικό της υπό έκδοση πόνημα για την Αιανή.
Αυτό που προκύπτει από την έρευνα μου και τα στοιχεία που συγκέντρωσα είτε από τις ως άνω πηγές είτε από άλλα πρόσωπα που υπηρέτησαν στο Μουσείο είναι ότι η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου , τα στέγαστρα-σκέπαστρα, με τα οποία προστατεύτηκαν τα μνημεία , το έργο Κλιματισμός – Θέρμανση -Αερισμός του Εκθεσιακού Χώρου, είναι από χρήματα που δόθηκαν από τη Νομαρχία Κοζάνης. Τα έργα αυτά ανήκαν στο Υπουργείο Πολιτισμού, οπότε η κάθε βοήθεια που προήλθε και σήμανε τη λειτουργία της Εφορείας και του Μουσείου οφειλόταν στις επιλογές-προτεραιότητες του εδώ Νομάρχη και προπαντός του Πασχάλη Μητλιάγκα και του Νομαρχιακού Συμβουλίου.
Ειδικά στο θέμα της έγκρισης της μελέτης της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, για την οποία το Κ.Α.Σ ήταν διστακτικό λόγω του ποσού της χρηματοδότησης και την καθυστερούσε , η παρέμβαση-επίσκεψη του κ. Μητλιάγκα στο γραφείο του Υπουργού Πολιτισμού κ. Βενιζέλου ήταν καθοριστική, καθώς τον διαβεβαίωσε ότι η Νομαρχία Κοζάνης θα χρηματοδοτήσει το έργο και έτσι η μελέτη εγκρίθηκε από το Κ.Α.Σ. ως δια «μαγείας», όπως είπε ο κ. Μητλιάγκας στην ημερίδα.
Στα πλαίσια λοιπόν της διαμόρφωσης του χώρου έγιναν τότε η περίφραξη, ο τεράστιος αγωγός αντιπλημμυρικής προστασίας και ασφαλτοστρώθηκε ο δρόμος πρόσβασης από τον δρόμο Αιανής- Καισαρειάς μέχρι το Μουσείο.
Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης (2002-2004) από την εργολήπτρια εταιρία, το έργο συνεχίστηκε σταδιακά με αυτεπιστασία και χρηματοδότηση από τη Νομαρχία Κοζάνης και την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Ακόμα ολοκληρώθηκαν οι χώροι στάθμευσης των αυτοκινήτων (λεωφορείων και μικρότερων), η διαμόρφωση του δρόμου πρόσβασης προς στην Έκθεση . Μεγάλη υπήρξε η στήριξη επί Νομαρχίας του Πασχάλη Μητλιάγκα και στην έκδοση φυλλαδίων και βιβλίων για το αρχαιολογικό έργο και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, η οποία είχε αρχίσει ήδη από τη δεκαετία του 1980 και συνεχίστηκε από τις μετέπειτα Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις.
Όλα αυτά σήμαιναν εκατομμύρια δραχμές και χιλιάδες ευρώ αργότερα και ο Πασχάλης Μητλιάγκας και τα Νομαρχιακά Συμβούλια της θητείας του τα διέθεσαν με προθυμία, εν γνώσει ότι επιτελούν εθνικό , πατριωτικό έργο.
Για να σχηματίσει ο αναγνώστης του κειμένου αυτού μια πληρέστερη γνώμη για το τι γινόταν τότε στο νομό μας και τι ρόλο έπαιξε η Νομαρχία Κοζάνης και ο Πασχάλης Μητλιάγκας, είτε πριν γίνει Νομάρχης ως στέλεχος του προγραμματισμού, είτε όταν έγινε , παραθέτω την απάντηση που έδωσε η κ. Καραμήτρου στη συνέντευξη στο περιοδικό ΜΟΧΛΟΣ (7ος-2007) και στην ερώτηση «αν από την αρχή πείστηκαν οι Υπηρεσιακοί και Πολιτικοί Προϊστάμενοί σας να χρηματοδοτήσουν την ανασκαφή» :
«Με τα σημερινά δεδομένα ήταν πολύ μικρές οι ανασκαφές στη δεκαετία του ’80, αφού είχαν διάρκεια ένα ή ενάμισι μήνα και προσωπικό δέκα εργατών, οπότε τα κονδύλια ήταν πενιχρά και τα διέθετε η Εφορεία Αρχαιοτήτων από τις πιστώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού. Στη συνέχεια απευθυνθήκαμε στις τοπικές αρχές και κυρίως στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Ο πρώτος Νομάρχης Κοζάνης που στήριξε το αρχαιολογικό έργο ήταν ο αείμνηστος Γιώργος Κεραμάρης, ο οποίος έλεγε με χιούμορ ότι γνώριζε το μεράκι και την αυταπάρνηση των αρχαιολόγων επειδή είχε γνωρίσει και είχε φίλους κάποιους «φευγάτους» αρχαιολόγους. Στον Προγραμματισμό της Νομαρχίας απασχολούνταν νέοι άνθρωποι-οραματιστές, ο Πασχάλης Μητλιάγκας, ο Γιάννης Βλατής, ο Κώστας Χαραλαμπίδης, οι οποίοι υποστήριξαν με θέρμη και ευαισθησία σπάνια το έργο μας. Επί Νομαρχίας Πασχάλη Μητλιάγκα τα κονδύλια πολλαπλασιάστηκαν και ζήσαμε τη μοναδικότητα πανελληνίως μιας τεράστιας στήριξης του αρχαιολογικού έργου, που όπως ξέρετε, το όφελος που προκύπτει είναι και οικονομικό, άμεσα με απασχόληση ατόμων, και εθνικό από την άποψη της προσωπικής του καθενός και εθνικής αυτογνωσίας. Τα χρήματα προέρχονταν κυρίως από τον Τοπικό Πόρο Ανάπτυξης της ΔΕΗ, για τα οποία έγινε πολύς λόγος έγινε και πολλή ήταν η παραπληροφόρηση, ήταν του ύψους των 300 εκατομμυρίων δραχμών συνολικά και η σημασία τους ανυπολόγιστη, γιατί καθόρισε το αρχαιολογικό μέλλον της περιοχής.
