Γράφει ο Χαρίσιος Μπουντούλας*
“κόποις κτώνται τα αγαθά”
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) θα επηρεάσει τη ζωή του ανθρώπου ποικιλοτρόπως, και προς το καλύτερο, αν βέβαια το όλο θέμα αντιμετωπιστεί εποικοδομητικά. Μεταξύ άλλων, θα βοηθήσει στην έρευνα ώστε αυτή να γίνεται ταχύτερα και με μικρότερο κόστος, και στην Ιατρική θα συμβάλλει ουσιαστικά στην καλύτερη αντιμετώπιση του ασθενούς. Για να γίνουν όλα αυτά, εκτός από την ΤΝ χρειάζεται και η ανθρώπινη ευφυΐα.
Για τη δημιουργική όμως σκέψη, απαραίτητη είναι η γνώση των βασικών μηχανισμών στον τομέα που κάθε άτομο ασχολείται. Για να αποκτήσει κάποιος κριτική ικανότητα, απαιτείται εντατική και συνεχής προσπάθεια «κόποις κτώνται τα αγαθά». Η ΤΝ, που σε ορισμένες περιπτώσεις δίνει εύκολες λύσεις (έτοιμη τροφή στον εγκέφαλο) δυνατόν να αφαιρέσει κάτι από την κριτική ικανότητα του ανθρώπου και όχι μόνο.
Σε μια πρόσφατη έρευνα που έγινε στο διάσημο πανεπιστήμιο Massachutte Institute of Technology (MIT) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ), οι ερευνητές (Nataliya Kosmyna και συνεργάτες), ζήτησαν από τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη να γράψουν μια έκθεση και τα χώρισαν σε τρείς ομάδες: η μια ομάδα χρησιμοποίησε ΤΝ γι’ αυτό το σκοπό, η δεύτερη ομάδα είχε τη δυνατότητα να πάρει πληροφορίες από το Yahoo ή Google, και η άλλη ομάδα έγραψε την έκθεση με την κλασσική μέθοδο, δηλαδή με τη γνώση που είχαν οι συμμετέχοντες χωρίς καμία άλλη βοήθεια. Οι εκθέσεις που γράφτηκαν με τη χρήση της ΤΝ, κατά κανόνα ήταν ομοιογενείς, ενώ αυτές που είχαν γραφτεί με τον κλασσικό τρόπο περιείχαν διάφορες απόψεις, όπως και αναμενόταν.
Μετά ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στη μελέτη να αναφέρουν αποσπάσματα από την έκθεσή τους. Οι χρήστες της ΤΝ είχαν δυσκολία να αναφέρουν προτάσεις που οι ίδιοι είχαν γράψει (δηλαδή δεν είχαν αφομοιώσει αυτά που είχαν γράψει). Αντίθετα, αυτοί που έγραψαν την έκθεση χωρίς καμιά βοήθεια δεν είχαν κανένα πρόβλημα να απαντήσουν αποτελεσματικά στις ερωτήσεις των ερευνητών. Επίσης όσοι είχαν γράψει την έκθεση μόνοι τους πίστευαν ότι αυτή είναι κτήμα τους, σε αντίθεση με αυτούς που είχαν γράψει την έκθεση με ΤΝ. Η τρίτη ομάδα (Yahoo, Google), ήταν κάπου στη μέση μεταξύ των δυο άλλων ομάδων στις απαντήσεις τους.
Επιπλέον οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ηλεκτροεγκεφαλογράφημα για να μελετήσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου όταν τα άτομα έγραφαν την έκθεση. Μελετήθηκε η ενεργοποίηση των νευρικών κυττάρων (νευρώνων) που συνδέουν τα διάφορα τμήματα του εγκεφάλου μεταξύ τους. Κάθε νευρώνας συνδέεται με εκατοντάδες ή ακόμα και με χιλιάδες άλλους νευρώνες. Υπάρχουν τρισεκατομμύρια διασυνδέσεις μεταξύ των νευρώνων που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Στα άτομα που είχαν γράψει την έκθεση χωρίς καμία βοήθεια παρατηρήθηκε πολύ έντονη ενεργοποίηση των διασυνδέσεων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων του εγκεφάλου (μεγάλη λειτουργικότητα). Αντίθετα η ενεργοποίηση των διασυνδέσεων μεταξύ των διαφόρων τμημάτων του εγκεφάλου ήταν 55% μικρότερη σε άτομα που χρησιμοποίησαν ΤΝ.
