Η κοινωνία της Κοζάνης στο πλευρό των συγγενών των θυμάτων
Η Αίθουσα Τέχνης γέμισε ασφυκτικά το μεσημέρι της Κυριακής και «λύγισε» από τη συλλογική μνήμη και την οργή για την τραγωδία των Τεμπών, σε μια εξαιρετική εκδήλωση στην Κοζάνη. Τριάντα τρεις μήνες μετά, τα τραύματα παραμένουν ανοιχτά και οι συγγενείς των θυμάτων συνεχίζουν να ζητούν δικαίωση για τους ανθρώπους που χάθηκαν εκείνο το μοιραίο βράδυ, βρίσκοντας στο πλευρό τους μια κοινωνία που αρνείται να σωπάσει.
Οι σπαρακτικές ομιλίες, οι καλλιτεχνικές παρεμβάσεις και το εξαιρετικό βίντεο που προβλήθηκε στην έναρξη, μετέτρεψαν την αίθουσα σε χώρο μνήμης, αλήθειας και διεκδίκησης, ενώ η παρουσία πλήθους ανθρώπων όλων των ηλικιών έδειξε ότι το αίτημα για δικαιοσύνη παραμένει ζωντανό και αδιαπραγμάτευτο.
Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Ομάδα Συμπαράστασης Κοζάνης για το Έγκλημα στα Τέμπη, σε συνδιοργάνωση με την ΑΡΣΙΣ Κοζάνης, το Κοινόν Κοζανιτών και την Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Κοζάνης. Από νωρίς, η Αίθουσα Τέχνης γέμισε πέρα από τα συνηθισμένα. Ο εξώστης ήταν γεμάτος, αρκετοί παρακολούθησαν όρθιοι, και η ατμόσφαιρα ήταν από την αρχή φορτισμένη, καθώς το βίντεο «Το χρονικό του εγκλήματος» του Νίκου Βουλουδάκη υπενθύμιζε με σκληρή καθαρότητα όλο το χρονικό που οδήγησε στη μοιραία νύχτα της τραγωδίας. Η συγκίνηση και η οργή διαδέχονταν η μία την άλλη, σε μια σιωπή που έμοιαζε να βαραίνει όλο τον χώρο.
Οι ομιλίες των συγγενών των θυμάτων, της Ρούλας Τζοβάρα, της Σμαρώς Οικού, του Πάνου Ρούτσι και της Μαρίας Καρυστιανού, αποτέλεσαν τον πυρήνα της εκδήλωσης. Σπαρακτικές, άμεσες, χωρίς εκπτώσεις στο συναίσθημα, μετέφεραν τον αδιάκοπο αγώνα τους για δικαιοσύνη. Τριάντα τρεις μήνες μετά την τραγωδία, ο πόνος παραμένει άσβεστος και το αίτημα για αλήθεια και λογοδοσία πιο επιτακτικό από ποτέ.
Ανάμεσα στις πιο βαριές και φορτισμένες στιγμές της εκδήλωσης ήταν η τοποθέτηση της Μαρίας Καρυστιανού, η οποία έχασε την κόρη της στα Τέμπη. Στάθηκε μπροστά στο κοινό με τη δύναμη μιας μάνας που πενθεί αλλά δεν παραιτείται. «Στέκομαι απέναντί σας με βαριά καρδιά από την απώλεια και την ευθύνη απέναντι στην κόρη μου, αλλά και αποφασισμένη», είπε από την αρχή, δίνοντας τον τόνο της ομιλίας της.
Ξεκαθάρισε πως δεν βρέθηκε στην Κοζάνη για να διηγηθεί μια προσωπική ιστορία, αλλά για να μιλήσει για «μια επώδυνη εμπειρία που πληγώνει και μας αφορά όλους», μια πληγή που όπως είπε «δεν κλείνει» και μια αλήθεια «που δεν μπορεί να θαφτεί». Περιγράφοντας την τραγωδία ως «την πιο σκοτεινή στιγμή της σύγχρονης Ελλάδας», σημείωσε πως όσο η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί και δεν κάνει σωστά τη δουλειά της, «θεωρούμε ότι είναι δική μας αποστολή να γυρίζουμε από πόλη σε πόλη και να επικοινωνούμε την αλήθεια».
