Το 2023, η επιτροπή που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των φαρμάκων (Food and Drug Administration-FDA-) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η δράση των αντισυμφορητικών φαρμάκων που χορηγούνται από το στόμα και περιέχουν φαινυλεφρινη είναι η ίδια και όχι καλύτερη από αυτή του εικονικού φαρμάκου, δηλαδή του placebo. Συνεπώς γεννάται το εύλογο ερώτημα, πως φάρμακα που ουσιαστικά δεν έχουν καμιά θεραπευτική επίδραση κυκλοφορούν για χρόνια στην αγορά, ενώ συγχρόνως προκύπτει και το δίλλημα, αν η κυκλοφορία αυτών των φαρμάκων θα πρέπει να συνεχιστεί. Στην περίπτωση της ρινικής συμφόρησης, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ότι τα συμπτώματα της συμφόρησης κατά κανόνα υποχωρούν μόνα τους μέσα σε λίγες μέρες με θεραπεία ή/και χωρίς θεραπεία.
Είναι γνωστό όμως από πολλές μελέτες που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες με διπλό τυφλό σύστημα, όπου πολλές χιλιάδες ασθενείς ελάμβαναν το εικονικό φάρμακο (χωρίς να γνωρίζουν αν το φάρμακο που λαμβάνουν είναι το δραστικό ή το εικονικό) και ανάλογος αριθμός ασθενών ελάμβανε το δραστικό φάρμακο, ότι περίπου το 30 % των ασθενών που έπαιρνε το εικονικό φάρμακο (δηλαδή to placebo) σε όλες τις μελέτες αισθανόταν καλύτερα. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, οι ασθενείς αισθάνονται καλύτερα, ακόμα και αν γνωρίζουν ότι το φάρμακο που λαμβάνουν είναι εικονικό, εφόσον πιστεύουν πως αυτό θα τους βοηθήσει να γίνουν καλύτερα. Σ ’αυτές τις περιπτώσεις ενεργοποιείται το «εσωτερικό φαρμακείο του οργανισμού» με αποτέλεσμα να εκκρίνονται ουσίες που έχουν παρόμοια δράση με τη μορφίνη, οι ενδορφίνες (ενδογενής μορφίνη). Οι ενδορφίνες εκκρίνονται από τον εγκέφαλο, διοχετεύονται στην κυκλοφορία του αίματος και προκαλούν ένα αίσθημα ευφορίας (όπως τα οπιούχα), ανακουφίζουν από τον πόνο και από άλλα συμπτώματα και κάνουν τον ασθενή να αισθάνεται καλύτερα. Ερευνητές από την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Harvard (Ted J. Kaptchuk και συνεργάτες), που παρακολουθούν τη λειτουργία του εγκεφάλου με απεικονιστικές μεθόδους υποστηρίζουν πως μετά από χορήγηση εικονικού φαρμάκου, εκκρίνονται ενδορφίνες και ντοπαμίνη που συμβάλουν στην ευεξία του ασθενούς. Το εικονικό φάρμακο δυνατόν να ανακουφίζει τον ασθενή από τα διάφορα συμπτώματα, κατά γενικό όμως κανόνα, δεν έχει επίδραση στην υποκείμενη νόσο, δηλαδή δεν εξαφανίζει τον καρκίνο ούτε και θεραπεύει τις λοιμώξεις.
Εδώ γεννάται το ερώτημα αν οι ασθενείς πρέπει να θεραπεύονται και με εικονικά φάρμακα, δηλαδή με placebo. Φυσικά όχι. Ο ιατρός πάντα πρέπει να χορηγεί τη θεραπεία που έχει αποδειχθεί ότι δρα όχι μόνο στα συμπτώματα αλλά και στην υποκείμενη νόσο. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, εκτός από την ενδεδειγμένη θεραπεία, δυνατόν να χορηγείται και κάποιο άλλο φάρμακο που δεν βλάπτει, χωρίς όμως να είναι βέβαιο ότι ωφελεί (π. χ. ένα δισκίο πολυβιταμίνης) εφόσον αυτό κάνει τον ασθενή να νιώθει καλύτερα.
Εδώ πρέπει να τονιστεί η ιδιαίτερη σημασία που έχει η σχέση του Ιατρού με τον Ασθενή. Όταν είμαστε άρρωστοι, θέλουμε ένα ιατρό με γνώση και κλινική εμπειρία που να είναι σε θέση να εφαρμόσει ότι σύγχρονο υπάρχει στην επιστήμη για να αντιμετωπίσει την αρρώστια μας. Εκείνο όμως που επίσης θέλουμε, είναι έναν ιατρό που να μας εμπνέει, να μας δίνει θάρρος και αισιοδοξία, θέλουμε έναν ιατρό που να μας «φροντίζει». Ο ασθενής εκτός από την ιατρική επιστήμη και τα φάρμακα έχει ανάγκη και από τη στοργή, την αγάπη, καθώς και τη φροντίδα του ιατρού. Όλα αυτά ο ιατρός πρέπει να τα λαμβάνει υπόψη όταν αντιμετωπίζει έναν ασθενή και ποτέ δεν πρέπει να ξεχνά, όπως είχε επισημάνει ο Fancis W Peabody σε μια διάλεξή του στους φοιτητές της ιατρικής σχολής του Harvard, ότι το μυστικό της ιατρικής περίθαλψης είναι η φροντίδα για τον ασθενή «…the secret of the care of the patient is in caring for the patient». Αυτή η σχέση Ιατρού -Ασθενή και η «φροντίδα» που δείχνει ο ιατρός για τον ασθενή, δυνατόν να έχει ως συνέπεια την «ενεργοποίηση του εσωτερικού φαρμακείου του οργανισμού», που θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της έκκρισης των ενδορφινών, οι οποίες στη συνεχεια θα ανακουφίσουν τον ασθενή από τα συμπτώματά του και θα τον κάνουν να αισθάνεται καλύτερα.
*Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Parashos Geleris MD, PhD, Professor of Cardiology (emeritus), Aristotle University of Thessaloniki.
Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), Honorary Professor, Academician (an. mem.)
