Τον 11ο αιώνα, η Εκκλησία όρισε την 30η Ιανουαρίου για τον κοινό εορτασμό τριών μεγάλων αγίων, που έλαμψαν κατά τον βίο τους με την ευρύτητα των γνώσεων, με την ανάλωση για τον συνάνθρωπό τους, με την ακτημοσύνη τους και με την άκρα συνέπεια μεταξύ λόγων και έργων ακολουθώντας το παράδειγμα του σωτήρος Χριστού. Το 1842 το Πανεπιστήμιο Αθηνών καθιέρωσε για την ελεύθερη Ελλάδα την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Παιδεία και στα Γράμματα. Ήταν ελάχιστο χρέος έναντι της Εκκλησίας, που κατά τη μακρόχρονη δουλεία, διατήρησε, μέσω στοιχειώδους εκπαίδευσης, τη γραπτή ελληνική γλώσσα, αλλά, κυρίως, αποσόβησε τον ολικό εξισλαμισμό και τον αφανισμό του Γένους! Ήταν ελάχιστο χρέος και έναντι του πρώτου κυβερνήτη, που δολοφονήσαμε, κατά προτροπή των ξένων. Αυτού φίλος, ο Ιωάννης Δομπόλης, μετά τον θάνατο του Καποδίστρια, χρηματοδότησε την ανέγερση του πρώτου Πανεπιστημίου της χώρας, που φέρει ως σήμερα το όνομα Καποδιστριακό. Ο φωτισμένος κυβερνήτης αναλώθηκε για την παιδεία του Γένους και στο σύντομο χρονικό διάστημα διακυβέρνησης πραγματοποίησε σπουδαιότατο έργο. Όραμά του ήταν τα ελληνόπουλα να εγκολπωθούν παιδεία θεμελιωμένη στην παράδοσή μας την ελληνορθόδοξη.
Με τη δολοφονία του κυβερνήτη άνοιξε διάπλατα η θύρα για την είσοδο της δυτικότροπης εκπαίδευσης στη χώρα μας. Σταδιακά υποχώρησε η πνευματική καλλιέργεια και δόθηκε έμφαση στην απόκτηση γνώσεων από μέρους των μαθητών. Βέβαια ως σύνθημα ρίχτηκε «επάνοδος στο πνεύμα των αρχαίων προγόνων μας». Εμμέσως πλην σαφώς κυβερνώντες, παιδαγωγοί και διανοούμενοι, υπό την επήρεια των αντιλήψεων, που είχαν επικρατήσει στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης κατά την νεωτερικότητα, ήθελαν να περιορίσουν, κατά το δυνατόν, την επιρροή της Εκκλησίας στην εκπαίδευση. Αλλά υποτελείς όντες στους ξένους, που διαφέντευαν και εξακολουθούν να διαφεντεύουν τον τόπο μας, με στρεβλό τρόπο, όπως και οι πάτρωνές τους, ερμήνευσαν το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Θεμέλιο της παιδείας των αρχαίων προγόνων μας ήταν η διάπλαση πολιτών «καλών καγαθών» με σεβασμό προς τους θείους και ανθρώπινους νόμους, με αποφυγή της ύβρεως (αλαζονείας), η οποία επιφέρει την οργή των θεών, αν και εκείνοι είχαν πλασθεί κατ’ εικόνα και ομοίωση των ανθρώπων και διακρίνονταν για όλα τα πάθη και για όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες.
