Στην εποχή που όλα έχουν μετατραπεί σε metrics και KPI’s (δηλαδή σε ποσοτικά δεδομένα), η επιστήμη δεν κρίνεται μόνο από το πόσο τολμηρές και καινοτόμες είναι ιδέες, αλλά και από τους αριθμούς που τις συνοδεύουν. Πόσες φορές αναφέρθηκε ένα άρθρο; Πόσο “ψηλά” βρίσκεται ένας ερευνητής στον δείκτη απήχησης; Αυτά τα ερωτήματα, που κάποτε απλώς βοηθούσαν στην αποτίμηση της ερευνητικής επιρροής, έχουν μετατραπεί σ’ έναν σκληρό αγώνα μεταξύ ομότεχνων.
Και κάπου εκεί ξεκινά το πρόβλημα των λεγόμενων citation farms, δηλαδή του δικτύου ανταλλαγής αναφορών. Πρόκειται για δίκτυα περιοδικών ή ερευνητών που συντονίζονται ώστε να ανταλλάσσουν αναφορές μεταξύ τους. Ένα περιοδικό παραπέμπει συστηματικά σε ένα άλλο, το οποίο κάνει το ίδιο πίσω. Ερευνητές αναφέρουν ο ένας τον άλλον, όχι γιατί το έργο τους σχετίζεται, αλλά γιατί έτσι αυξάνουν τα στατιστικά τους. Το αποτέλεσμα είναι μια τεχνητή διόγκωση της επιστημονικής απήχησης, μια ψευδαίσθηση παραγωγικότητας και επιρροής.
Αυτή η πρακτική είναι και ανήθικη, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μορφή επιστημονικής ρύπανσης. Όπως η ρύπανση στο περιβάλλον, έτσι και εδώ η ρύπανση της γνώσης γεμίζει το επιστημονικό τοπίο με “θόρυβο”: άρθρα που παραπέμπονται χωρίς ουσία, δεδομένα χωρίς αξιοπιστία, περιοδικά που αποκτούν κύρος χωρίς να το αξίζουν.
Όσο θα εμπορευματοποιείται ο χώρος της παιδείας και θα προσδιορίζεται από τις διάφορες μετρικές, τόσο αυτές οι πρακτικές θα εξαπλώνονται και θα κυριαρχούν.