Ας αναφερθούμε σε παραδείγματα. Συνέβαλαν αποφασιστικά την αποκάλυψη του αρχαιολογικού χώρου της Απιδέας, για τον οποίο το 1992 είχε δοθεί από το ΥΜΑΘ το ποσό των 5.000.000 δρχ. και από τη Νομαρχία εργαστήκαμε το 1994 με 25.000.000 δρχ. της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Η Εγνατία Οδός Α.Ε. χρηματοδότησε την ανασκαφή στην Ξηρολίμνη, ως όφειλε, πάνω στον άξονα. Δίπλα για τις ανάγκες του βοηθητικού δρόμου έπρεπε να ανασκαφεί χώρος Ιερού του Απόλλωνα Μεσορίσκου, σύμφωνα με τις επιγραφές που βρέθηκαν και σημαίνουν το θεό εν μέσω των ορέων, δηλαδή του Βούρινου και του Άσκιου. Ξαφνικά η Εγνατία Οδός, προφανώς για λόγους οικονομίας, μας γνωστοποίησε ότι δεν καλύπτει την ανασκαφή και δεν κατασκευάζει παράδρομο (ακόμα γκρινιάζουν οι κάτοικοι), οπότε αν η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση δεν ανταποκρινόταν με 30.000.000 δραχμές θα σταματούσε η ανασκαφή, από την οποία αναφέρω ότι περισυλλέξαμε πάνω από τις τρεις χιλιάδες αρχαία νομίσματα από πολλές περιοχές του αρχαίου κόσμου, βλέπετε στο ιερό λειτουργούσε και τράπεζα. Το ίδιο συνέβη και με την ανασκαφή του μακεδονικού τάφου των Πύργων Εορδαίας, από τους πρωιμότερους στο σύνολο των 140, που κινδύνευε από τους αρχαιοκάπηλους στην άκρη του δρόμου και βέβαια με τα χρήματα αυτά ολοκληρώσαμε την έκθεση στις δύο πρώτες αίθουσες του Μουσείου Αιανής το 2002. Γι’ αυτό τονίζω πάντα ότι ήταν αποφασιστικής σημασίας η χρηματοδότηση των ανασκαφών από τη Ν.Α. Κοζάνης, η οποία δεν είχε και καμιά υποχρέωση στο κάτω-κάτω και αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για τα άτομα που ανέπτυσσαν τέτοιες πρωτοβουλίες και ήταν στις επιλογές τους η στήριξη του πολιτισμού γενικότερα.»
Είναι προφανές το συμπέρασμα ότι ο κ. Πασχάλης Μητλιάγκας τότε έκανε στο ακέραιο το χρέος του απέναντι στην Αιανή, στο νομό , στην ιστορία , απέναντι στην Πατρίδα. Και όχι μόνο στο θέμα του Αρχαιολογικού Μουσείου . Και στο θέμα του Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα στο Μπούρινο και είμαι σίγουρος και αλλού. Εμείς οι Αιανιώτες όμως, όταν μας χρειάστηκε δεν κάναμε το χρέος μας. Οι παλιότεροι ξέρουν. Ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Κάτι όμως του χρωστάμε. Μια αναγνώριση για το έργο που έκανε στην περιοχή μας.
Το λόγο έχει η Δημοτική Κοινότητα και οι φορείς της Αιανής.
Κοζάνη 19 Μαΐου 2020.
Τζέλλος Γιώργος