Η νέα πίστη είχε ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο του αρχαίου ιδεαλισμού προβάλλοντας ως αιώνιο απόλυτο πρότυπο ιστορικό πρόσωπο, τον Ιησού Χριστό, και σχετικά πρότυπα, λόγω ανθρωπίνων αδυναμιών, τους αγίους. Οι Τρεις Ιεράρχες, όπως ήδη έγραψα ξεπέρασαν κατά πολύ αυτό που επιδίωκε να προσφέρει ο παιδαγωγός της αρχαιότητας στους μαθητές του, έχοντας οι ίδιοι παιδαγωγούς εμφορούμενους από το αρχαίο πνεύμα. Αυτό βέβαια το κατάφεραν όχι χάρι στην επιμέλειά τους και μόνο, ποτέ αυτή δεν αρκεί, αλλά χάρη στην πίστη από την οποία εμφορούνταν οι οικογένειές τους. Η αρετή, όταν διδάσκεται, παραμένει κενό γράμμα, όταν ο δάσκαλος δεν εμφορείται από το πνεύμα της διδασκαλίας του. Οι Τρεις Ιεράρχες βίωσαν το πλήθος των αρετών, που κοσμούσαν συγγενικά τους πρόσωπα και άλλα εκκλησιαστικά και στην προσπάθειά τους, με επίπονη άσκηση, ξεπέρασαν κατά πολύ τα πνευματικά επιτεύγματα εκείνων. Έλαμψαν ως φωστήρες στο στερέωμα και λάμπουν ακόμη για όσους έχουν τη διάθεση να αντικρύσουν το φως που εκπέμπουν και δεν κρύβονται σε σκοτεινές σπηλιές.
Με την πάροδο του χρόνου η παιδεία στη χώρα μας έδωσε τη σκυτάλη σε γνωσικεντρική εκπαίδευση, καθώς η γνώση κατέχει περίοπτη θέση στο στερέωμα των δυτικών αξιών. Βέβαια απαραίτητη είναι η διευκρίνιση. Εννοείται, κατά τη νεωτερικότητα, ως γνώση αποκλειστικά η φυσική. Η γνώση του θελήματος του Θεού έχει εκπέσει σε πλήρη ανυποληψία, καθώς η αλματώδης ανάπτυξη των επιστημών κατέστησε τον άνθρωπο υπερφίαλο και με την ψευδαίσθηση ότι έγινε θεός, ρυθμιστής πλέον της τύχης του, υποκαθιστώντας τους θεούς ή τον θεό της προεπιστημονικής εποχής. Και εμμένει ακόμη και σήμερα στην καύχηση ότι ερμήνευσε τα πάντα και ότι ελέγχει πλήρως τα πάντα οδηγώντας τον πλανήτη στον πρόοδο και στην ευημερία!
Στο πνεύμα αυτό, το δαιμονικό, θέλοντας να είναι θεμελιωμένη η εκπαίδευση, καθώς περί παιδείας δεν είναι ορθό να γίνεται πλέον λόγος, αυτή κατρακύλισε από γνωσικεντρική σε άκρως χρησιμοθηρική. Η φυσική γνώση είναι δύναμη, δύναμη ανέλιξης, επικράτησης, κατακυρίευσης. Ο δυτικός άνθρωπος, ο άκρως αλαζόνας και κτητικός εξαπλώθηκε στο όνομα συνθημάτων , που ποτέ δεν αγωνίστηκε να κάνει πράξη. Ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα και άλλα κούφια συνθήματα παραμύθιασαν τους προνομιούχους λαούς, ώστε να μην βλέπουν ούτε να ακούν τα βογγητά των καταφρονεμένων συνανθρώπων, που στέναζαν και στενάζουν υπό την βία, την άγρια εκμετάλλευση και τη φρίκη των πολέμων, που προκαλούσαν και προκαλούν για ωμά συμφέροντα οι ισχυροί του κόσμου. Αυτοί θέλουν να λαούς να σιωπούν και να αποδέχονται ότι όλα βαίνουν καλώς, καθώς οι ασκούντες την εξουσία και γνωρίζουν να τη διαχειριστούν για το καλό των λαών και αγρυπνούν για την πρόοδο των κοινωνιών! Έχοντας στη διάθεσή τους όλα τα μέσα της σύγχρονης προπαγάνδας, την οποία τροφοδοτεί η τεχνολογία με τα εκπληκτικά επιτεύγματά της, εντείνουν την απαίτηση οι λαοί να σιωπούν και να μη φέρουν αντίρρηση στις αποφάσεις τους!