«Μέχρι στιγμής έχουμε δει μόνο συγκάλυψη. Έχουμε στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν στην αλήθεια», τόνισε, αναδεικνύοντας την οργή και την επιμονή των οικογενειών. Η τοποθέτησή της προκάλεσε έντονη συγκίνηση στην κατάμεστη αίθουσα, που άκουγε σιωπηλή κάθε λέξη.
Αναφερόμενη στις φήμες περί δημιουργίας κόμματος, ήταν κατηγορηματική: «Το σύστημα προσπαθεί να ξεφύγει των ευθυνών του γυρίζοντας τη συζήτηση σε άσχετα θέματα. Αυτό που ενδιαφέρει τον κόσμο είναι ότι ζει σε μια κοινωνία που δεν λειτουργεί η δικαιοσύνη, η παιδεία, η υγεία, υπάρχει η ακρίβεια και έχουν χιλιάδες άλλα προβλήματα».
Ο Πάνος Ρούτσι παρουσίασε για πρώτη φορά ένα βίντεο με τον γιο του, δημιουργία στενού του φίλου, το οποίο, όπως είπε, του δίνει δύναμη σε όλη αυτή τη διαδρομή. Στο υλικό ακούγεται η φωνή του παιδιού του να του λέει «να είσαι δυνατός», μια φράση που έκανε πολλούς από τους παρευρισκόμενους να συγκινηθούν.
«Ο γιος μου ήταν σε εκείνο το τρένο που δεν έφτασε ποτέ. Από τότε η ζωή μου άλλαξε για πάντα. Ο πόνος έγινε φλόγα. Μια φλόγα μέσα μου που δεν σβήνει, γιατί δεν πρέπει. Έκανα απεργία πείνας όχι από μίσος αλλά από ανάγκη, για να ακουστεί η φωνή των παιδιών που χάθηκαν. Για να θυμίσω σε όλους μας ότι η δικαιοσύνη δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Δεν ζητάμε εκδίκηση, ζητάμε αλήθεια, ευθύνη και σεβασμό στη ζωή, και να μην υπάρξει ποτέ ξανά άλλος σταθμός που θα γίνει τάφος» τόνισε ο ίδιος.
Στη συνέχεια, ευχαρίστησε την κοινωνία της πόλης: «Θέλω να ευχαριστήσω τον κόσμο στην Κοζάνη που είναι μαζί μας αυτά τα χρόνια και μας υποστηρίζει. Συνεχίζουμε τον αγώνα μας ενωμένοι». Τέλος, αναφέρθηκε στη στάση του κράτους και στις αμφιβολίες απέναντι στη θεσμική διαδικασία: «Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη, έχει αποδειχτεί αυτό τόσο καιρό». Για τις εκταφές σημείωσε ότι οι οικογένειες έχουν ορίσει δικούς τους πραγματογνώμονες και ιατροδικαστές, οι οποίοι είναι από το εξωτερικό.
Εξίσου φορτισμένη ήταν η ομιλία της Ρούλας Τζοβάρα, που έχασε τον αδερφό της στα Τέμπη και μίλησε με λόγια που λύγισαν ακόμη και τους πιο ψύχραιμους. Ευχαρίστησε την κοινωνία της Κοζάνης για τη στήριξη, τονίζοντας πως «είμαστε πολύ χαρούμενοι που ο κόσμος είναι μαζί μας, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στη δικαίωση, γιατί χωρίς τον κόσμο δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Μας πολεμούν από παντού. Ο κόσμος μας στηρίζει γιατί κάποιες φορές λυγίζουμε. Δεν είναι εύκολο αυτό που περνάμε εδώ και 33 μήνες».
