«Αρρωσταίνουμε από αυτά που τρώμε. Η τροφή είναι το φάρμακο και το φαρμάκι μας»
–Ιπποκράτης –
Η πρώτη επιδημιολογική μελέτη που συσχέτισε τη δίαιτα και τους παράγοντες κινδύνου με τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τη θνητότητα γενικά είναι γνωστή με το όνομα «Μελέτη των επτά χωρών». Σ ’αυτή συμμετείχαν κάτοικοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, τη Φιλανδία, την πρώην Γιουγκοσλαβία, την Ολλανδία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Ιαπωνία. Από την Ελλάδα, ερευνητές σ ’αυτή τη μελέτη ήταν ο Χρίστος Αραβανής και ο Αναστάσιος Δοντάς. Λόγω της γεωγραφικής κατανομής, φυσικό ήταν (και είναι) ο τρόπος ζωής και οι διαιτητικές συνήθειες να διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Από την Ελλάδα συμμετείχαν κάτοικοι χωριών της Κρήτης που βρίσκονται στα παράλια ανατολικά του Ηρακλείου, καθώς και κάτοικοι χωριών της Κέρκυρας που βρίσκονται στο βόρειο μέρος του νησιού. Η μελέτη είχε αρχίσει τη δεκαετία του 1950, και η παρακολούθηση των κατοίκων που είχαν λάβει μέρος σ ’αυτή συνεχίστηκε για δεκαετίες. Από την έρευνα αυτή είχε διαπιστωθεί για πρώτη φορά ότι η χοληστερίνη, το κάπνισμα, η αρτηριακή πίεση και ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελούν παράγοντες κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο (έμφραγμα του μυοκαρδίου, στηθάγχη, αιφνίδιο θάνατο) και γενικά για όλα τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Είχε επίσης παρατηρηθεί ότι η συχνότητα της στεφανιαίας νόσου, οι θάνατοι από τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η συχνότητα των θανάτων γενικά ήταν μικρότερη στους κατοίκους της περιοχής της Μεσογείου που έλαβαν μέρος στη μελέτη (Ελλάδα, Βοσνία, Ιταλία) σε σχέση με άλλες χώρες που είχαν λάβει μέρος στη μελέτη. Επιπλέον οι ερευνητές είχαν παρατηρήσει ότι η δίαιτα στις περιοχές της Μεσογείου ήταν διαφορετική σε σχέση με τη δίαιτα των κατοίκων των άλλων χωρών που είχαν λάβει μέρος στη μελέτη.
Η Μεσογειακή δίαιτα όπως είχε χαρακτηριστεί από τότε, κατά γενικό κανόνα, αποτελείται από ψωμί ολικής άλεσης, λαχανικά, χόρτα, βότανα, καρυκεύματα, φρούτα της εποχής, όσπρια, ξηρούς καρπούς, ψάρια, και άπαχο κρέας (κότα, γαλοπούλα), μαγειρεμένα με ελαιόλαδο. Αυγά, γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι, τυρί κατά προτίμηση με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά) επίσης αποτελούν μέρος της Μεσογειακής δίαιτας, αλλά η χρήση αυτών γίνεται σε μικρότερο βαθμό. Χρήση τροφών που είναι πλούσιες σε ακόρεστα λιπαρά, όπως π.χ. κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί) βούτυρο και άλλων, γίνεται σπάνια. Αυτή η δίαιτα είχε καθιερωθεί από τους προγόνους μας εδώ και πολλά χρόνια όχι για εμπορικούς σκοπούς, αλλά επειδή ήταν πρακτική και νόστιμη, έτυχε δε να είναι και υγιεινή.
Το πρωινό σε μια τυπική Μεσογειακή δίαιτα π.χ. μπορεί να αποτελείται από φρυγανιά ολικής άλεσης, γιαούρτι με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και φρούτα. Το γεύμα ή το δείπνο δυνατόν να αποτελούνται από ψωμί ολικής άλεσης, λαχανικά μαγειρεμένα με ελαιόλαδο, χορταρικά, φρούτα, μικρή ποσότητα ζυμαρικών (π. χ. μακαρόνια) ή πουρέ και ψάρι ή κοτόπουλο. Το γεύμα και ιδιαίτερα το δείπνο η δίαιτα δυνατόν να συνοδεύονται με ένα ποτήρι κρασί.
Η Μεσογειακή δίαιτα, αποτελεί τη βάση μιας υγιεινής διατροφής και συνοδεύεται, μεταξύ άλλων, με ελάττωση της συχνότητας του σακχαρώδη διαβήτη, της αρτηριακής πίεσης, χαμηλότερα επίπεδα χοληστερόλης, μικρότερη συχνότητα καρδιαγγειακών νόσων και θανάτων από αυτά, καθώς και με μικρότερη συχνότητα καρκίνου και θανάτων γενικά. Η Μεσογειακή δίαιτα κατά την εγκυμοσύνη συμβάλλει στην ελάττωση της συχνότητας προεκλαμψίας και εκλαμψίας, ελάττωση της συχνότητας του σακχαρώδη διαβήτη που σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται κατά την κύηση, καθώς και σε ελάττωση του πρόωρου τοκετού. Η δίαιτα αυτή βοηθάει στη διατήρηση του σωματικού βάρους στα φυσιολογικά όρια και στην απώλεια βάρους σε όσους είναι υπέρβαροι. Επίσης συμβάλλει στη διατήρηση και βελτίωση των διανοητικών ικανοτήτων. Χρειάζεται όμως προσοχή ώστε να αποφεύγεται η μεγάλη κατανάλωση θερμίδων καθώς κα η μεγάλη ποσότητα αλατιού. Η Μεσογειακή δίαιτα, είναι μεν υγιεινή, ορισμένες όμως τροφές όπως π.χ. είναι το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί περιέχουν πολλές θερμίδες. Άλλες πάλι τροφές όπως π.χ. είναι οι ελιές και το τυρί (κυρίως η φέτα), μεταξύ άλλων, δυνατόν να έχουν μεγάλη ποσότητα αλατιού. Άρα η χρήση αυτών των τροφών πρέπει να γίνεται με μέτρο «μέτρον άριστον» και η χρήση αλατιού πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο.
Η Μεσογειακή δίαιτα συμβάλλει στην ελάττωση μιας φλεγμονώδους αντίδρασης η οποία συνήθως αναπτύσσεται στους ηλικιωμένους, και επίσης αναστέλλει το οξειδωτικό στρες. Αμφότερα (φλεγμονώδης αντίδραση και οξειδωτικό στρες ) είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση πολλών νόσων που συνήθως παρατηρούνται σε άτομα μεγάλης ηλικίας, όπως π.χ. είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα , ο καρκίνος και άλλα. Αν η Μεσογειακή δίαιτα, που είναι υγιεινή, συνδυαστεί και με υγιεινό τρόπο ζωής, (μέτριου βαθμού σωματική άσκηση για όσους δεν εργάζονται χειρωνακτικά, όχι κάπνισμα, αποφυγή παθητικού καπνίσματος, επαρκή διάρκεια ύπνου, μεταξύ άλλων), τότε θα συμβάλει όχι μόνο στη αύξηση του χρόνου ζωής, αλλά και στην αύξηση του χρόνου υγιεινής ζωής. Θα δώσει δηλαδή, όχι μόνο χρόνια στη ζωή, αλλά και ζωή στα χρόνια.
Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon., Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Honorary Professor, Academician (an. mem.)