Πώς υπό τις διαμορφωθείσες συνθήκες να γίνουν δεκτοί στα σχολεία οι Τρεις Ιεράρχες; Αυτοί είχαν σε βάθος γνώσεις, του Θεού και της φύσης. Το σύστημα εξουσίας ελάχιστους χρειάζεται με γνώσεις αποκλειστικά της φύσης και αδίστακτους, ώστε να αντιστρατεύονται το θέλημα του Θεού. Οι λοιποί του είναι αχρείαστοι και εξέρχονται στην κοινωνία με ολοένα ανεπαρκέστερες γνώσεις. Οι Τρείς Ιεράρχες αντιστάθηκαν σθεναρά και αποφασιστικά στην κοσμική εξουσία, υπερασπιζόμενοι το δίκαιο, ώστε να υποστούν συνέπειες. Οι Τρεις Ιεράρχες δεν αύξησαν το μερίδιο της πατρικής τους περιουσίας, αλλά το μοίρασαν στους φτωχούς και έμειναν ακτήμονες. Οι Τρεις Ιεράρχες ανάλωσαν τον βίο τους στην υπεράσπιση των αδικουμένων και στην περίθαλψη των αναγκεμένων. Έχουν αυτά κάποια σχέση με τον άγριο καπιταλισμό, που ως καταθλιπτικότατο κοινωνικό σύστημα βαραίνει δισεκατομμύρια συνανθρώπων μας;
Τί τη χρειαζόμαστε την παιδεία; Η καλλιέργειά της εγκυμονεί κινδύνους για το σύστημα εξουσίας. Μια φτηνή δημόσια εκπαίδευση για παροχή λίγων γνώσεων αρκεί. Για ήθος και φρόνημα ούτε να γίνεται λόγος. Οι κοινωνικές μεταβολές (ανατροπές) επιβάλλουν άλλες προτεραιότητες. Πρέπει να προπαγανδίζονται τα δικαιώματα, άσχετα αν αυτά είναι για τους ελάχιστους προνομιούχους, να τονίζεται η ανάγκη αποϊεροποίησης των πάντων, στο όνομα της ελευθερίας, άσχετα αν στόχος είναι η υποδούλωση στα πάθη, να επιβάλλεται ως φυσιολογική κάθε παθολογική κοινωνική κατάσταση. Τέλος να φιμώνεται κάθε φωνή που τολμά να εκφράσει επιφυλάξεις και φόβους για την πορεία της κοινωνίας. Και το κακό θριαμβεύει και οι κοινωνίες τείνουν στην κατάρρευση, ενώ οι ασκούντες την εξουσία καυχώνται και καθησυχάζουν (αποκοιμίζουν) τους λαούς. Βέβαια το κακό θριαμβεύει, επειδή το καλό υποχώρησε ατάκτως. Λείπουν στην εποχή μας τα φωτεινά παραδείγματα, που με σθένος και αψηφώντας τις συνέπειες θα όρθωναν το ανάστημα τους ενάντια στις μισάνθρωπες αποφάσεις της κοσμικής εξουσίας, που ελέγχει τον πλανήτη με επιχώριους διαχειριστές τις εκλεγμένες από τους λαούς κυβερνήσεις.
Οι κοινωνικές αναστατώσεις, που οδήγησαν σε ανατροπές, δεν άλλαξαν την κατάσταση. Όλες απέτυχαν. Η ειρήνη έχει ως αναγκαία προϋπόθεση τη δικαιοσύνη. Και η δικαιοσύνη δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς υπέρβαση του εγώ, κατά μίμηση του Χριστού και των αγίων της Εκκλησίας. Στο βαθμό που θριαμβεύουν τα πάθη της απληστίας, της φιλοδοξίας και της φιληδονίας, ο κόσμος, τόσο των εχόντων όσο και των αποκλήρων θα δοκιμάζεται. Ο πρώτος από το υπαρξιακό κενό, ο δεύτερος από την άκρα ανέχεια.
Καιρός είναι να πάψουμε να υποκρινόμαστε ότι τιμούμε τους Τρεις Ιεράρχες ως προστάτες της παιδείας. Την παιδεία την εκθεμελιώσαμε και δρέπουμε τους πικρούς καρπούς των υποκαταστάτων της.
“Μακρυγιάννης”
