To 1986, o Γερμανός κοινωνιολόγος Ulrich Beck δημοσιεύει το δοκίμιο του ”Η Κοινωνία της διακινδύνευσης”, στις σελίδες του οποίου εκφράζει την άποψη πως ο κόσμος μεταβαίνει, από τη φάση όπου κύριο πεδίο σύγκρουσης είναι η διανομή του πλούτου, στη φάση όπου κύριο πεδίο σύγκρουσης είναι η διανομή του ρίσκου. Η τοποθέτηση αυτή δεν παραγνωρίζει το γεγονός πως η κοινωνική τάξη επιδρά στην δυνατότητα αντιμετώπισης των κινδύνων, αλλά διαπιστώνει πως οι εκτεταμένου μεγέθους καταστροφές έχουν την τάση να κατανέμουν τις επιδράσεις τους πιο ομοιόμορφα στο κοινωνικό σύνολο.
Η θεωρία του Beck ήρθε την εποχή που μεσουρανούσε στη συζήτηση η ανάγκη του Ευρωπαϊκού τεχνικού κόσμου για την παραγωγή των Ευρωκωδίκων, ενός ενιαίου πλαισίου σχεδιασμού των κατασκευών, ώστε οι κατασκευές να εκπληρώνουν τη λειτουργία τους προστατεύοντας τη ζωή, υπό ορισμένες συνθήκες. Με το πλαίσιο αυτό ορίστηκε ο τρόπος με τον οποίο η αβεβαιότητα ενσωματώνεται στο σχεδιασμό για τη διασφάλιση της μελλοντικής επάρκειας των κατασκευών, υπό ορισμένες πάντα συνθήκες. Η φράση κλειδί σε αυτή τη θεώρηση είναι το «υπό ορισμένες συνθήκες».
Στον ελληνικό χώρο ο προσδιορισμός των συνθηκών αυτών έχει θεσπιστεί με ένα οργανωμένο και σύγχρονο πλαίσιο στην περίπτωση της αντιμετώπισης των σεισμικών κινδύνων, που να καλύπτει νέες και υφιστάμενες κατασκευές (EC8, ΚΑΝΕΠΕ, ΚΑΔΕΤ). Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούνται οι «ορισμένες συνθήκες», δηλαδή τα φορτία και η περίοδος επαναφοράς των φαινομένων, υπό το πρίσμα της πιθανοτικής θεώρησης.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα ισχύοντα αυτή τη στιγμή, ένα σύνηθες κτίριο έχει 10% πιθανότητα να αντιμετωπίσει ένα σεισμό, τόσο μεγάλο σε μέγεθος (σεισμός σχεδιασμού), που συμβαίνει μεσοσταθμικά κάθε 475 έτη, μέσα στη χρήσιμη διάρκεια ζωής του, δηλαδή τα 50 έτη από την κατασκευή του. Επιτελώντας έτσι το ρόλο της προστασίας της ανθρώπινης ζωής. Αυτό είναι ένα σαφές παράδειγμα πλαισίου που αντιμετωπίζει την υπολογίσιμη επικινδυνότητα, υπό τις συνθήκες της σύγχρονης πραγματικότητας.
Πίνακας : ΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑΣ (έτη) ΓΕΓΟΝΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
| Πιθανοτητα Αστοχιας: | 1% | 5% | 10% | 25% | 50% | 64% |
| Χρήσιμη διάρκεια ζωής του έργου (έτη) | ||||||
| 25 | 2487 | 487 | 237 | 88 | 37 | 25 |
| 50 | 4975 | 975 | 475 | 174 | 72 | 50 |
| 100 | 9950 | 1950 | 950 | 350 | 145 | 100 |
Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο στην αντιμετώπιση των πλημμυρικών κινδύνων. Εδώ η χώρα μας επιλέγει, ακόμα και για τα νέα έργα, σχεδιασμούς που δεν διασφαλίζουν την επάρκεια των υποδομών ακόμα και μέσα στον ωφέλιμο κύκλο ζωής τους. Συγκεκριμένα στα συνήθη έργα αντιπλημμυρικής προστασίας υπάρχει 64% πιθανότητα να εμφανιστεί η πλημμύρα που θα καταστήσει μια υποδομή παρωχημένη (κατεστραμμένη ή μη χρηστική), κατά τη διάρκεια των 50 ετών ζωής της. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη πως από τα δεδομένα που προκύπτουν από την κακοκαιρία Daniel, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που παρουσιάστηκε από το World Weather Attribution, τα πλημμυρικά φαινόμενα στον ελληνικό χώρο, λόγω της σχετιζόμενης με την ανθρώπινη δραστηριότητα κλιματικής αλλαγής, θα εμφανίζονται με συχνότητα 10 φορές πιο αυξημένη και με ένταση 40% πιο αυξημένη, τότε το θεσμικό πλαίσιο αντιπλημμυρικής προστασίας καθίσταται εντελώς παρωχημένο.
