Έως 1,6 δις EUR την περίοδο 2027-2032 προβλέπεται να αυξηθούν οι δαπάνες των ευάλωτων νοικοκυριών λόγω της εφαρμογής του νέου Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ2) για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές. Η νέα μελέτη από το Green Tank και τη Facets προτείνει συνδυασμό άμεσων και μακροπρόθεσμων μέτρων, κόστους έως 15,5 δις EUR, με αξιοποίηση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα (ΚΤΚ) και άλλων διαθέσιμων πόρων, για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών συμβάλλοντας παράλληλα στην επίτευξη των κλιματικών στόχων.
Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών 2 (ΣΕΔΕ2) πρόκειται να εισάγει την τιμολόγηση άνθρακα στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών από το 2027. Η εφαρμογή του αναμένεται να προκαλέσει αυξήσεις στο κόστος ενέργειας και μεταφορών στα νοικοκυριά που εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα, με μεγαλύτερες επιπτώσεις στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Η τρέχουσα συγκυρία είναι κρίσιμη καθώς τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 σχεδιάζουν τα εθνικά Κοινωνικά Σχέδια για το Κλίμα για την περίοδο 2026-2032, τα οποία θα περιγράφουν τον τρόπο αντιμετώπισης αυτής της πρόκλησης αξιοποιώντας διαθέσιμους πόρους και ενισχύοντας παράλληλα την πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα.
Η μελέτη του Green Tank και της Facets με τίτλο «Προτάσεις πολιτικών και μέτρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 στην Ελλάδα» στοχεύει να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση, εκτιμώντας τις κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις από την εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 στα Ελληνικά νοικοκυριά και προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα για την άμβλυνσή τους. Τα κυριότερα ευρήματα συνοψίζονται ως εξής:
- Τα Ελληνικά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα, ήδη πριν την έναρξη του νέου συστήματος τιμολόγησης άνθρακα, καθώς το 26,5% του πληθυσμού βρέθηκε να είναι ενεργειακά ευάλωτο και το 13,9% μεταφορικά ευάλωτο.
- Το νέο σύστημα εκτιμάται ότι θα αυξήσει τις δαπάνες των ευάλωτων νοικοκυριών μεταξύ 833 εκατ. EUR και 1,6 δις EUR την περίοδο 2027-2032, διευρύνοντας περαιτέρω τον αριθμό τους, κατά περίπου 0,9%-1,5% στην περίπτωση της ενεργειακής ευαλωτότητας και κατά 1,1%-2,1% στην περίπτωση της μεταφορικής ευαλωτότητας.
- Για την άμεση ανακούφιση των ευάλωτων, προτείνεται η καταβολή άμεσης εισοδηματικής στήριξης, συνολικού ύψους 742 εκατ.EUR έως 1,42 δις EUR (15,5%–29,7% του ΚΤΚ κάτω του ορίου του 37,5%, που θέτει ο σχετικός Κανονισμός).
- Για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της ενεργειακής ευαλωτότητας, μέτρα όπως η κοινωνική κατοικία, οι ήπιες ή ριζικές ανακαινίσεις, οι αντλίες θερμότητας και τα φωτοβολταϊκά (ατομικά ή μέσω ενεργειακών κοινοτήτων) σε συγκεκριμένους υποπληθυσμούς αναμένεται να ωφελήσουν 276–348 χιλιάδες νοικοκυριά, με εκτιμώμενο συνολικό κόστος 6,8–8,4 δις EUR για την περίοδο 2027-2032.
- Αντίστοιχα, στον τομέα των οδικών μεταφορών, η επιδότηση χρονομίσθωσης ηλεκτρικών οχημάτων στην περιφέρεια και οι εκπτώσεις σε ΜΜΜ στις μεγάλες πόλεις αναμένεται να κοστίσουν 1,18-1,28 δις EUR και να μετριάσουν τη μεταφορική ευαλωτότητα σε 262-282 χιλιάδες νοικοκυριά. Δεδομένης της δυνατότητας αξιοποίησης πόρων και από άλλες πηγές εκτός του ΚΤΚ, προτείνεται η διάθεση επιπλέον 3,2-4,3 δις EUR για την αναβάθμιση των συγκοινωνιακών υποδομών (ΜΜΜ, σιδηρόδρομοι, λεωφορεία).
- Η κάλυψη του συνολικού κόστους ύψους 11,9-15,5 δις EUR των παραπάνω επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων και των άμεσων πληρωμών, μπορεί να γίνει αξιοποιώντας πλήρως το ΚΤΚ (4,78 δις EUR), τα επιπλέον έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ2 (2,75–6,34 δις EUR), αλλά και τμήμα των εσόδων από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ1 (4,33 δις EUR).
«Η μελέτη δείχνει ότι η εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 μπορεί να αποτελέσει μια σπουδαία ευκαιρία, αφενός μετριασμού του εκτεταμένου φαινομένου της ενεργειακής και μεταφορικής ευαλωτότητας στη χώρα, και αφετέρου της μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος σε κτίρια και οδικές μεταφορές. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η αξιοποίηση και άλλων διαθέσιμων πόρων εκτός από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα», δήλωσε η Ιωάννα Σούκα, αναλύτρια ενεργειακής πολιτικής του Green Tank.
«Εκτός από την άμεση οικονομική ενίσχυση των ευαλώτων που θα τους ανακουφίσει μόνο προσωρινά από τις επιπτώσεις του ΣΕΔΕ2, η ριζική αντιμετώπιση της ενεργειακής και μεταφορικής ευαλωτότητας απαιτεί τη στοχευμένη εφαρμογή διαρθρωτικών μέτρων όπως οι ανακαινίσεις κατοικιών, η αντικατάσταση καυστήρων πετρελαίου από αντλίες θερμότητας, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, η προώθηση της ηλεκτροκίνησης και η βελτίωση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς» δήλωσε ο Καθηγητής Δημήτρης Λάλας από τη Facets.