Στη φωνή της αποτυπωνόταν η κούραση αλλά και η επιμονή ενός αγώνα που δεν τελειώνει. «Εύχομαι ο κόσμος να είναι μαζί μας και στα δικαστήρια για να μπορέσουμε να δικαιώσουμε τους ανθρώπους μας, γιατί μαζί με αυτούς θα δικαιωθεί όλη η Ελλάδα για όλα αυτά που περνάμε και ζούμε κάθε μέρα. Είμαστε εδώ για να γίνουμε η φωνή τους και να δικαιώσουμε τις ψυχές τους», είπε, με την αίθουσα να παρακολουθεί σιωπηλή.
Ανασύροντας μνήμες από εκείνη τη νύχτα που «τους έκοψε στα δύο», περιέγραψε με τρόπο που πάγωσε το κοινό: «Μας στέρησαν τους ανθρώπους μας, το γέλιο, τη χαρά. Τους στέρησαν τη ζωή και τη ζωή που θα ζούσαμε μαζί τους». Και συνέχισε με τις λέξεις–μαχαίρια που, όπως είπε, «τρυπάνε το μυαλό και την ψυχή για πάντα»: είναι αγνοούμενος, ταυτοποιήθηκε, θα σας τον δώσουμε αύριο για να σας δώσουμε όσα περισσότερα κομμάτια του μπορούμε, διαμελίστηκε, κομματιάστηκε, πολτοποιήθηκε, απανθρακώθηκε. Μίλησε και για τις εικόνες που οι οικογένειες των θυμάτων κουβαλούν μέσα τους, «εικόνες που ευχόμαστε να μην τις δει κανένας άλλος άνθρωπος» όπως τόνισε, ενώ συγκλόνισε όταν περιέγραψε τις «φωνές πόνου για οξυγόνο που δεν έφτανε…».
Η Σμαρώ Οικού, αδερφή του 28χρονου Δημήτρη, του μηχανοδηγού που εκείνο το βράδυ επέστρεφε ως επιβάτης και δεν έφτασε ποτέ, με φωνή που έτρεμε αλλά δεν λύγισε, μίλησε για τον καθημερινό αγώνα των οικογενειών να κρατήσουν ζωντανό το αίτημα για δικαιοσύνη.
«Διεκδικούμε τα αυτονόητα. Δικαιοσύνη για τους ανθρώπους μας», είπε, τονίζοντας το βάρος με το οποίο οι συγγενείς μπαίνουν στη δικαστική διαδικασία. «Πάμε σε μια δίκη με μια δικογραφία που έχει πολλά κενά, πάρα πολλές τρύπες, πολύ χαμηλό κατηγορητήριο, σοβαρές ελλείψεις και εξουθενωμένοι από σχεδόν τρία χρόνια ασταμάτητης συγκάλυψης, χλεύης και κοροϊδίας» τόνισε, υπογραμμίζοντας ότι το μόνο στήριγμα που έχει απομείνει είναι η κοινωνία: «Παρόλα αυτά θεωρώ ότι η δύναμη του κόσμου θα βοηθήσει πάρα πολύ στην υπόθεσή μας».
Σημαντικό ρόλο στη βραδιά είχαν και οι καλλιτεχνικές παρεμβάσεις που γεννήθηκαν μέσα από το τραύμα αλλά και την ανάγκη της κοινωνίας να εκφραστεί. Το τραγούδι «Πάρε με όταν φτάσεις», σε στίχους Γιώργου Λεκάκη και μουσική του Μανώλη Χατζημανώλη, ερμηνεύτηκε από τη Μικτή Χορωδία του Μορφωτικού Ομίλου Βελβεντού με τη σύμπραξη μουσικών του Νέου Ωδείου Κοζάνης, δημιουργώντας μια στιγμή που καθήλωσε την αίθουσα. Ακολούθησαν ποιητικές αναγνώσεις: «Οι αθώοι των συρμών» του Γιώργου Δελιόπουλου, το ανέκδοτο «Αμίλητο θεριό» του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου και το ποίημα «Έφτασες;» των μαθητριών Αναστασίας Γούλιου και Θεοδώρας Κωστογλίδου. Κάθε λέξη έμοιαζε να προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο συγκίνησης στη βραδιά.
