Η ακαδημαϊκή χρονιά 2021-2022 θα ξεκινήσει εντός ολίγων ημερών. Η υγειονομική κρίση έφερε πρωτόγνωρες καταστάσεις και στην πανεπιστημιακή κοινότητα, το προσωπικό της οποίας εργάστηκε στοχευμένα και συντονισμένα προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των δύο προηγούμενων ετών.
Η καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Στατιστικής και Μεθοδολογίας Έρευνας στο Τμήμα Περιφερειακής και Διασυνοριακής Ανάπτυξης και πρώην Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Ελένη Τσακιρίδου μίλησε μαζί μας για την εμπειρία των διαδικτυακών μαθημάτων, το πανεπιστημιακό άσυλο και όλα όσα έγιναν σχετικά την προηγούμενη χρονιά, καθώς και για τις προσδοκίες της για την έναρξη και την πορεία του φετινού ακαδημαϊκού έτους.
Με αφορμή την έναρξη της ακαδημαϊκής χρονιάς και την εξεταστική περίοδο που διανύουμε πως αποδίδουν οι φοιτητές στις εξετάσεις μετά από ενάμιση χρόνο διαδικτυακών μαθημάτων;
Τα αποτελέσματα της εξεταστικής περιόδου δεν διαφέρουν σημαντικά από τη δια ζώσης εξέταση. Αυτό που συμβαίνει και στις δυο περιπτώσεις είναι ότι οι φοιτητές που παρακολουθούν τα μαθήματα και διαβάζουν, περνάνε τα μαθήματα και μάλιστα μπορούν να πετύχουν και υψηλές επιδόσεις, ενώ οι φοιτητές που δεν είναι επιμελείς αξιολογούνται με χαμηλότερες επιδόσεις.
Η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση; Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματά της;
Η τηλεκπαίδευση κάτω από αυτές τις συνθήκες ήταν αναπόφευκτη. Οπωσδήποτε, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δια ζώσης εκπαίδευση, ωστόσο χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σε διάφορα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα με επιτυχία. Η τηλεκπαίδευση μπορεί να δώσει στον καθηγητή την ευκαιρία να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των φοιτητών κατά τη διάρκεια των on-line μαθημάτων. Οι φοιτητές μπορούν να παρακολουθούν από το σπίτι, χωρίς τη διαδικασία της μετακίνησης. Ωστόσο, ξαναλέω, ότι η δια ζώσης διδασκαλία δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την τηλεκπαίδευση. Η αλληλεπίδραση που δημιουργείται μεταξύ διδάσκοντα και φοιτητών με τη δια ζώσης εκπαίδευση έχει, όπως καταλαβαίνετε, πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα. Ο διδάσκων μπορεί να παρακολουθεί τους φοιτητές του, να «διαβάζει» την κατάσταση τους (κατανοούν ή όχι την ύλη), την ψυχοσύνθεση τους, μπορεί να παροτρύνει τους φοιτητές σε έναν ζωντανό διάλογο ανταλλαγής απόψεων, να συνεργάζονται αμφότεροι και μπορεί ο διδάσκων να δημιουργήσει ένα ευχάριστο κλίμα μέσα στην αίθουσα. Μιλάω τουλάχιστον για τον εαυτό μου, στην 22χρονη πορεία μου στα Πανεπιστημιακά Αμφιθέατρα.