Είναι σαφές λοιπόν πως η αντιμετώπιση της επικινδυνότητας στην περίπτωση των αντιπλημμυρικών έργων δεν ανταποκρίνεται, εδώ και χρόνια, στις ανάγκες της εποχής, πόσο μάλλον μετά τις δραματικές αλλαγές που προκύπτουν στο παγκόσμιο και ειδικά στο μεσογειακό κλίμα. Οι κυβερνήσεις και οι περιφερειακές αρχές θα πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των παθογενειών. Οι περιφερειακές αρχές θα πρέπει να προβούν:
- σε καταγραφή όλων των κρίσιμων υποδομών (υποσταθμοί συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, μονάδες τροφοδοσίας πόσιμου νερού, κεντρικές και δευτερεύουσες οδικές αρτηρίες προς νοσοκομεία και κτίρια διοίκησης) και να αναλύσουν την προστασία τους υπό συνθήκες πλημμύρας 1000 ετών, που έχει πιθανότητα εμφάνισης 5% για τη διάρκεια ζωής 50 ετών της κάθε υποδομής.
- Όλα τα νέα έργα να περιλαμβάνουν στη συγγραφή υποχρεώσεων τους μελέτη όπου η πιθανότητα υπέρβασης του φαινομένου σχεδιασμού να μην ξεπερνά το 10%.
- Να δρομολογηθεί άμεσος σχεδιασμός έργων ορεινής υδρονομίας (λεκάνες συγκράτησης, αναβαθμοί από ξερολιθιές, κ.τ.λ.) για την απομείωση της έντασης των φαινομένων πλημμύρας με τη χρήση των πρόσφατων υδρολογικών μελετών που εκτελέστηκαν για την ανάπτυξη των έργων ΑΠΕ στην περιοχή.
Ταυτόχρονα η κυβέρνηση θα πρέπει να οργανώσει την διαβούλευση και αναθεώρηση του μελετητικού πλαισίου μέσα στον ορίζοντα των επόμενων 5 ετών, ώστε ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός να διασφαλίζει προστασία της ανθρώπινης ζωής ανάλογης με αυτή του αντισεισμικού σχεδιασμού.
Αυτό που πρέπει να γίνει ευρέως κατανοητό είναι πως το ρίσκο δεν ταυτίζεται με την καταστροφή αλλά με την προσμονή της καταστροφής. Η πρόληψη στην περίπτωση των φυσικών καταστροφών είναι η αναγκαία, αλλά και η βραχυπρόθεσμα ακριβή επιλογή. Είναι όμως η μακροπρόθεσμα και μακροοικονομικά σωστή. Η Ελλάδα έχει μόλις αρχίσει να βιώνει τις συνέπειες από την προγραμματισμένη απαρχαίωση των υφιστάμενων υποδομών της εκσυγχρονιστικής περιόδου του ’90. Δυστυχώς σήμερα η κυρίαρχη αντίληψη των νέων εκσυγχρονιστών είναι να ποντάρει στην επανάληψη της ίδιας εσφαλμένης προσέγγισης, που προκρίνει τα μέτρα αποκατάστασης των παθόντων και τις προτάσεις εισαγωγής προσωπικής ασφάλισης της περιουσίας, έναντι της ουσιαστικής πρόληψης. Αυτή η μυωπική οπτική παράγει και τη σημαντικότερη συνέπεια για τον κόσμο της πολιτικής και της επιστήμης, την από-νομιμοποίηση τους στα μάτια της κοινωνίας. Μια κοινωνία που προσβλέπει σε αυτές για να της προσφέρουν ένα ικανό και σταθερό επίπεδο ασφάλειας για να σταματήσει να παραδίδεται όλο και περισσότερο σε μια πολύπλοκη πραγματικότητα που δεν κατανοεί.
