Γράφει ο Χάρης Μπαλατσός*
Η πλούσια σε Ιστορία, Παράδοση και πόρους Δυτική Μακεδονία αποτέλεσε, για πολλές δεκαετίες, την ενεργειακή καρδιά του νέου Ελληνικού Κράτους. Ενώ διανύουμε το πολυτάραχο 25ο έτος της 3ης χιλιετίας μετά Χριστόν, η ιδιαίτερη αυτή περιοχή της Μακεδονίας πρωταγωνιστεί, πλέον, καταρρίπτοντας ένα-ένα τα αρνητικά ρεκόρ.
Η απογραφή του 2021 είναι ενδεικτική της κατάστασης εγκατάλειψης της περιοχής. Ο πληθυσμός της Δυτικής Μακεδονίας μειώθηκε κατά 10,1% σε σύγκριση με την απογραφή του 2011. Ιδιαιτέρως ανησυχητικά είναι, επίσης, και τα ποιοτικά στοιχεία της απογραφής. Παρατηρείται μείωση των οικογενειών, μείωση του νέου και παραγωγικού πληθυσμού, καθώς και ταυτόχρονη αύξηση του γερασμένου πληθυσμού. Οι οικονομικοί δείκτες δεν παρουσιάζουν μια καλύτερη εικόνα από αυτή των δημογραφικών, εξ άλλου η σχέση των δύο είναι διαλεκτική. Το ποσοστό της ανεργίας βρίσκεται διαρκώς πάνω από τον εθνικό μέσο όρο (θυμίζω πως το 2017 η Δυτική Μακεδονία βρισκόταν στην κορυφή της Ευρώπης με ποσοστό ανεργίας που ξεπερνούσε το 29%). Ταυτόχρονα, το ΑΕΠ και το κατά κεφαλήν εισόδημα μειώνονται διαρκώς. Πώς, όμως, οδηγηθήκαμε εδώ;
Ιστορικά, οι Δυτικομακεδόνες υπήρξαν αγρότες, βιοτέχνες και έμποροι. Η δραστηριότητα αυτή οδήγησε, κατά την Οθωμανική περίοδο, στην ανάπτυξη σημαντικών αστικών κέντρων (όπως η Κοζάνη, η Καστοριά, το Μοναστήρι, η Φλώρινα και η Σιάτιστα) και στην δημιουργία παροικιών στις μεγάλες πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης. Η έλευση, όμως, στην περιοχή της Κρατικής Βιομηχανίας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανέτρεψε άρδην τους συσχετισμούς. Με αποτέλεσμα, για δεκαετίες, η οικονομική και κοινωνική εν γένει ζωή της Δυτικής Μακεδονίας να στηρίζεται στην δραστηριότητα μιας Δημόσιας Επιχείρησης. Έτσι, βρέθηκε αδύναμη στον κυκεώνα των εξελίξεων των διαρκών κρίσεων του Διεθνιστικού Καπιταλισμού (αποτέλεσμα των εσωτερικών του αντιφάσεων) και της στροφής της Ευρώπης σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Επομένως, είναι σαφείς οι ιστορικές ευθύνες που οδήγησαν στην απονέκρωση των παραγωγικών δυνάμεων των Δυτικομακεδόνων, και στην συνακόλουθη οικονομική, κοινωνική και δημογραφική κατάρρευση. Η ευρωπαϊκή, όμως, συγκυρία φαίνεται να δημιουργεί ξανά την ιστορική συνθήκη, την ιστορική ευκαιρία για ανασυγκρότηση του Τόπου.
Η Πολιτική Διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Δυτικά Βαλκάνια δημιουργεί ευκαιρίες για την ανάδειξη της περιοχής μας σε πρωταγωνιστή. Η πραγματική αναβάθμιση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας δύναται να καταστήσει ξανά τον Τόπο σε Ακαδημαϊκό και Ερευνητικό κέντρο των Βαλκανίων. Η προσέλκυση σημαντικού αριθμού ποιοτικού Ακαδημαϊκού προσωπικού και φοιτητών (εγχώριων ή αλλοδαπών) μπορεί να δώσει πραγματική οικονομική και δημογραφική ανάσα. Ταυτόχρονα, η έρευνα σε τομείς της γεωργικής και βιομηχανικής παραγωγής μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση και στην βελτίωση της παραγωγής.
Η Δ. Μακεδονία έχει ανάγκη μιας ουσιαστικής ανασυγκρότησης του παραγωγικού της μοντέλου, ικανής να συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα και την οικονομική ανάπτυξη του Τόπου. Απαιτείται μια «Αγροτική Μεταρρύθμιση», με οργάνωση των αγροτών σε Συνεταιρισμούς (κατά τα διεθνούς φήμης και επιτυχημένα πρότυπα του Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης και των Συνεταιρισμών στο Βελβεντό) και με την χρήση νέων τεχνολογιών στην παραγωγή. Ταυτόχρονα, απαιτείται σημαντική ενίσχυση της δευτερογενούς παραγωγής με υποδομές.
Η πλούσια σε φυσική ομορφιά, ιστορία και παράδοση Δυτική Μακεδονία δεν έχει αξιοποιήσει παρά ελάχιστα τις δυνατότητες της για προσέλκυση σημαντικού αριθμού ποιοτικών τουριστών. Πώς είναι δυνατόν σε μια εποχή, κατά την οποία όλο και περισσότεροι επιζητούν την αναζήτηση αυθεντικών και συμμετοχικών εμπειριών, η περιοχή μας να είναι σχεδόν ανύπαρκτη στον τουριστικό χάρτη; Οφείλουν οι αρμόδιοι φορείς να αναδείξουν το ιδιαίτερο και πολύμορφο brand του Τόπου. Δεν αρκεί, όμως, μόνο η διαφήμιση, χρειάζονται υποδομές, τεχνογνωσία και επαγγελματισμός, ώστε να αποκτήσει η περιοχή αξιοπρεπές μερίδιο από την «πίτα» της Τουριστικής Βιομηχανίας.
Η «Μετάβαση» του Τόπου μας απαιτεί κρατική στήριξη και σχεδιασμό, άλλα κυρίως απαιτείται οι Δυτικομακεδόνες ανακτήσουν την χαμένη τους αυτοπεποίθηση. Είναι πρωτίστως ευθύνη της Νέας Γενιάς να αξιοποιήσει τις ιστορικές ευκαιρίες που δημιουργούνται, ώστε να διαμορφώσει ένα αισιόδοξο και βιώσιμο μέλλον για την Δυτική Μακεδονία.
*Χάρης Μπαλατσός – Πρόεδρος του Συλλόγου Φοιτητών Νομικής ΑΠΘ
