Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο να λάβει χωρίς καθυστέρηση τις αναγκαίες αποφάσεις για να επιτρέψει στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Κροατία να συμμετάσχουν πλήρως στον χώρο Σένγκεν. Σε ανακοίνωση που εκδόθηκε σήμερα, η Επιτροπή προβαίνει σε απολογισμό των σημαντικών επιδόσεων των τριών κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων του Σένγκεν.
Εδώ και χρόνια, τα εν λόγω κράτη μέλη έχουν συμβάλει σημαντικά στην εύρυθμη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια της πανδημίας και, πιο πρόσφατα, όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με τις άνευ προηγουμένου συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Μολονότι οι τρεις χώρες δεσμεύονται ήδη εν μέρει από τους κανόνες Σένγκεν, δεν έχουν αρθεί οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα με τα εν λόγω κράτη μέλη και, ως εκ τούτου, δεν απολαμβάνουν πλήρως τα οφέλη που συνεπάγεται η συμμετοχή στον χώρο Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Η πλήρης συμμετοχή στον χώρο Σένγκεν αποτελεί απαίτηση αυτών των κρατών μελών και θα πρέπει, επομένως, να τους επιτραπεί να ενταχθούν δεδομένου ότι πληρούν τους όρους.
Ο διευρυμένος χώρος Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα θα καταστήσει την Ευρώπη ασφαλέστερη — μέσω της ενισχυμένης προστασίας των κοινών εξωτερικών συνόρων μας και της αποτελεσματικής αστυνομικής συνεργασίας — πιο ευημερούσα — θέτοντας τέλος στο χάσιμο χρόνου στα σύνορα και διευκολύνοντας τις επαφές μεταξύ ανθρώπων και επιχειρήσεων — και πιο ελκυστική—διευρύνοντας σημαντικά τον μεγαλύτερο παγκοσμίως κοινό χώρο χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα.
Η Βουλγαρία έχει θεσπίσει αυστηρή διαχείριση των συνόρων με αποτελεσματική παρακολούθηση των συνόρων και συστηματικούς συνοριακούς ελέγχους. Δίνεται προτεραιότητα στην καταπολέμηση της διασυνοριακής εγκληματικότητας μέσω της διεθνούς αστυνομικής συνεργασίας, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της Ευρωπόλ. Το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν είναι καλά εδραιωμένο. Η Βουλγαρία έχει επίσης αποδείξει ότι διαθέτει τις αναγκαίες δομές για να διασφαλίζει τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, την εξασφάλιση της πρόσβασης στη διεθνή προστασία και την τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης.
Η Ρουμανία εφαρμόζει υψηλής ποιότητας και αυστηρή διαχείριση των συνόρων, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης των συνόρων και των συστηματικών συνοριακών ελέγχων, και συμμετέχει στη διεθνή αστυνομική συνεργασία. Η καταπολέμηση της αντικανονικής μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων αποτελούν δύο τομείς προτεραιότητας στους οποίους δραστηριοποιείται η Ρουμανία. Το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν είναι καλά εδραιωμένο. Όσον αφορά τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η Ρουμανία διαθέτει αποτελεσματικές δομές για να διασφαλίζει την πρόσβαση στη διεθνή προστασία και την τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης.
Η Βουλγαρία και η Ρουμανία ολοκλήρωσαν επιτυχώς τη διαδικασία αξιολόγησης Σένγκεν το 2011. Το Συμβούλιο αναγνώρισε την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης σε δύο χωριστά συμπεράσματα του Συμβουλίου, αλλά δεν έχει λάβει απόφαση για την άρση των εσωτερικών συνόρων εδώ και περισσότερο από 11 έτη. Δεδομένου του χρόνου που έχει παρέλθει από το 2011 και προκειμένου να ενισχυθεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη και να αναγνωριστεί η εξέλιξη των κανόνων Σένγκεν από το 2011, η Βουλγαρία και Ρουμανία εξέδωσε κοινή δήλωση προς το Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2022. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία προσκάλεσαν, σε εθελοντική βάση, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υπό τον συντονισμό της Επιτροπής για να εξετάσει την εφαρμογή των τελευταίων εξελίξεων των κανόνων Σένγκεν.
