«Ωστόσο πρέπει να σας το πω: αυτό που κάνουμε δεν έχει καμία σχέση με τον ηρωισμό. Έχει σχέση με την τιμιότητα. Πρόκειται για μια ιδέα που ίσως να προκαλεί γέλια, μα ο μοναδικός τρόπος να παλέψουμε ενάντια στην πανούκλα είναι η τιμιότητα.
-Και τι είναι η τιμιότητα; ρώτησε ο Ραμπέρ με ύφος ξάφνου σοβαρό.
-Δεν ξέρω τι είναι, γενικά, όμως, για ό,τι με αφορά, ξέρω ότι σημαίνει ν’ ασκώ σωστά το επάγγελμά μου.» (Αλμπέρ Καμύ, «Η πανούκλα», Αθήνα: Καστανιώτης).
Ο ήρωας του Καμύ, γιατρός Ριέ, θέτει με τον πιο ευθύ τρόπο το πως αντιλαμβάνεται την πάλη με τον κοινό εχθρό, έχοντας κατανοήσει «θαυμάσια πόσο λυπηρό είναι να μην μπορεί να αναφέρει κάτι πραγματικά θεαματικό, όπως για παράδειγμα, κάποιον θαρραλέο ήρωα ή κάποια λαμπρή πράξη». Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει τίποτα το λιγότερο θεαματικό από μια μάστιγα και ακριβώς λόγω της διάρκειάς τους, οι μεγάλες συμφορές καταντούν μονότονες.
Μας αρέσουν οι ήρωες, οι γενναίοι που με τις μπέρτες τους θα αντιμετωπίσουν το κακό και θα αποκαταστήσουν την αδικία. Μόνο που στην πραγματική ζωή τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.
Το σίγουρο είναι ότι άνθρωποι, όπως ο Σωτήρης Τσιόδρας, δίνουν το μέτρο του καθήκοντος και βάζουν σε διαφορετικό πλαίσιο την έννοια του ήρωα και του ηρωισμού. Ο Τσιόδρας, απλός στην αμφίεση και μετρημένος στο λόγο, ενσαρκώνει μια εκδοχή του ήρωα του Καμύ. Του ανθρώπου δηλαδή που ενδιαφέρεται περισσότερο να αντιμετωπίσει μέρα με τη μέρα, περίπτωση με την περίπτωση, το «κακό» που έχει μπροστά του, παρά να καμωθεί πως είναι εκείνος που θα δώσει την οριστική λύση.
Κακά τα ψέματα, μεγαλώνουμε με την πίστη στους ήρωες που σηκώνουν στις πλάτες τους τα βάρη του κόσμου. Οι ιστορίες, οι μύθοι των προφορικών παραδόσεων του homo narrans χτίζονται πάνω στις ηρωικές πράξεις. Αυτές θυμόμαστε.
Κι όμως, το καθήκον, η εντιμότητα, αλλά και η αξιοπρέπεια με την οποία το εκτελεί ο καθένας στη ζωή του, είναι αυτά που φέρνουν τις κοινωνίες πιο μπροστά περισσότερο από τις ατομικές ηρωικές πράξεις που λάμπουν, ωστόσο, στο χρόνο και είναι αυτές που καταφέρνουν να κερδίσουν περίοπτη θέση στο συλλογικό φαντασιακό.
Ίσως το γεγονός ότι δεν εστιάζουμε σ’ αυτή την ατομική εκδοχή του ηρωισμού, δηλαδή την έννοια του καθήκοντος που δεν είναι τίποτα περισσότερο από την καθημερινή εντιμότητα στο χώρο εργασίας και στις κοινωνικές μας επαφές, να ευθύνεται και για το γιατί το καθήκον θεωρείται τόσο ασήμαντο και υποδεέστερο εν τέλει έναντι των ατομικών φιλοδοξιών. Σε αυτή τη λογική η λειτουργία της ηγεσίας των σωμάτων ασφαλείας στο Μάτι ήταν η ήττα του καθήκοντος και άρα του ηρωισμού σ’ αυτή την εκδοχή του.
Δεν ξέρουμε αν σ’ έναν κόσμο με περισσότερους Ριέ και Τσιόδρες θα χρειαζόταν πράγματι λιγότερες ηρωικές πράξεις, το σίγουρο είναι ότι οι αφανείς ήρωες της καθημερινότητας μοιάζουν περισσότερο με αυτούς που καθημερινά αποτρέπουν συνθήκες, οι οποίες θα απαιτήσουν ηρωικές πράξεις.
