Γράφει ο Κώστας Καραμάρκος*

Επιδόσεις της Ελλάδας σε σημαντικούς διεθνείς δείκτες

Η πρόσφατη επίδοση της Ελλάδας σε βασικούς διεθνείς δείκτες ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας παρουσιάζει ένα μικτό τοπίο προκλήσεων και προόδου. 

Σύμφωνα με την κατάταξη IMD World Competitiveness 2024, η Ελλάδα βρίσκεται στην 47η θέση μεταξύ 67 χωρών, αντανακλώντας διαρκείς διαρθρωτικούς περιορισμούς στην οικονομική ανταγωνιστικότητα.

Στον European Innovation Scoreboard (EIS) 2025, η Ελλάδα κατατάσσεται 20ή στην ΕΕ-27, στην κατηγορία των «μέτριων καινοτόμων», κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αντίστοιχα, ο Global Innovation Index 2024 κατατάσσει την Ελλάδα 45η μεταξύ 133 χωρών, 28η μεταξύ 39 ευρωπαϊκών οικονομιών και 38η μεταξύ 51 οικονομιών υψηλού εισοδήματος, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ευρύτερες συστημικές βελτιώσεις.

Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο στην ψηφιακή διακυβέρνηση. Στον eGovernment Benchmark, η χώρα ανέβηκε από την 26η θέση το 2019 (στο 73% του μέσου όρου της ΕΕ) στην 21η θέση το 2023 (στο 89% του μέσου όρου). Η έκθεση Digital Decade αναφέρει ότι, παρότι η Ελλάδα διατηρεί σχετικά χαμηλό επίπεδο ψηφιακής ωριμότητας, έχει αντιστρέψει την τάση τα τελευταία πέντε χρόνια.

Τάσεις επενδύσεων και χρηματοδότησης

Το 2023, οι δαπάνες της Ελλάδας για Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α) αυξήθηκαν στα 3,3 δισ. €, περίπου +300 εκατ. € σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ή 1,49% του ΑΕΠ. 

Παρά την αύξηση, η ένταση Ε&Α παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (2,22%). Η δημόσια χρηματοδότηση ανήλθε σε 750 εκατ. € (0,31% του ΑΕΠ), κατατάσσοντας την Ελλάδα στις 4 πρώτες χώρες της ΕΕ ως προς τη συνεισφορά του κράτους στην Ε&Α (έναντι 0,24% στην ΕΕ).

Ο ιδιωτικός τομέας συνέβαλε με 1,658 δισ. € (0,74% του ΑΕΠ), παραμένοντας κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (1,47%). Τα ΑΕΙ και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί κάλυψαν το υπόλοιπο, σχεδόν 1 δισ. € (0,45% του ΑΕΠ), τιμή κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ (0,51%).

Το πρόγραμμα «Eρευνώ-Καινοτομώ 2021–2027» του ΕΣΠΑ διαθέτει 300 εκατ. € για συνέργειες μεταξύ έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, με έμφαση στην ανταγωνιστικότητα και τον διεθνή προσανατολισμό.

Το 1984–2020, η Ελλάδα είχε ισχυρή παρουσία σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα: 9η ως προς κεντρικούς ρόλους σε δίκτυα και 8η σε συμμετοχές. Η σημερινή επίδοση στον 3ο Πυλώνα του Horizon Europe – ιδίως στο EIC Accelerator – παραμένει χαμηλή.

Επτά ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα είναι στα 100 κορυφαία ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα (~77.000 συνολικά), βάσει ρόλου, συμμετοχών και συντονισμών.

Το 2022–2023, 505 ελληνικοί φορείς συμμετείχαν σε 829 συνεργατικά έργα, εξασφαλίζοντας περίπου 645 εκατ. € ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Το 2024 οι επενδύσεις κατέγραψαν αύξηση της τάξης του 15%, με τις ελληνικές Startups να «σηκώνουν» πάνω από 555 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που οι επενδύσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη σημείωσαν πτώση 5%. Οι τομείς που συγκέντρωσαν τις περισσότερες χρηματοδοτήσεις ήταν η Τεχνητή Νοημοσύνη, η Βιοτεχνολογία και η Υγειονομική Τεχνολογία. (report “Startups in Greece 2024-2025“)

Ενθαρρυντικές τάσεις και ικανότητες

Ένα δυναμικό τμήμα επιχειρήσεων – σε παραδοσιακούς και υψηλής τεχνολογίας κλάδους – εμφανίζει εξωστρεφή προσανατολισμό και ικανότητα καινοτομίας.

Το χρηματοδοτικό τοπίο έχει βελτιωθεί: οι δαπάνες venture capital ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν κατά 33,8 π.μ. (2018–2025) και η δημόσια στήριξη της επιχειρηματικής Ε&Α κατά 44,4 π.μ. Κεντρικό εργαλείο είναι το EquiFund (2018, EquiFund II εγκρίθηκε το 2024).

Οι καθιερωμένες επιχειρήσεις ενισχύθηκαν από εργαλεία όπως το ΕΣΠΑ και ο Αναπτυξιακός Νόμος 4399/2016 για αναβαθμίσεις και κλιμάκωση καινοτομίας.

Διαρκείς προκλήσεις και περιορισμοί

Η επιχειρηματικότητα παραμένει εν μέρει «επιχειρηματικότητα ανάγκης», με μικρή κλίμακα και περιορισμένο διεθνή προσανατολισμό.

Η ακαδημαϊκή επιχειρηματικότητα είναι υποαναπτυγμένη· οι πανεπιστημιακές spin-offs εκτιμώνται σε 100–150 (αν και αυξάνονται).

Η τεχνολογική/καινοτομική ένταση παραμένει χαμηλή, ακόμη και μεταξύ υψηλά ειδικευμένων επαγγελματιών.

Τρέχον πλαίσιο πολιτικής στην Ελλάδα

Στόχοι:

• μετασχηματισμός του οικονομικού/παραγωγικού μοντέλου προς βιώσιμη, μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, επανένταξη σε διεθνείς αλυσίδες αξίας με δραστηριότητες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας.
• επαναφορά ανταγωνιστικότητας μέσω διαρθρωτικών βελτιώσεων πέρα από το χαμηλό κόστος εργασίας· έμφαση σε καινοτομία, παραγωγικότητα και ποιότητα.
• ισορροπία οικονομικής προόδου με κοινωνική συνοχή και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Τα ανωτέρω αποτελούν βασικά στοιχεία μιας εκτενούς ετήσιας έρευνας,  με στόχο την παροχή συστάσεων & προτάσεων Μέτρων Ενίσχυσης των καινοτόμων ικανοτήτων και της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών ΜΜΕ (με έμφαση σε αυτές έντασης γνώσης) έως το 2030 για το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών (ΜΟΝ ΕΣΕΕ) με ανάθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – DG Regio σε συνεργασία με τον επίσης ειδικό εμπειρογνώμονα στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης (S3) A. Rheid. Η εμπειρογνωμοσύνη με τις προτάσεις των Μέτρων Ενίσχυσης προς την DG Regio & το Υπουργείο ολοκληρώνεται το Δεκέμβριο του 2025.

 

*Κώστας Καραμάρκος – Σύμβουλος Στρατηγικής  – S3 Expert