Τα πανεπιστήμια είναι ένας θεσμός παροχής γνώσεων ή ένας χώρος κοινωνικής και πολιτικής συνδιαμόρφωσης;
Τα Πανεπιστήμια έχουν ως αποστολή: α) να παράγουν και να μεταδίδουν τη γνώση με την έρευνα και τη διδασκαλία, να προετοιμάζουν τους φοιτητές για την εφαρμογή της και να καλλιεργούν τις τέχνες και τον πολιτισμό, β) να συμβάλουν στη δια βίου μάθηση με σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας, περιλαμβανομένης και της διδασκαλίας από απόσταση, με βάση την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα στο ανώτερο επίπεδο ποιότητας σύμφωνα με τις διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές, γ) να αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα και τις δεξιότητες των φοιτητών, να διαμορφώνουν τις απαραίτητες συνθήκες για την ανάδειξη νέων ερευνητών και να παρέχουν τις απαραίτητες γνώσεις και εφόδια στους αποφοίτους τους για την επιστημονική και επαγγελματική τους σταδιοδρομία, δ) να ανταποκρίνονται στις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας, να προωθούν τη διάχυση της γνώσης και την ανάπτυξη των τεχνών, την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, καθώς και την καινοτομία, με προσήλωση στις αρχές της επιστημονικής δεοντολογίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής, καθώς και να συμβάλουν στο εθνικό σχέδιο για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας στην κατεύθυνση της αειφορίας, ε) να προωθούν τη συνεργασία με άλλα εκπαιδευτικά Ιδρύματα και ερευνητικούς φορείς στην ημεδαπή και στην αλλοδαπή, την αποτελεσματική κινητικότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού, των φοιτητών και των αποφοίτων τους, συμμετέχοντας στην ευρωπαϊκή και στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, στ) να συμβάλουν στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών, ικανών να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις όλων των πεδίων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με επιστημονική, επαγγελματική και πολιτιστική επάρκεια και υπευθυνότητα και με σεβασμό στις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ειρήνης και της ισότητας, ζ) να αναπτύσσουν κοινούς στόχους στην εκπαίδευση, την έρευνα, την τεχνολογία και τον πολιτισμό.
Ποια είναι η άποψή σας για την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου και την πανεπιστημιακή αστυνομία;
Όπως ανέφερα και παραπάνω, στα Πανεπιστήμια κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και στη διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών. Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των δημοκρατικών αξιών, των ακαδημαϊκών ελευθεριών στην έρευνα και στη διδασκαλία, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την προστασία του δικαιώματος στη γνώση και τη μάθηση έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει. Τα Πανεπιστήμια, λοιπόν, είναι χώροι που απαιτούν σεβασμό και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνονται χώροι «φιλοξενίας» ακραίων φαινομένων, που παρατηρούμε κυρίως στα μεγάλα Πανεπιστήμια της χώρας. Στο δικό μας Πανεπιστήμιο, ευτυχώς, δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια φαινόμενα, προς το παρόν.
Ποιες θα είναι οι πιθανές προκλήσεις από την ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Ποιες αλλαγές θα επιφέρει στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου;
Τα δημόσια Πανεπιστήμια δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθούν. Λειτουργούν ήδη κάποια ιδιωτικά Κολλέγια τα οποία θα δίνουν Πανεπιστημιακούς τίτλους σπουδών. Είναι μια πρόκληση. Τα Δημόσια Πανεπιστήμια της χώρας μας κατατάσσονται σε πολύ υψηλές θέσεις διεθνώς για την έρευνα και την προσφορά τους στην ακαδημαϊκή κοινότητα και αξιολογούνται συνεχώς. Λειτουργούν με φοιτητές, οι οποίοι περνάνε από τη διαδικασία των Πανελλαδικών εξετάσεων. Το πιο πιθανό είναι τα ιδιωτικά Ιδρύματα να επιλέγονται από φοιτητές που δεν κατάφεραν να περάσουν στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο και θέλουν να σπουδάσουν συγκεκριμένες ειδικότητες. Ο χρόνος και οι αποφάσεις των ιθυνόντων θα δείξει πως θα πορευτούν τα Δημόσια με τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, τα Δημόσια Πανεπιστήμια είναι και θα παραμείνουν ανταγωνιστικά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Θεωρείτε πως έρχεται μια νέα τάξη πραγμάτων που την οδηγεί η εξέλιξη της πανδημίας;
Η φράση «νέα τάξη πραγμάτων» ακούγεται ως κάτι αρνητικό για πολλούς. Οπωσδήποτε θα είμαστε διαφορετικοί μετά την πανδημία. Η πανδημία και οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν εξ’ αιτίας της, νομίζω ότι έδωσαν σε πολύ κόσμο την ευκαιρία να αναθεωρήσει πράγματα και καταστάσεις που ήταν δεδομένες και να εκτιμήσει αξίες και ιδανικά που έχουν πραγματική ουσία στη ζωή, όπως η υγεία που είναι κατά την άποψη μου το σημαντικότερο αγαθό!