Αυτή η εθελοντική διερευνητική αποστολή που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2022 επιβεβαίωσε ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία όχι μόνο συνέχισαν να εφαρμόζουν τους νέους κανόνες και εργαλεία, αλλά ενίσχυσαν επίσης σημαντικά τη συνολική εφαρμογή της αρχιτεκτονικής Σένγκεν σε όλες τις διαστάσεις της. Επιπλέον, οι δύο αυτές χώρες απέδειξαν ότι έχουν ένα υποδειγματικό ιστορικό όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων Σένγκεν.
Τον Δεκέμβριο του 2021 το Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι η Κροατία πληρούσε όλους τους όρους που απαιτούνταν για να ενταχθεί στον χώρο Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Η διαδικασία αξιολόγησης πραγματοποιήθηκε από το 2016 έως το 2020. Περιλάμβανε επιτυχή στοχευμένη επίσκεψη επαλήθευσης το 2020 για την εξακρίβωση της υλοποίησης των δράσεων στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων. Η Κροατία έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για να διασφαλίσει ότι οι έλεγχοι των εξωτερικών συνόρων συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ειδικότερα, η Κροατία θέσπισε, τον Ιούνιο του 2021, ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης, ο οποίος εξασφαλίζει την ανεξάρτητη παρακολούθηση των επιχειρήσεων που σχετίζονται με τα σύνορα και αφορούν μετανάστες και αιτούντες άσυλο σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στον εν λόγω μηχανισμό, του οποίου ηγείται ανεξάρτητος συμβουλευτικός φορέας, συμμετέχουν απευθείας τα ενδιαφερόμενα μέρη από την Κροατία. Η Κροατία ήταν το πρώτο κράτος μέλος που έθεσε σε εφαρμογή έναν τέτοιο μηχανισμό. Στις 4 Νοεμβρίου 2022 υπογράφηκε νέα συμφωνία για την επέκταση και την ενίσχυση του ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης. Η νέα συμφωνία αντικατοπτρίζει πλήρως όλες τις συστάσεις που εκδόθηκαν από τον συμβουλευτικό φορέα στις 27 Οκτωβρίου 2022.
Επόμενα βήματα
Υπό την καθοδήγηση της τσεχικής Προεδρίας, το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων θα ψηφίσει, στις 8 Δεκεμβρίου, σχετικά με την πλήρη συμμετοχή της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Κροατίας στον χώρο Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα.
Ιστορικό
Ο χώρος Σένγκεν είναι ο μεγαλύτερος χώρος ελεύθερης μετακίνησης στον κόσμο στον οποίο συμμετέχουν σήμερα 22 χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία), καθώς και 4 συνδεδεμένες χώρες εκτός ΕΕ (Νορβηγία, Ισλανδία, Ελβετία και Λιχτενστάιν). Η Ιρλανδία διατηρεί ρήτρα εξαίρεσης όσον αφορά την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα.
Οι χώρες που επιθυμούν να προσχωρήσουν στον χώρο Σένγκεν πρέπει να υποβληθούν σε μια σειρά αξιολογήσεων Σένγκεν προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή των κανόνων Σένγκεν. Μόλις οι αποστολές αξιολόγησης Σένγκεν επιβεβαιώσουν την ετοιμότητα του κράτους μέλους να ενταχθεί στον χώρο χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, απαιτείται ομόφωνη έγκριση από όλα τα άλλα κράτη μέλη που εφαρμόζουν πλήρως το κεκτημένο του Σένγκεν. Επίσης πρέπει να συναινέσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Στις 10 Νοεμβρίου 2022 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε θετική γνώμη για το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την πλήρη εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν στην Κροατία. Στις 18 Οκτωβρίου 2022 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο καλεί το Συμβούλιο να επιτρέψει στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία να προσχωρήσουν στον χώρο Σένγκεν.
