Το άρθρο αυτό έχει ως σκοπό να δώσει βασικές και χρήσιμες πληροφορίες σε όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για το μετατραυματικό στρες καθώς και σε όσους έχουν επηρεαστεί από αυτή την ψυχολογική κατάσταση οι ίδιοι ή κάποιοι που γνωρίζουν.
Μετά από ένα τραυματικό γεγονός απειλητικό για τη ζωή, τη σωματική ή / και συναισθηματική μας ασφάλεια όπως είναι π.χ. ένα ατύχημα, το να βιώσουμε ή / και να είμαστε μάρτυρες ενός βίαιου περιστατικού, μπορεί να έχουμε μια ποικιλία αντιδράσεων που ονομάζουμε μετατραυματικό στρες (δηλαδή το στρες που ακολουθεί μετά από ένα τραυματικό γεγονός).
Οι πιο συνηθισμένες σωματικές αντιδράσεις είναι αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου-περισσότερος ή λιγότερος ύπνος από το συνηθισμένο, αλλαγή στην όρεξη, διάφοροι σποραδικοί πόνοι, ενοχλήσεις, πονοκέφαλοι και γενικά μια αίσθηση αδιαθεσίας, μεγαλύτερη ευαισθησία σε κρυολογήματα ή άλλες ασθένειες, ξαφνική αύξηση των καρδιακών παλμών, εφίδρωση ή δυσκολία στην αναπνοή, αυξημένη αίσθηση αιφνιδιασμού ή τρόμου π.χ. σε ξαφνικούς θορύβους ή σε απρόσμενο σωματικό άγγιγμα
Οι συναισθηματικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν, άρνηση της πραγματικής επιρροής του περιστατικού, προσπάθεια για υποτίμηση του περιστατικού, αίσθηση ότι δεν είσαι σε επαφή με την πραγματικότητα, άγχος και φόβος (αυτά τα συναισθήματα μπορεί να αυξηθούν σε διάφορους τομείς της ζωής σου και να μην είναι φανερό ότι σχετίζονται με την τραυματική εμπειρία), αίσθηση ‘συναισθηματικού συναγερμού’ – να βιώνεις έντονη ανησυχία και να τσεκάρεις συχνά αν τα πράγματά σου ή οι άλλοι είναι ασφαλείς, νευρικότητα π.χ. να είσαι αεικίνητος στο χώρο και να δυσκολεύεσαι να χαλαρώσεις, εύκολη και ιδιαίτερα ασταθής εναλλαγή συναισθημάτων π.χ. μέσα σε λίγα λεπτά από το γέλιο στο κλάμα ή και το ανάποδο, εισβολή σκέψεων που αφορούν το τραύμα- σκέψεις που έρχονται στο μυαλό ξαφνικά χωρίς να το θέλεις και φαίνεται να μη μπορείς να τις σταματήσεις, εφιάλτες, αίσθηση ότι βιώνεις ξανά και ξανά το τραύμα στο παρόν, αίσθηση απελπισίας, πανικού ή αίσθηση ότι χάνεις τον έλεγχο, εσκεμμένη αποφυγή ατόμων και χώρων που σου θυμίζουν το τραύμα , αυτοκατηγορία και αίσθηση ενοχής π.χ. για το ότι επέζησες ή/και για το ότι δεν μπόρεσες να κάνεις περισσότερα και δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη μνήμη. Το πιο συνηθισμένο, ωστόσο, είναι αυτό της «αναβίωσης του τραύματος», με τη μορφή ενοχλητικών εικόνων, αναμνήσεων και εφιαλτών.
Αυτές τις αντιδράσεις μπορεί να τις εκδηλώσουν όσοι έχουν εμπλακεί οι ίδιοι στο τραυματικό περιστατικό αλλά ακόμα και όσοι υπήρξαν μάρτυρες του περιστατικού ή ακόμα και όσοι άκουσαν γι’ αυτό από άλλους ή το παρακολούθησαν στην τηλεόραση.
Κανένας άνθρωπος δεν είναι ίδιος με τον άλλο, ωστόσο μπορεί να υπάρχουν κάποιες ομοιότητες στις αντιδράσεις των ανθρώπων μετά από ένα τραυματικό περιστατικό. Το πώς αντιδρά ο καθένας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και μερικές αντιδράσεις μπορεί να φαίνεται ότι δεν έχουν καμία σχέση με το τραύμα. Όμως, όλες αυτές οι εκδηλώσεις είναι φυσιολογικές αντιδράσεις σε ένα μη φυσιολογικό γεγονός.
Για να βοηθήσεις τον εαυτό σου μπορείς να μιλήσεις γι’ αυτό που σου συνέβη, για το πώς αισθάνεσαι και να μοιραστείς την εμπειρία σου με εκείνους που το βίωσαν μαζί μ’ εσένα. Να γράψεις γι’ αυτή σου την εμπειρία αν θες να το κρατήσεις για τον εαυτό σου ή αν θες να το μοιραστείς και με άλλους. Να μη φοβάσαι ή μη ντρέπεσαι να κλάψεις και να προσπαθείς να ασκείς ή/και να χαλαρώνεις το σώμα σου συστηματικά.
Για να βοηθήσεις το/τη σύντροφό σου ή τον/την φίλη σου καλό είναι να μιλήσεις μαζί του/της για το ότι συνέβη όταν εκείνος το επιθυμεί και να τον ενθαρρύνεις να φροντίζει τον εαυτό του/της, π.χ. τη διατροφή, τον ύπνο, την ξεκούραση, την κοινωνική ζωή. Να αποφεύγεις παραινέσεις όπως π.χ. ‘Ξέχασέ το’ και να κατανοήσεις ότι ο άνθρωπός σου μπορεί να σ΄έχει λίγο παραπάνω ανάγκη αυτήν την περίοδο. Αν οι αλλαγές στη συμπεριφορά του συντρόφου ή φίλου σου είναι μεγάλες και φανερά τους προκαλούν αυξημένη καταπόνηση, απομόνωση ή αναστάτωση ή αν ξεκάθαρα επηρεάζουν τη σχέση ή τη φιλία σας για αρκετό καιρό μετά το τραυματικό γεγονός, τότε ενθάρρυνέ τους να ζητήσουν περαιτέρω βοήθεια.
Όπως το να ανακάμψεις από μια πνευμονία χρειάζεται χρόνος, έτσι συμβαίνει και με το μετατραυματικό στρες. Οι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να αντεπεξέλθουν στο τραύμα, να σκεφτούν γι’ αυτό, να κλάψουν, να το συζητήσουν με τους άλλους, να προσπαθήσουν να το κατανοήσουν και στη συνέχεια να αναπροσαρμοστούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Όμως, αν δυσκολεύεσαι να διαχειριστείς την κατάσταση ή αυτές οι αντιδράσεις συνεχίσουν να υπάρχουν και να αποτελούν πρόβλημα για μεγάλο χρονικό διάστημα ή αν οι φίλοι σου λένε ότι χρειάζεσαι βοήθεια τότε προσπάθησε να βρεις παραπάνω υποστήριξη.
Αλεξία Ανδρεοπούλου Διδάκτωρ Ψυχολογίας
Μαμάτσειο Νοσοκομείο Κοζάνης και Επιστημονικός Συνεργάτης του Τμήματος Εργοθεραπείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