Εύχομαι αυτή η δυσάρεστη περιπέτεια που περνά η ανθρωπότητα να λήξει σύντομα και να μπορούμε να επανέλθουμε στην «κανονικότητα», όπως πολλοί λένε, ωστόσο με αναθεωρημένες απόψεις για τη ζωή μας.
Ήδη η προηγούμενη γενιά πρωτοετών φοιτητών παρακολούθησαν το πρώτο έτος των σπουδών από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Ποια είναι η επίδραση στους φοιτητές από την έλλειψη της διαπροσωπικής επικοινωνίας και χωρίς τη δυναμική της “φοιτητικής ζωής”;
Πολύ σωστά αναφέρετε ότι πέρυσι, οι φοιτητές παρακολούθησαν ψηφιακά τα Πανεπιστημιακά μαθήματα. Οι παλαιότεροι φοιτητές αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε μια νέα κατάσταση και οι πρωτοετείς φοιτητές δεν είχαν την δυνατότητα να ζήσουν την Πανεπιστημιακή «κανονικότητα». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, οι πρωτοετείς φοιτητές να μην έχουν τη δυνατότητα να «μυρίσουν» τα αμφιθέατρα και να βιώσουν τη φοιτητική εμπειρία-ζωή. Δυστυχώς, όμως, η κατάσταση, όπως είχε διαμορφωθεί, δεν επέτρεπε κάτι διαφορετικό.
Πως φαίνεται να εξελίσσεται η φετινή ακαδημαϊκή χρονιά; Υπάρχουν κάποιες καινοτόμες πρωτοβουλίες από τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με τις εξαγγελίες της Υπουργού Παιδείας, φέτος τα μαθήματα στα Πανεπιστήμια θα πραγματοποιηθούν δια ζώσης. Μακάρι να μπορέσουμε να μπούμε και πάλι στα αμφιθέατρα, να δούμε από κοντά τους φοιτητές μας, φυσικά πάντα με προσοχή και με την τήρηση των μέτρων κατά του covid. Ωστόσο, το Πανεπιστήμιο μας πρέπει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διασφαλίσει τις απαιτούμενες συνθήκες προστασίας όλων των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Για παράδειγμα, οι αίθουσες θα πρέπει να τηρούν τις προδιαγραφές ασφάλειας κατά του covid. Επίσης, υπάρχουν ακόμη κάποια θέματα που θα πρέπει να αποσαφηνιστούν όπως: Έχουν εμβολιαστεί ή έχουν νοσήσει οι φοιτητές που μπαίνουν στο χώρο του Πανεπιστημίου; Ποιος θα το ελέγξει αυτό; Ποιος θα ελέγχει και με ποιον τρόπο την αυθεντικότητα των πιστοποιητικών (εμβολιασμού, νόσησης, ή rapid tests) των φοιτητών όταν μπαίνουν στην αίθουσα για μάθημα; Θα περιμένουμε τα μέτρα που θα ανακοινώσει το Υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με τους Πρυτάνεις των Πανεπιστημίων και θα δούμε πως θα μπορέσουν να λειτουργήσουν αυτά τα μέτρα, προκειμένου να εξασφαλίσουν το πολυτιμότερο αγαθό που όπως σας προανέφερα, είναι η υγεία των φοιτητών, των καθηγητών, του προσωπικού του Πανεπιστημίου και κατ’ επέκταση και όλης της κοινωνίας στην οποία ζουν οι φοιτητές. Ελπίζω να βρεθεί λύση σε όλα αυτά και να επιστρέψουμε και πάλι στα Πανεπιστημιακά αμφιθέατρα.
Της Βάιας Λαμπροπούλου