Παράλληλα, στον χώρο λειτούργησε έκθεση ζωγραφικής των μαθητών του 9ου και 12ου Δημοτικού Σχολείου, μια ιδιαίτερη «μικρή κοινότητα μνήμης». Τα έργα τους αποτύπωναν την παιδική ματιά στο συλλογικό τραύμα, υπενθυμίζοντας πως ακόμη και οι πιο μικρές ηλικίες νιώθουν το βάρος της αδικίας.
Τον συντονισμό της εκδήλωσης είχε η Παναγιώτα Ζαγάρα από την Ομάδα Συμπαράστασης, ενώ το κείμενο της ομάδας διάβασε η Ουρανία Γαβριηλίδου. Η δομή της βραδιάς επέτρεψε να ακουστούν πολλές φωνές, χωρίς να χαθεί ούτε στιγμή η σεμνότητα και η σοβαρότητα του θέματος.
Ιδιαίτερη βαρύτητα είχε το τελευταίο μέρος της εκδήλωσης, όπου δόθηκε ο λόγος στο κοινό. Οι τοποθετήσεις, κυρίως νέων ανθρώπων, συγκίνησαν και ενέπνευσαν, αναδεικνύοντας μια γενιά που επιλέγει να μην ξεχάσει και να διεκδικεί ένα κράτος δικαίου. Οι παρεμβάσεις τους υπογράμμισαν πως η δικαιοσύνη για τα Τέμπη δεν αφορά μόνο τις οικογένειες των θυμάτων, αλλά μια κοινωνία που απαιτεί ασφάλεια, αλήθεια και λογοδοσία.
Ανάμεσά τους ένας νεαρός από τη Βέροια, που έχασε φίλο του εκείνο το βράδυ, στάθηκε συγκινημένος απέναντι στους συγγενείς των θυμάτων λέγοντας «Είμαστε δίπλα σας. Έχετε στρατό δίπλα σας». Μια φοιτήτρια μίλησε για το προσωπικό της βίωμα και την ανάγκη να μη συνηθίσουμε την αδικία. Ανεφερε πως σκέφτηκε πολλές φορές να φύγει στο εξωτερικό, αλλά θέλει να μείνει στην Ελλάδα και να παλέψει για έναν τόπο που δεν θα σκύβει το κεφάλι. Εξομολογήθηκε ότι έχει κάνει τατουάζ τη στιγμή της σύγκρουσης και ότι σπάνια περνά ημέρα χωρίς να κλάψει από τότε, παρότι δεν έχασε δικό της άνθρωπο, αλλά νιώθει ότι «όλοι είμαστε μια οικογένεια».
Στο ίδιο κλίμα μια μαθήτρια λυκείου σημείωσε ότι μεγάλωσε σε μια χώρα όπου η συγκάλυψη, όπως είπε, μοιάζει να είναι κανόνας, τονίζοντας πως η νέα γενιά διαδηλώνει, βγαίνει στους δρόμους και παλεύει για να ακουστεί. «Εσείς αποτελείτε τη δύναμη και εμείς αποτελούμε την αλλαγή. Αλλά για να γίνουμε εμείς η αλλαγή πρέπει κάποια στιγμή να μας ρωτήσουν κι εμάς γιατί αποφασίζουν για εμάς, χωρίς εμάς». Στις παρεμβάσεις των πολιτών εκφράστηκε επίσης, με έντονο τρόπο, η άποψη πως και οι ίδιοι οι πολίτες οφείλουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη των επιλογών τους στις εκλογές, είτε ψηφίζουν είτε απέχουν, καθώς η δημοκρατία και η λογοδοσία δεν είναι υποθέσεις από τις οποίες μπορεί κανείς να μένει αμέτοχος.
Η εκδήλωση αποτέλεσε κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή δημόσια συζήτηση. Ήταν μια συλλογική υπενθύμιση ότι η μνήμη δεν σιωπά, ότι ο αγώνας συνεχίζεται και ότι όσο η κοινωνία στέκεται στο πλευρό των συγγενών των θυμάτων, τόσο δυσκολότερο θα είναι να θαφτεί η αλήθεια.
Συνεχίζουν να ζητούν δικαιοσύνη οι συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών
Θένια Βασιλειάδου – www.xronos-kozanis.gr