Η εντατική και συνεχής προσπάθεια αυξάνει τη διανοητική ικανότητα του εγκεφάλου, ενώ η χρήση μεθόδων (π. χ. ΤΝ) που παρέχει έτοιμη λύση στα διάφορα προβλήματα συνοδεύεται με ελάττωση της διανοητικής ικανότητας αυτού. Σήμερα αρκετοί φοιτητές, τουλάχιστο στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν ΤΝ. Όσο πιο πολύ ο χρόνος πιέζει, τόσο πιο πολύ τη χρησιμοποιούν για να γράψουν ένα δοκίμιο ή και για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για εργασία που δόθηκε να κάνουν στο σπίτι (hοme work). Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό New Yorker από τον καθηγητή λογοτεχνίας Hua Hsu (30 Ιουνίου 2025, “What happens after A.I. destroys college writing?”- Τι συμβαίνει όταν η ΤΝ καταστρέφει το γράψιμο στο πανεπιστήμιο;), αναφέρονται εκτεταμένα ιστορίες φοιτητών για τη χρήση της ΤΝ. Ένας μάλιστα (μεταξύ αστείου και σοβαρού) ανέφερε ότι την ΤΝ την χρησιμοποιεί παντού, ακόμα και για να στείλει μηνύματα σε κορίτσια. Σε ένα συνέδριο της ακαδημαϊκής κοινότητας που έγινε πρόσφατα στις ΗΠΑ, ένας από τους καθηγητές ανέφερε ότι «…είναι η ΤΝ που θα μας σκοτώσει», (David Brook, New York Times, 3 Ιουλίου 2025 «Are we really willing to become dumber?» – Είμαστε πραγματικά πρόθυμοι να γίνουμε πιο ηλίθιοι;).
Πολλοί φοιτητές χρησιμοποιούν ΤΝ για ευκολία, να κερδίσουν χρόνο και για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Η ερώτηση φυσικά είναι τι θέλουμε, να κερδίσουμε χρόνο ή να μορφωθούμε; Αν κάποιος θέλει να γυμνάσει το σώμα του πηγαίνει στο γυμναστήριο για να ασκηθεί. Αν θέλει να αποκτήσει κριτική ικανότητα και να αυξήσει την ευφυΐα, πρέπει να διαβάζει και να γράφει μόνος του αυτά που έχει μάθει. Όταν διανύεις μια τεράστια απόσταση με το αυτοκίνητο, το σώμα σου δεν γυμνάζεται αλλά αδρανεί. Κατά τον ίδιο τρόπο, αν γράψεις μια εργασία με ΤΝ ο εγκέφαλος αδρανεί και η ευφυΐα σου δεν αυξάνει. Ο Paul White, ένας από τους θεμελιωτές της σύγχρονης καρδιολογίας είχε επισημάνει ότι τα αυτοκίνητα σκοτώνουν πολλούς ανθρώπους όχι γιατί γίνονται πολλά ατυχήματα, αλλά γιατί οι άνθρωποι σταμάτησαν να περπατούν.
Η χρήση της ΤΝ στο πανεπιστήμιο και στο λύκειο χωρίς κανένα έλεγχο, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε «αδράνεια της σκέψης», όπως τα αυτοκίνητα οδήγησαν σε αδράνεια του σώματος. Εκτός από αυτό υπάρχει και θέμα ηθικής, γιατί πολλές από αυτές τις ενέργειες αποτελούν απρεπή ακαδημαϊκή συμπεριφορά (academic misconduct).
Φυσικά δεν είμαι εναντίον της ΤΝ η οποία έχει τη δυνατότητα να αλλάξει την ανθρωπότητα προς το καλύτερο, αν το όλο θέμα σε διεθνές και εθνικό επίπεδο αντιμετωπιστεί εποικοδομητικά. Ο χρόνος για να καθοριστούν κανόνες πως και σε τι βαθμό είναι δυνατό να χρησιμοποιείται η ΤΝ, καθώς και πως αυτή πρέπει να διδάσκεται στα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα έχει ήδη περάσει. Όλοι μας, και ιδιαίτερα οι ιθύνοντες, είμαστε υπεύθυνοι για την εκπαίδευση των νέων, γιατί από την εκπαίδευση αυτών θα εξαρτηθεί όχι μόνο το μέλλον τους αλλά και το μέλλον της χώρας.
Οι ανθρωπιστικές αξίες αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο μιας καλά οργανωμένης και ευνομούμενης κοινωνίας. Οι αξίες όμως αυτές, γίνονται ακόμα πιο απαραίτητες όταν η τεχνολογία τείνει να τις απομακρύνει από την ανθρωπότητα.
*Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine/Cardiovascular medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Honorary Professor, Academician (an. mem.)
